Çin’in Vuhan kentinde çıkan yeni tip Coronavirüs’ün (Covid-19) dünya geneline yayılmasıyla birlikte nisan ayı başında küresel vakaların sayısı bir milyona, salgından ölenlerin sayısı ise 53 bin kişiye ulaştı. Böylelikle, ölenlerin toplam vaka sayısına oranı % 5,3 olarak gerçekleşti. Türkiye’de ise toplam vaka sayısı 23.934’e yükselirken, ölenlerin sayısı 501’e ulaştı. KKTC’de vaka sayısı 88’e yükselirken, Güney Kıbrıs’ta ise 426’ya yükselmiş ve 3 kişi hayatını kaybetmiştir. Coronavirüs’ün ekonomideki olumsuz etkileri borsaları, birçok şirket faaliyetlerini, ihracatı, turizmi, Türk lirasını ve ülke risk primini son derece olumsuz etkilemeye devam ediyor. Mart ortasında Coronavirüs’ün Türkiye’de yayılmaya başlaması sonrasında ülke riski ciddi şekilde artmaya başladı. Borsa kayıpları, yabancı yatırımcı çıkışları ve TL’de değer kayıplarının hızlanması sonrasında ülke risk primi 330,38 puan bandından sert şekilde artış yaşayarak 593,67 puan bandına kadar yükseldi. Diğer bir deyişle, nerdeyse 2 katına kadar artış kaydetti.
31.12.2018 tarihi itibariyle yabancı yatırımlar 48,50 milyar USD’ye gerilemişti ve 2019 yıl sonunu 48,27 milyar dolarla kapatmıştı. Ardından, 31 Mart 2020 itibari ile toplam yabancı portföyü 32,39 milyar USD seviyesine gerileyerek 15,9 milyar dolarlık çıkış yaşanmış oldu. % 11,86 seviyesinde seyreden yıllık enflasyon, % 9,75 politika faizi ile kıyaslandığında negatif reel faiz yarattığından dolayı Türk Lirası’nın cazibesi hızla azalmaktadır. Coronavirüs endişeleriyle küresel risk iştahı zaten azalmış durumda. Zira, yatırımcılar yatırımlarını dolar, ABD devlet tahvili ve altın gibi güvenli limanlara park etmeye başladılar. Böylelikle, Türk Lirası da değer kaybetmeye devam ediyor.
Borsaların volatilite endeksi olarak takip edilen VIX endeksi piyasalardaki korkuyu ve belirsizliklerin izlendiği bir ölçek göstergedir. Bu bağlamda, 2020 yılı Mart ayı sonunda endeks 50,74’e tırmanmış, Alman, Amerika, Japonya, İngiliz, Çin ve Türk Borsalarında Coronavirüs’ün yarattığı ekonomik durağanlıklara paralel % 20 ve üzeri tarihi kayıplar yaşandığı gözlemlenmiştir. Bu düşüşler şirketlerin birçoğunun ekonomik faaliyet gösterememesine ya da sağlıklı bir faaliyet yürütmekte zorlanmasına olan inanca işaret etmektedir.
Avrupa’da Euro bölgesi satın alma yöneticileri endeksi 4,5 yılda % 50 üzerinde yer alırken, mart ayı itibari ile tarihsel sert bir düşüşle % 29,7’ye geriledi. Türkiye satın alma yöneticileri endeksi (PMI) Mart 2020 döneminde 52,40’dan azalarak 48,10’a gerilemiştir. PMI ülkelerin büyüme tahminlerini en iyi şekilde açıklayabilen bir endekstir. Aynı zamanda satın alma yöneticilerinin, mal ve hizmet satın alma eğilimlerini inceleyen bir göstergedir. PMI’ın 50’nin üstünde olması ekonomide büyüme, altında olması ise ekonomide küçülme beklentisi olduğu şeklinde yorumlanmaktadır. Dolayısıyla, Avrupa yoğun şekilde derin resesyon sinyali verirken, Türkiye’de ve KKTC’de tekrardan ekonominin daralama eğilimine girdiği gözlemlenmiştir. Avrupa’ya olan ihracatın azalmasıyla birlikte bu daralma oranlarının Türkiye’de de artması haliyle kaçınılmaz olacaktır. Keza, OECD, Moody’s ve bazı Amerikan bankaları global ekonomik büyüme tahminlerinde şimdiden yarım puan düşüş yaptıklarını açıkladılar.
Ekonomik veriler çerçevesinde tarihi şekilde işsizlik verileri de kötü haberler arasında çığ gibi büyümektedir. Keza, Bloomberg verilerine göre; ABD’de şubat ayında 5,8 milyon olan işsizlik sayısı mart ayı içerisinde yapılan işsizlik başvuruları neticesinde 15,7 milyon kişiye yükseldiği açıklandı. Türkiye’de İş Kurumu işsizlik başvurularında henüz güncel verileri paylaşmasa dahi başvurularda yoğunluk yaşandığı haber bültenlerine yansımakta ve daralan ekonomiyle birlikte artışın devam etmesi söz konusu olacaktır.
Sonuç olarak ekonomik daralma ve işsizlikteki artışla karşı karşıya kalacağımız şimdiden kaçınılmaz olarak görülmektedir. Ancak, hasarın maliyeti virüs krizinin vadesiyle doğrudan bağlantılı olacaktır. Zararın neresinden dönersek kar olacağı için Türkiye ve Kıbrıs olarak mümkün olan en yakın zamanda salgından kurtulmamız ve dijital olamayan ekonomik faaliyetleri başlatmamız dileğiyle...