TC-KKTC Mali İşbirliği Anlaşması son şansımız olabilir! 

26.05.2020 tarihinde “2020 yılı Türkiye – KKTC İktisadi ve Mali İşbirliği Anlaşması” Türkiye Cumhurbaşkanı Yardımcısı Sn. Fuat Oktay ve KKTC Başbakanı Sn. Ersin Tatar arasında imzalandı. Söz konusu anlaşma 95 sayılı ve 01.06.2020 tarihli resmi gazetede yayımlandı. Anlaşma çerçevesinde KKTC Hükümeti, hazırlanan 2020 yılı eylem planını hayata geçirmeyi, 2021 yılı için ekonomik program hazırlamayı, ekonomik ve stratejik hedeflerini belirleyeceği 3 yıllık bir program hazırlamayı taahhüt etti. Diğer taraftan, Türkiye Cumhuriyeti hükümeti ise ekonomik hedeflerin ve reformların hayata geçirilmesine yardımcı olmak adına 1.038.395.726,92 TL hibe, 1.250.580.323,50 TL kredi olmak üzere toplamda 2.29 milyar TL mali kaynak ayıracağını deruhte etti. Anlaşmada belirlenen reform ve altyapı projeleri Türkiye’nin kamu organları olan TC Elçiliği Kalkınma ve Ekonomik İşbirliği Ofisi, KKTC Koordinatörlüğü tarafından hazırlanacak olan aylık program izleme raporu aracılığı ile gözetime tabi tutulacak. Ardından, KKTC’nin eylem planındaki performansına göre T.C. Cumhurbaşkanı Yardımcısının onayına istinaden mali kaynaklar KKTC’ye aktarılacaktır. 
KKTC 2020 eylem planı kapsamında 17 maddelik hedef belirlenmiştir. Ana hedefleri özet olarak; kamu istihdamında mevcut personel sayısının aşılmaması, yeniçağa adapte olunması açısından devlet faaliyetlerinin dijitalleşerek e-devlet programının başlaması, kamu kurumlarının yönetiminin profesyonelleştirilmesi ve kaynaklarının verimli kullanılması, turizm, yükseköğrenim, tarım ve enerji alanlarında stratejilerin belirlenmesi, gerekli alt ve üstyapı çalışmalarının başlatılması ve KKTC bakanlıklarının tüm projelerin yönetimi ve gözetimi için Proje Uygulama ve Takip Komisyonlarının kurulması olarak sıralayabiliriz. Hibelerle desteklenecek projelerin detayı incelendiğinde önemli projelerin başında yükseköğretim ve turizm tanıtımı, araştırma ve geliştirme projeleri, tarım geliştirme programları, 500 yatak odalı hastane yapımı, sanayi kalitesi ve altyapı yatırımları, yol yapımları ve tadilatları, Polis ve İtfaiyenin güçlendirilmesi, bina yapımıyla desteklenmesi ve e-devletin hayata geçirilmesi yer almaktadır. Verilecek 1,15 milyar TL’lik krediyle ise kamunun cari bütçe açığının kapanması hedeflenmektedir. Zira, KKTC kamu bütçesi içerisinde yerel gelirler ve yerel giderler arasındaki açık 2020 yılı için 857.240.060 TL düzeyindedir. 
Benzeri iş birliği anlaşması döneminin KKTC Başbakanları tarafından 04.12.2012 tarihinde İrsen Küçük, 2016 yılında Hüseyin Özgürgün, 2018 yılında ise Tufan Erhürman tarafından imzalanmıştı. O dönemde yapılan protokoller, benzer yatırımları içermesine karşın birçok geliştirmenin yapılmadığı veya verimli bir şekilde hayata geçirilemediği düşünülmektedir. Zaten, kamuoyu ile paylaşılan proje eylem planı takip tablosu bulunmamaktadır. Keza, e-devlet projesi, cezaevi projesi, Dağ yolu yol projesi, sanayi üretim kalitesi ve sanayi bölgesi altyapısı, tarım ve hayvancılıktaki geliştirmeler, limanların altyapısı projelerinde geri kalınmış ve hibeler yıllarca performanslı şekilde kullanılmayıp sonraki yıllara aktarılmıştı. Bu da haliyle KKTC Hükümetlerindeki eylem planı ve anlaşmalara uyum konusundaki kredibiliteyi düşürmüştü. Zira, KKTC’deki siyasi istikrarsızlık sonucu hibe yoluyla aktarılan maliyetsiz ve geri ödemesiz mali kaynakla yapılacak olan projeler bile tam olarak ekonomiye kazandırılamamıştı. 
Malumunuz olduğu üzere 3 anlaşmaya da uyulmadığından dolayı Türkiye ile yeni bir anlaşma Coronavirüsü krizinin ertesinde zar zor yapılabildi. Temennimiz bu sefer Kuzey Kıbrıs’ın gelişmesi ve vatandaşların refahının artması için projeler ekonomiye kazandırılmalı ve kamu maliyesi yatırım yapabilir seviyeye gelerek sürdürülebilir bir yapıya kavuşmalıdır. Bunun için siyasi sorumluluk üstlenilmeli ve kredibiliteli devlet geleneği haline getirilmelidir. Üstelik, projeler hayata geçtikçe, yeni anlaşmalarla ülkemizde diğer önemli yatırımlarının önüde açılacaktır. Örneğin, Güney Kıbrıs Avrupa Birliği’nden tedarik ettiği mali kaynakları projelerle hayata geçiriyor ve şeffaf bir şekilde tüm projelerini kamu oyu ile paylaşıyor. Biten projeler ve devam eden projeler eylem planı şeklinde internette tüm mali ve saha detaylarıyla birlikte takip edilebiliyor. 
Siyasi görüşlerdeki iki seçenekte gerek çözüm olması gerekse KKTC’nin devam etmesi farketmeksizin her iki senaryoda da anlaşmaların amacında vurgulandığı üzere ülkemizin bağımsızlığı, rekabet edebilirliği, mali disiplini, refahı ve ekonomik istikrarı için bu kez proje yönetimini artık yapabilmeliyiz... Yine ötelediğimiz takdirde bütçe açıklarının devam edeceği, salgın krizi veya finansal krizlerde ise yine mali kaynak sıkıntısına düşeceğimiz ve ekonomik krizleri derinden yaşayacağımız aşikardır.