Geçen hafta Türkiye’nin Suriye sınırında meydana gelen hava sahası ihlaline müteakip olarak yapılan uyarıların ardından düşürülen Rus savaş uçağı iki ülke arasında yeni bir kriz başlattı. Elbetteki bu diplomatik kriz, akabinde ekonomik boyutlara varan bir gerginlik yarattı. 2015 finansal yılı içerisinde siyasal ve ekonomik hayatı olumsuz yönde etkileyen olaylar serisi yaşandı. Bu bağlamda şubat ayı sonunda Türkiye Merkez Bankası bağımsızlığıyla ilgili olarak yaşanan siyasi gerginlik, haziran başında gerçekleşen seçimler sonrasında başlayan politik istikrarsızlık, temmuz ayından sonra hızla tırmanan terör olayları, ekim ayında yaşanan bombalı terör saldırısı ve ardından kasım sonu itibari ile geçen hafta yaşanan Rus savaş uçağının düşürtülmesi ile başlayan Rus krizi.
İki ülke arasında başlayan siyasi gerginlik ekonomiye olumsuz tesir etti. Bu itibarla bir haftalık zaman zarfında Borsa İstanbul'da (BIST) işlem gören hisse senetleri ortalama % 6,25 gerilerken, BIST 100 endeksi 5.043,24 puan azalarak 75.638,43 puandan işlem gördü. Buna ek olarak borsada yükselen tansiyon neticesinde hızlı satışlarda gözlemlendi. Türk lirası ise değer kaybetti ve döviz yükselmeye başladı. Önemli döviz para birimlerinden Amerikan dolarının satış fiyatı yüzde 3,51 ve euronun satış fiyatı ise yüzde 2,42 değer kazandı. Rus ekonomisi için Türkiye’nin, Türkiye ekonomisi için ise Rusya’nın önemi büyük olduğundan dolayı ve Rusya’nın Türkiye’ye karşı bazı ekonomik önlemler kararı almasını müteakiben dövizin yükseliş trendine girebileceği yönünde beklentiler doğmaya başladı. Yaşanan gerginlikler sonrasında hafta sonu itibari ile 2.90’nın üzerine çıkan USD/TL paritesninin 3’e doğru tırmanışa geçebileceği öngörüsü hakim.
Kremlin’den yapılan açıklamaya göre hafta sonu itibari ile Rusya Devlet Başkanı Putin, “Türkiye Cumhuriyeti aleyhine özel önlemlerin uygulanması” adlı kararnameyi imzalayarak ticaret alanındaki alanlara sert kısıtlamalar getirdi. Kararnamenin içeriği aşağıdaki maddeler halinde özetlenmiştir;
• Türkiye’den ithal edilen çeşitli gıda ürünlerinin alımıyla ilgili kısıtlamalar
• Türk şirketlerinin Rusya içerisindeki faaliyetlerine ilişkin yasak ve kısıtlamalar
• 1 Ocak 2016 tarihinden itibaren Türk Vatandaşlarını işe alma yasağı
• 1 Ocak 2016 tarihinden itibaren Türk Vatandaşlarının Rusya’ya vizeyle girmesi
• Rus Vatandaşlarına Türk tur operatörleri tarafından Türkiye turizm paketi satış yasağı
Uluslararası veri sağlama kuruluşlarından olan Bloomberg verilerine göre Rusya, Türkiye’nin en fazla ihracat yaptığı on ülke arasında yer alırken, ithalat yaptığı ülke sırasında ise birinci sırayı tutmaktadır. Türkiye’nin Rusya’ya başlıca ihraç ettiği ürünler arasında tekstil, motorlu kara taşıtları, metal eşya, yaş meyve/sebze gelirken, başlıca ithal ettiği ürünler arasında ise doğal gaz, çelik, demir ve hububat gelmektedir. Ayrıca Rus vatandaşlarının birinci olarak tercih ettiği tatil beldelerinin Türkiye’de yer alması turizm açısından da önemli bir rol oynamaktadır. Rusya aldığı ekonomik kısıtlama kararlarıyla Türkiye’nin Rusya ile olan ticari ilişkilerinde tarım ihracatını, Türk şirketlerinin Rusya üzerinden elde ettiği gelirlerini ve 3-4 milyonluk turit potansiyelini neredeyse dondurma kararı almıştır. Türkiye’nin ekonomik anlamda daralma yaşaması riskine ek olarak Rusya’nın Birleşmiş Milletler nezdinde Kıbrıs sorununa karşı Kıbrıslı Türklere karşın olumsuz taraf sergileyeceği bu koşullar altında kaçınılmazdır.
Kırım olayları sonrası AB’nin uyguladığı ekonomik yaptırımlar ve petrol fiyatlarının tarihi düşüşü sonrasında ekonomik resesyona giren Rusya’nın Türkiye ile de ekonomik ilişkilerini sınırlaması hiç şüphesizki iki büyük ülkeninde yararına ve faydasına olmayacaktır. İki önemli ticari ortak olan ülke arasında geriliminin artırılmaması ve tansiyonun daha da yükseltilmemesi amacı ile Türkiye Cumhurbaşkanı Sn. Recep Tayyip Erdoğan ve Türkiye Başbakanı Sn. Ahmet Davutoğlu Rusya Devlet Başkanı Sn. Putin’e meselenin kendi aralarında çözme çağrısında bulundular ve konunun daha üzücü neticeler yaratmaması temennisi içinde olduklarını beyan ettiler. Pazartesi günü Fransa’nın başkenti Paris’te yapılacak olan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği zirvesinde tarafların tutumunun olumlu yöne çevrilmesini temenni ediyoruz. Aksi takdirde diğer türlü yaklaşımların ve ek yaptırımların ekonomik açıdan hiç bir ülkeye ve herhangi bir şekilde Kuzey Kıbrıs’a da fayda sağlamayacağı barizdir.