Bilgi teknolojilerinin hızla gelişmesi ile birlikte, Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) günümüzde pek çok alanda olduğu gibi sağlık alanında kullanılmaktadır. Dünya sağlık sektörü sürekli artan bir eğilimle CBS kullanımına yöneldiği gözlenmektedir. Basit bir anlatımla sağlık sektörü, CBS uygulamalarında iki coğrafi sorguya yanıt bulmaya çalışır. Birincisi mekânın, sağlık sorunlarındaki rolü üzerine yanıt ararken, ikincisi de sağlık sorunlarının çevresel etkilerinin ne kadar genişlediğini veya genişleyebileceği coğrafi sorgulamasını yapar.
CBS ile sağlık yönetiminde yapılabilecek çalışmalar sağlık‐coğrafya ilişkisi, sağlık birimlerinin dağılımı, personel yönetimi, hastane vb. birimlerin kapasiteleri, bölgesel hastalık analizleri, sağlık tarama faaliyetleri ve ambulans hizmetleri olarak çeşitlendirilebilir. Özellikle sağlık alanındaki planlama çalışmalarında verilerin analizi ve görsel sunumu aşamasında çok sayıda veriyi hızlı bir şekilde değerlendirebilme imkânı sunması sebebiyle CBS, sağlık sektöründe etkin bir karar destek organı olarak görülmeye başlanmıştır.
CBS çalışmalarında, hastahanelere veya sağlık merkezlerine tedavi amacıyla gelen insanların sağlık açısından konulan hastalık teşhisi, hastaların daimi ikamet konumlarına göre hangi bölgelerden, köylerden veya mahallelerden geldiği önemlidir. CBS’de toplanan hasta bilgileri ile sağlık hizmetlerinin yönetilmesi, izlenmesi ve hasta takibi, sağlık sektörünün karar verme mekanizmasını daha etkin kılacaktır.
Halk sağlığı için CBS, verileri görselleştiren ve analiz etmeyi mümkün kılan güçlü bir araçtır. Ancak bu gücü kullanabilmek için, sistem içinde temel olan verilerin, standardizyonun sağlanmış olması gerekmektedir. Halk sağlık bilgisinin tutulması, sağlık bilgi değişimi, güvenlik, elektronik hasta kayıtları ile kâğıt dosya sistemine dayalı tıbbi kayıt sisteminin uyumu, enformasyonun kurum içerisinde ve kurumlar arasında bilginin paylaşılması, farklı sistemlerin uygun olması, karar destek sistemlerinin geliştirilmesi ve kullanılması için standartlara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle sağlık alanında veri standardını coğrafyamız adına gerçekleştirmek için hasta ve hastane kayıtlarının düzenli bir şekilde tutulmuş ve arşivlenmiş olması gerekmektedir.
CBS, hastalıkların ve ilişkili faktörlerin coğrafi dağılımı ile varyasyonlarını belirlemede, mekânsal ve zaman içindeki eğilimleri çözümlemede, risk altında olabilecek bölgeleri haritalandırmada ve risk faktörlerini katmanlaştırmakta yardımcı olmaktadır. Aynı zamanda kaynak tahsis ve erişimini değerlendirmede, birçok “ya olursa” senaryosu gerçekleşmeden tahmin ederek planlama yaparak, zaman içindeki hastalık ve müdahaleleri gözlemlemede destek olabilir.
İnsan haklarının önem kazandığı günümüzde hasta hakkı gibi çok daha önemli bir konuda, CBS’nin sağlık alanına uygulanması ile CBS’nin sosyal hayata sağlayacağı olumlu katkılar mutlaka değerlendirilmeli ve en kısa zamanda uygulamaya geçirilmelidir. Benzeri çalışmaları kendi coğrafyamızda görmek özlemiyle, herkese iyi pazarlar.
