Estetik olarak hoş olmayan bir görüntüye neden olduğu için, özellikle kadınların en büyük sorunlarından biri olan varisler, aynı zamanda sağlık açısından da önemli bir problemdir. Eğer akşam saatlerinde artan bacak ağrılarınız ve şişlikleriniz, gece ortaya çıkan kramplarınız varsa, varis tehlikesi ile karşı karşıya olabilirsiniz.

Genellikle, vücudun en fazla basınç altında kalan bölgesi olan bacakların alt kısımlarında görülen varise neden olan faktörlerin başında genetik yatkınlık, çevresel nedenler ve hormon ilaçları geliyor. Varisten kurtulmak için lazerden cerrahi yöntemlere kadar birçok tedavi seçeneği bulunuyor. 

Varis nedir ve neden oluşur?

Varis, vücudun özellikle de bacakların toplardamar sisteminin iyi çalışmaması sonucu ortaya çıkar. Bacaklardaki toplardamarlar hem derinden, hem de yüzeyden geçerler. İşte bu yüzeyden geçen toplardamarların görünür hale gelmesiyle mavi-mor renkli varis damarları oluşur. Her toplardamarın içinde kanın yalnız tek yönlü, aşağıdan yukarı yani kalbe doğru akmasını sağlayan kapakçıklar vardır. Ayağa kalkıldığı zaman o kapakçıklar kapanıp kanın geriye kaçmasına engel olur. Bu kapakçıklar iyi çalışmadığı zaman kişi ayağa kalktığında kan, bacaklarına geri döner ve buradaki damarların basıncını artırır. Basıncı artan damar da genişleyip, dışarıdan görünür hale gelir. 

Varis hangi evrelerden oluşur?

Kılcal varis, 1-3 mm çapında ince damar genişlemeleridir ve en erken evre olsa bile tanım olarak varistir. Bir sonraki evre, 4 mm çapının üzerindeki damar genişlemeleridir ve gerçek varislerin görüldüğü  2. evre olarak adlandırılır. Hastalığın ileri evrelerinde bacakta şişlik, ciltte kahverengi-siyah değişiklikler ve genellikle ayak bileğinin iç tarafında yaralar görülür.

Kronik Venöz Yetmezlik (KVY) nedir, belirti ve semptomları nelerdir?

Varis tedavi edilmezse, Kronik Venöz Yetmezlik (KVY) adı verilen daha ciddi bir hastalığa ilerleyebilir. Zaman geçtikçe kötüleşen ağrı, şişlik, huzursuzluk ve bacak yorgunluğu, deri hasarı ve daha ciddi vakalarda yara gibi belirtilerle sonuçlanır.

Kimler varis için risk altındadır?

Varisi olduğu halde tedavi edilmeyen kişiler, belirti ve bulgular zaman içerisinde ilerledikçe, KVY hastalığı için daha büyük risk altına girmektedir. KVY herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir, ancak ileri yaş bir risk faktörüdür. Kadınlarda erkeklerden daha sık görülmektedir. Hamile olan kadınlarda, erken dönemde değişen hormonal denge nedeni ile varis görülme eğilimi fazladır. Doğum sonrası birkaç ay içinde bu varisler sıklıkla düzelebilmektedir. Öğretmen, hemşire, polis ve garson gibi uzun süre ayakta durmayı gerektiren işi olan kişilerde daha yaygın olma eğilimindedir. Uzun süre oturarak çalışmak daha az olsa da risk taşımaktadır. Varise ailesel bir yatkınlık söz konusudur ve hastaların önemli bir kısmında aile bireylerinde de varis vardır.

Varisin belirtileri nelerdir?

Variste yani tıp dilindeki adıyla venöz hastalıklarda ilk şikâyetler en fazla bacakların görüntüsünün bozulması gibi kozmetik nedenlerdir. Genellikle bu görüntü değişikliklerine özellikle günün ilerleyen saatlerinde artan ağrı eşlik eder. Bacaklarda kaşıntı, gece krampları ve şişlikler de sık görülen şikâyetler arasındadır. Ayrıca varis damarları ciltte çatlamalara ve kanamalara sebep olabilir. Hatta bu damarlar mikrop kaparsa, bacaklarda yaralar ve kahverengi lekeler de oluşabilir. Bu lekeler varis damarlarından kanın sızmasına bağlı olarak daha çok ayak bileklerinde görülür. Varise bağlı gelişen şikayetler:

Ağrı: En sık rastlanan yakınmadır. Genellikle dizlerin aşağısında tüm bacağı etkilen ağrı oluşturur. Ağrı bir tek noktada ise varise bağlı olma ihtimali azdır. Genellikle yürümek gibi bacak kaslarını çalıştıran egzersizlerle, ayağı yükseltmekle ya da varis çorabı giymekle azalır.

Varis damarında ağrı: Varis damarları bazen ağrı yapabilir. Özellikle kadınlarda bu damarlar adet öncesi dönem ya da adet döneminde belirgin ağrıyabilir. 

Ayak şişliği: Özellikle ayak bileği bölgesindedir. Dizin yukarısında pek şişlik olmaz. Bir tek noktada şişlik olmaz. Ayakta genel bir şişlik oluşur. 

Yorgunluk: Özellikle çok uzun süre ayakta kalındığında normal insanlardan daha belirgin yorgunluk oluşur.

Ayaklarda ağırlık hissi: Bazı insanlarda sanki ayaklara ağırlık bağlanmış gibi bir his vardır.

