KKTC Bütçesi açısından her devlet gibi yerel gelirler önemlidir. Ancak bu gelirlerin bileşimi de çok ama çok önemlidir.
DPÖ 2015 yılı verisine göre KKTC'nin Gayri Safi Milli Hasılası TL bazında 10 milyar 210 milyon TL'dir. Ama bu dolar bazında 3 milyar 744 milyon dolardır.
GSMH'nin 2016 verilerini DPÖ yayınlamadı...
Ancak dolar bazında GSMH'nin kur nedeni ile 2016'da daha da azalması söz konusudur. Nitekim, 2014'ten 2015'e geçerken GSMH dolar bazında bu yüzden azaldı. Yani GSMH reel olarak azalmaktadır. Bu çok önemli bir uyaran olmalı. Ama kimin umuru? Siyasetteki tartışmalara bakın, bu özlü konu ile ilgili tek söz yok.
Bu yüzden vergi konusunda Vergi Rekortmeni sorusuna yanıt ararken bu temeli öncelikle vurgulamak istedim.
Yani KKTC'de devlet, 10-12 milyar TL, Dolar bazında ise 3 milyar olan GSMH üzerinden ekonomiden ve yurttaşdan vergi geliri toplamak durumundadır. Bu yüzden vergi politikası ve yaklaşımı bu zeminde sorgulanmalıdır.
Kuşkusuz kayıt dışılık ciddi bir sorundur. Ama bu makalede bunu ele alamayacağız.
Ancak sorgulamaya başlamadan açık yazayım.
Devletin kayıt altında tuttuğu tek kesim var. Bu da az sayıdaki dürüst işletme ama vatandaşların tümü kayıt altındadır!
Bu yüzden devlet gelirlerinin ağırlıklı kısmı vatandaşın, kısacası tüketicinin üzerindedir. Bu yüzden her yıl yayınlanan "Vergi Rekotmenleri" listesi mantığına göre, bu makalede, "Vergi Rekotmeni Kim?"sorusuna yanıt arayacağım.
Doğrudan vergi
KKTC Maliye Bakanlığı Raporuna göre Mayıs 2017'ye kadar gerçekleşen Yerel Gelir Toplamı 1 milyar 573 milyon TL dir.
Bunun 1milyar 89 milyon TL'si vergi gelirleridir.
Bu vergi gelirlerinin yalnızca 249 milyon TL'si Gelir Vergisidir. Yani Direkt Vergi.
(Bu Gelir Vergisinin yarısından fazlası da kayıt altındaki ücretli kesimlerden ve kamu görevlilerinden alınan gelir vergisidir).
Diğer Doğrudan vergi, Kurumlar Vergisidir. Bunun toplamı ise 125 milyon TL dir.
Kısacası toplam 1 milyarlık TL'lik Vergi gelirinin ancak 330 milyon TL'ye yakın kısmı iş yapan şahıs, banka ve firmaların verdiği vergidir.
Bu noktada Mülkiyet üzerinden alınan verginin de 40 milyon TL olduğunu da ifade etmek isterim. Buda mülk satışı sırasında ödenen vergidir. Bunun bir kısmını da satıcı veya alıcı ile ev alan yurttaş fiyatın içinde ödemektedir.
Dolaylı vergiler
Geri kalan KKTC Bütçesi Gelirleri ise Dolaylı vergilerdir. Bunlar:
Dahilde Alınan KDV, 148 milyon TL.
Uluslararası Ticaretten Alınan Vergi Toplamı ise 278 milyon TL'dir. Bu ise şudur:
Gümrük Vergisi 29 milyon TL.
İthalattan alınan KDV ise 240 milyon TL’dir.
Kısacası Dahilde Alınan KDV ile İthalattan alınan KDV ve Gümrük Vergisi, KKTC Bütçesi içinde Mayıs 2017'ye kadar toplam, 421 milyon TL'dir.
Ama Dolaylı Vergi işi bununla da bitmez.
Devlete önemli bir Dolaylı Vergi Geliri oluşturan kaynak da, FON gelirleridir.
Fon Gelirlerinin Mayıs 2017'ye kadar toplamı da 294 milyon TL dir.
Bunun altında 251 milyon TL'lik Gelirle yer alan kalem, Fiyat İstikrar Fonudur .
Buda ağırlıkla yakıttan alınan vergidir.
Diğer Fon Gelirlerinin Toplamı ise 42 milyon TL dir.
Devlet ayrıca bu Fon Gelirlerinde ayrı olarak, 2015 yılı içinde 52 milyon TL Motorlu Taşıt Vergisinden gelir elde etmiştir.
Devlet ayrıca önemli bir dolaylı vergi de 70 milyon TL ile Harçlardan elde etmiştir.
Bütçede "Diğer" ismi ile gösterilen dolaylı vergilerden de 124 milyon TL elde etmiştir. İşte bu bilgiler üzerinden soruya gelelim.
Vergi rekortmeni kim?
Kısacası 2017 Mayıs ayına kadar Devlet Bütçesi Yerel Gelir olarak 1 milyar 573 milyon TL Gelir elde etti.
Bu gelirin 1 milyar 66 milyonu Dolaylı Vergilerden oluştu. Yalnızca 330 milyon TL'lik kısmı kazanca dayalı Vergi Gelirlerden oluştu.
İşte soru burada ortaya çıkıyor. Vergi Rekotmeni kim?
Cevap açık. Vatandaş, Tüketici...
GSMH'nın Dolar bazında reel olarak küçüldüğü, yaşamın pahalılaştığı bu aşamada, bu yapı ve oluşum yurttaşı eziyor. Ayni zamanda piyasayı da çıkmaza sokuyor.
Bu yüzden," devlet gelirini artırdık" diyen her söylem, bu zemin sorgulanmadığı sürece bu yanlışın kökleşmesine yol açar.
Çünkü bu zeminde ve sistemde artan devlet geliri; vatandaşın yaşamından, cebinden ve ekonominin kendisinden kaynak almak, para çekmek demektir...
Bu yapıyı siyaset, iş ve emek dünyası sorgulamadığı sürece, KKTC'deki ekonomideki fasit döngü kırılamayacaktır. Bu sistemde tek başarılı meslek dalı vardır. Buda "Yeminli Muhasiplerdir". Kolay değildir bu garagözlüğe kılıf uydurmak. Bu yüzden "Yeminliler" başarılıdır!
