Matsas-Götsas-Andirigitsas vesaire

Doktor katarakt ameliyatıma hazırlanırken gözkapağımı ve çevresini dezenfekte etmeye başlayınca burnuma tentürdiyot kokusu geldi ve Yeni Cami’deki çocukluğumu hatırladım.

İçinde oksijen, tentürdiyot, pamuk, plaster ve ağrı kesici hap bulunan bir kutum vardı. Mahallede oynarken düşüp dizini falan kanatan çocuklar, bir tarafını kesen büyükler bana gelirdi. 

Yarayı pamuğa döktüğüm oksijenle temizlerdim. Sıra tentürdiyota geldiğinde daha önce tentürdiyot sürdüklerim “sarı ilaç sür, tentürdiyot yakar,” diye beni kutumdaki diğer ilaca yöneltmeye çalışırlardı. 

“Sarı ilaç”ın ne açık ne koyu sarı bir sıvı olması dışında içeriğine dair hiçbir fikrim yoktu. Sanırım alternatif bir mikrop öldürücü idi. Ve tentürdiyot gibi acı acı yakmıyordu. Daha küçük sıyrıklar için kullanırdım.

Tentürdiyot, deride mevcut bakterilerin %99.88'ni azaltır. Yüzde 2 iyot, yüzde 2.5 sodyum iyodür içerir. Bu ikisi saf alkolle karıştırılır. Yakıcılığı sanırım bundan gelir.

Sokakta oynarken sık sık düşüp bir tarafımı sıyırdığım için ilaç kutumu kendi paramla, kendi yaralarım için yapmıştım. Sıklıkla çizildiği zaman en çok ağrıyan dizlerimi kanatıyordum. Tentürdiyot koyduktan sonra sıyrığı üfler, yakmasını geçirmeye çalışırdım. 

Başım ne o zamanlar ağrımıştır ne de şimdi. Baş ağrısı haplarını neden almıştım hatırlamıyorum. Çocukların bazı yaptıkları, kendileri dahil herkesin meçhulüdür. Belki amatör yara bakıcısı olarak repertuarımı genişletmek istiyordum.

***

Surlar içindeki Yeni Cami, Lefkoşa’da Türklerin en yoğun yaşadığı mahalle idi. Bir tek Rum aile vardı, o da delifişek bir TMT’ci evlerini yakmaya kalkışınca Rum tarafına kaçmıştı. 

Mahalle, adını minareye bitişik caminin bir Osmanlı paşası tarafından 1740’da yıktırılmasından sonra inşa edilen yeni camiden aldı. Paşa, Menteşezade Hacı İsmail Ağa, altında Venediklilere ait bir hazine gizlendiği masalına inanarak eski camiyi tahrip etmişti. Halk Bâb-ı Âlî’ye şikâyette bulununca paşa idam edildi. Yeni cami minareden elli metre kadar uzağa yapıldı. 

***

Her gün sokakta oynardık. Değişik oyunlarımız vardı. Pirilli (bilye) ve tabii ki futbol en popüler olanlardı. Matsas, götsas, andirigitsas gibi teknik terimlere sahip Lingiri (çelik çomak) de çok sevilirdi ve evlerin arkasındaki geniş bostanda oynanırdı. Bostana sinema ve evler yapılınca sokağa taşındık ama oradaki saltanatımız uzun sürmedi. Dar alanda tehlikeli olduğu için aileler yasakladı. 

Şeker kâğıdı, hurma çekirdeği, deliğe atma diğer oyunlarımızdı. Bunlar birkaç hafta oynanır, sonra kimsenin bilmediği bir nedenle Türk tarafında bütün mahallelerde aynı anda başka oyuna geçilirdi.

Kızlar bir köşede erkeklerden ayrı oynardı. Beş taş, sek sek, evcilik gibi daha az fiziki idi onlarınki.

 
Evlerde akan su yoktu ve televizyon daha başlamamıştı. İlk yayın 1957’de, İngilizler henüz adanın sahibi iken yapıldı. 

Ne zaman geleceği belli olmayan su, köşe başındaki çeşmeden tenekelerle evlere taşınırdı. Daha çok kadınlar tarafından. Ve sık sık sıra kavgası çıkardı.

Çatışmalar başlayınca Kıbrıslı Türkler Yeni Cami gibi yerlere sığınmışlardı. Ada 1974’te ikiye bölündükten sonra surlar dışındaki ovalar tercih edilir oldu. Önce gençler kaçtı. Yaşlılar teker teker ölünce Yeni Cami boşaldı. Zamanla birçok ev yıkıldı. 

Daha çok yoksul Kıbrıslıların yaşadığı yerlere yoksul TC’li göçmenler taşındı. 

Bazen hatıra banyosu yapmak için oralardan geçtiğimde bizim oynadığımız sokaklarda başka yerlerden gelmiş, başka oyunlar oynayan çocuklar görüyorum. 

Düşüp dizlerini kanattıklarında ne yapıyorlar, bilmiyorum.

Not: Geçmiş olsun dileklerini ileten tüm okuyucularıma ve başarılı geçen ameliyatım için doktorum Mustafa Güvenir’e teşekkür ederim.