Yanma ya da sıcaklık hissi: Yine diz altında belirgindir. Toplardamarlar sıcak havalarda daha belirginleştiği için yazın yanma hissi daha fazladır. Ayakları soğuk suyla yıkamak rahatlatır.

 

Bacaklarda kramp: Özellikle geceleri, yatınca olur.

Kaşıntı: Sadece varis olan bölgelerde olur.

Uyuşma: Özellikle ayak parmaklarında olur. 

 

Huzursuz bacak:  Varis hastalarında oldukça seyrek görülür. Huzursuz bacak sayfamızda bu konuyla ilgili daha detaylı bilgi bulabilirsiniz. 

Varis oluşumuna neden olan faktörler nelerdir?

Genetik faktörler: Genetik yatkınlığın varis oluşumunda etkili olup olmadığı kesin olarak bilinmemekle birlikte, her hastalıkta olduğu gibi varisin ortaya çıkmasında da genetik nedenler olduğu düşünülüyor. Genetik nedeniyle ortaya çıkan varislerde kişinin annesinde, babasında, kardeşlerinde, teyze veya halasında varis varsa, kendisinde de varis olma ihtimali artıyor. 

Çevresel faktörler: Hastalığa sebep olan diğer bir neden de çevresel faktörler. Hareketsiz yaşam tarzı varislerin daha çabuk ve daha abartılı bir şekilde açığa çıkmasına sebep oluyor. Özellikle sürekli ayakta veya oturarak yapılan işlerde bacak adeleleri hiç çalışmadığından varis oluşumu artıyor. Bu durum büro çalışanlarında, kuaförlerlerde ve öğretmenlerde çok görülür. Ancak sürekli hareket halinde olan, spor yapan, kilo almayan insanlarda ailevi eğilim olsa bile, varis oluşumu hem daha az şiddette olur, hem de gecikebilir.

Varisin tedavisinde ilk olarak sebebini bulmak zorundayız. Her ne sebepten oluyorsa önlem alarak tedaviye başlanması gerekmektedir. Tıpta varis için farklı tedavi yöntemleri vardır.

Varisin tedavi yöntemleri nelerdir?

Varis tedavisinde son 10 seneye kadar en bilinen yöntem cerrahi müdahaleydi. Özellikle çok kıvrımlı ve geniş olan damarlarda ameliyat tek çare olarak görülüyordu. Ancak eğer hastalık başlangıç noktasında yakalanırsa çok daha kolay iki yöntem bulunuyor. Bu yöntemlerden ilki damara lazer sokup, yakarak damarın devre dışı bırakılması. Bu yöntem ataküstü ve günübirlik yapılıyor. Diğer ve çok yeni bir yöntem olan iğneyle damarın içine girip, ilaçla damarı yakma işlemine de köpük (foam) deniliyor. Köpük denilen kimyasal sıvı, yakıcı bir ilaç olduğundan damarın içine verildiğinde damarı yakıyor. Sıvı da damara verilmeden önce hava ile karıştığı için deterjan gibi köpürüyor. İlacın bu köpükleşmiş şekli daha da etkili oluyor. Bu yönteme sklerozan da deniliyor. İşlem çok kısa ve ağrısız, komplikasyon görülme ihtimali çok azdır.

Varis çorapları işe yarıyor mu?

Varis çorapları çok faydalıdır. Ancak bu çoraplar basınçlı olduğundan bacağa normal çorapların 10-20 misli basınç uygularlar. Ayrıca giyilmesi çok zor olduğundan ilave bir giyme aparatına ihtiyaç duyulur ya da giyerken birinin yardımının alınması gerekir. Bu çoraplar giyilince, damarı dışarıdan bastırır ve damarlardaki kapakların kanı kaçırmasını engeller. Çorap giyildiği sürece ameliyat olmuş gibi rahat edilir, ancak çorap çıkarıldığında şikâyetler devam eder. Yani sürekli bir tedavi ediciliği yoktur.

Varis tedavi edilmezse ne olur?

Varis tedavi edilmediği zaman sürekli ilerleyerek daha da görünür hale gelir. Bazı varisler mikrop kapıp yaraya neden olabileceği gibi, bazı varislerde böyle bir durum görülmez. Ayrıca variste tedavi gecikirse şeker, tansiyon, kalp gibi yandaş hastalıklar oluşur. Bu hastalıklar da tedaviyi zorlaştırır.

Varis olan kişiler nelere dikkat etmeli?

• Varis hastalarının ayakta veya oturarak uzun süre kalmamaları, arada bir 5-10 adımla da olsa yürümeleri veya parmak ucuna kalkarak baldır hareketleri yapmaları gerekiyor.

• Bu hastalar spor yapmalılar ve haftada üç kez, 30-45 dakika yürümeliler.

• Banyoda sıcak suyla yakındıktan sonra bacaklarına nispeten soğuk suyla masaj yapmalılar. Saunanın bir zararı yok. Ancak 8-10 dakikalık seanslar sonrasında vücuda ve özellikle de bacaklara yine mutlaka soğuk suyla masaj yapılması gerekiyor.

• Güneşin ve denizin hiçbir zararı yok. Güneşlenip çok fazla ısınmadan sık sık denize girmek bacakları rahatlatır.

• Lifli gıdalarla beslenmeliler. Kafeini mümkün olduğu kadar kullanmamalılar.

• Özellikle E vitamininden zengin gıdalar toplardamarları kuvvetlendiriyor.

• Varisli hasta gebe kaldığında varisleriyle ilgili bir doktora danışmalı ve mutlaka gebeliği boyunca varis çorabı giymeli. Egzersiz yapmalı, normalin üstünde kilo almamalı.