KKTC Merkez Bankasının son paylaştığı Şubat 2024 dönemi verilerine göre yılın ikinci ayı sonu itibariyle bireysel krediler 17.2 Milyar TL oldu. Buna ek olarak vatandaş 3,6 Milyar TL de kredi kartı borcu olmak üzere toplamda 20.9 Milyar TL borçlanarak kredi almış oldu. Ödenmeyen donuğa düşmüş takipteki bireysel kredilerin miktarı ise 555 Milyon TL olurken, 36 Milyon TL’de ödenmeyen kredi kartı borcu bulunuyor. Geçen yıl aynı dönemle kıyasladığımız zaman bir yıllık zaman zarfında bireysel krediler % 65, kredi kartları ise % 96 oranında artış kaydetti.
Şubat 2024 döneminde bir yıllık KKTC enflasyonu % 85,71’e tekabül ettiği için aslında kredi kartı kullanımına dayalı tüketim harcamalarının yaklaşık olarak enflasyon oranının hemen üzerinde arttığı ve borçların harcamalardaki artışa yakın yükseldiği gözlemleniyor. Dolayısıyla reel bazda ekstra bir harcama yapılamadığı ve artan hayat pahalılığını karşılamak için kredi kartı kullanımı yapıldığı gözlemleniyor. Diğer taraftan bireysel kredilerdeki artış oranı ise enflasyon oranının hayli altında kalmış. Bunun nedeni ise 2023 yılı haziran ayında Türk Lirası faizlerinin hızla artmaya başlamasıyla borçlanma talebinin yavaşlamasıdır. Nominal olarak kredi miktarı Türk lirası cinsinden artmış ancak kurlardaki devalüasyon ve hayat pahalılığı farkını çıkardığımız zaman borçlanmanın yerinde seyrettiğini ve talebin soğuduğunu söyleyebiliriz.
Tahsili gecikmiş alacaklarda ise yani ödenmeyen borçlara baktığımız zaman kredi kartlarında bir yılda % 8,06 azalma yaşandığı gözlemliyoruz. Ödenemeyen bireysel kredilerde ise % 9,84 oranında bir artış söz konusu oldu. 2023 ortasından sonra alınan kredilerde ve borçlu limitli cari hesaplarda Türk Lirası faizlerin yükselmesi ve döviz kurlarındaki artışlarda döviz kredilerindeki ödeme güçleri piyasa şartlarından olumsuz etkilendi. Ancak kredi faizi artışına rağmen kredi kartlarında düzenli kullanım ve ödenmeyen kart borçlarında ise azalma var. Bu da kredi kartlarının dengeli ve disiplinli kullanıldığını gösteriyor.
Bankalarda mevduat oranları
Bankalarda toplam mevduatların % 16,14’ü Türk Lirası cinsinden, % 83,86’sı ise yabancı para cinsiden tasarruflardan meydana geliyor. Yabancı para cinsi ağırlığı geçen seneye göre % 80,54’den % 3,28 artarak KKTC Bankacılık sektöründe yaşanan dolarizasyonu (yabancı paraya geçiş) daha da yükseltmiş durumda ilerliyor. Türk Lirası faizlerindeki artışlar dahi henüz bu trendi tersine çeviremedi. 3 yıldır Türk lirasında yaşanan değer kayıpları sonrasında TL faizlerin yükselmesi dahi mevduat sahiplerinin Türk lirasına güvenini kazanmamış ve müşteri davranışlarını değiştirmemiş olduğu sonucu ortaya çıkıyor. Belli ki kurt kışı geçirmiş ama yediği ayazı unutmamış. Oranlar Türk lirasına hala daha güvenin kazanılmadığını ortaya koyuyor.
Mevduatlar 2024 Ocak ve şubat aylarında ne kadar artış gösterdi?
Mevduatlar 2024 yılının ikinci ayı sonunda 31,8 Milyar TL ve 165 Milyar TL bazında yabancı para olmakla üzere toplamda 197 Milyar TL’ye yükseldi. 1 yıllık zaman zarfından 2023 yılının ikinci ayı sonuna kıyasla % 83,72 oranında artarak 107 Milyar TL’den 197 Milyar TL’ye çıktı. Böylece bankacılık sektörü bünyesinde mevduatlarda bulunan tasarruflar hayat pahalılığına yakın seviyede yükselmiş oldu.
Borçlanmalar
Borçlanmaları incelediğimiz zaman toplam kredilerin 94 Milyar TL’ye yükseldiğini görüyoruz. Toplam borçların % 64,86’sı döviz ve % 35,14’ü ise Türk lirası paya sahip. Bireysel kredilerde tüketici yasası kapsamında döviz varlık ve döviz geliri olmayanların Türk Lirası cinsinden borçlanma kısıtlaması olduğundan dolayı yabancı para cinsinden borçların ağırlığının kurumsal şirketler tarafından yapıldığını söyleyebiliriz. Toplam kredilerdeki ağırlığa baktığımız zaman bireysel vatandaşların borcu % 21, kurumsal şirketlerin borcunun ise % 79 olduğunu gözlemliyoruz.
2024’te kredi kartı borçları
2024 Şubat ayında geçen sene aynı döneme göre kredi kartları % 96,32 oranında artarak 1,8 Milyar TL’den 3,6 milyar TL’ye çıktı ve yaklaşık 2 misli bir artış kaydetti. Bu artışın ana nedeni yukarda da belirttiğim üzere harcamaların artmasından ziyade tüketici fiyatlarındaki artıştan kaynaklandı. Yani daha fazla mal ve hizmet alma eğiliminden ziyade benzer mal ve hizmetlerdeki fiyat artışları kredi kartı borçlarının artmasında hayli etkili oldu. % 85,71’lik bir hayat pahalılığı artışı varken kredi kartlarındaki artış müşteri davranışlarında pahalılık dışında fazla bir değişim olmadığı sinyalini vermektedir. Vatandaş hayat pahalılığı oranında borç miktarını yükselterek giderlerinin maliyetlerindeki hayat standardını korumaya çalışmış görünüyor.
Borçlanmalarda hangi sektörler ön plana çıkıyor?
Toplam kredilerin sektörel dağılımını incelediğimiz zaman bireysel krediler ve kredi kartları % 21,29 ile birinci sırada yer alıyor. İkinci olarak sektörel dağılımda % 16,08 ile İnşaat sektörü borçlanmalarda en yüksek paya sahip. Üçüncü sırayı ise Toptan, Perakende ve motorlu araçlar % 13,56 ile alıyor. Ardından sırayı % 9,23 ile Taşımacılık, depolama ve haberleşme takip ederken, % 8,53 ile Tarım, Avcılık, Ormancılık ve % 7,36 ile turizm sektörü diğer sektörleri takip ediyor. Lokomotif sektörlerden biri olan eğitim sektörü ise toplam borçlanmalar içinde yalnızca % 3,69 oranında küçük bir paya sahip. Bu durum ise üniversitelerin KKTC bankalarından borçlanmadıkları ve yatırımlarını ya yurtdışı finansmanla ya da kendi özkaynaklarıyla yaptığına işaret ediyor.