Özlem ÇİMENDAL

Tüm siyasi partiler 25 Aralık seçimlerine odaklanırken, ülkenin en önemli sıkıntılarından biri olan kanalizasyon sorununun çözümlenebilmesi için 100 milyon Euro’dan fazla paraya ihtiyaç duyuluyor. Diyalog muhabirinin 5 ilçedeki belediye başkanlarından elde ettiği bilgiye göre; kanalizasyon sorununu tamamen çözen tek bölge Güzelyurt. Başkan Mahmut Özçınar “En iyi kanalizasyon ağına sahibiz ama bunun işletmesi için ayda bir milyon lira gideri vardır” dedi. 

Başkanı Mehmet Harmancı, Lefkoşa’nın yüzde 35’inin kanalizasyona bağlı olmadığını, 11 milyon Euro’luk harcama ile kentin rahatlayacağını belirtirken, Gazimağusa Belediye Başkanı İsmail Arter mevcut tesisin tamiratı için 18 milyon Euro’ya ihtiyaç duyulduğunu söyledi. İskele Belediyesi 20 milyon Sterline, Lefke’nin ise13 milyon Euro’ya ihtiyaç duyuyor.

Ne dediler…?

Mehmet Harmancı (Lefkoşa Türk Belediyesi Başkanı)
“Lefkoşa kanalizasyon altyapısı için ayrılan bütçe bugüne kadar AB projeleri arasında en çok tutarın ayrıldığı bir projedir. AB’nin bugüne kadar ayırdığı en büyük bütçe olan 11 milyon Euro’luk kanalizasyon Ana Hat Taşıyıcı Projesi bizim projemizdir.  Şehrin her yerini kanalizasyona bağlayabilmek ve 2050’ye kadar nüfus da dikkate alınarak yenilenmesini hedefleyen bir çalışmadır bu. 4 yeni pompa istasyonu, hanelerin kanalizasyon altyapısı - şehrin altyapı eksikliklerini tamamlamaya devam ediyoruz. 4.7 milyon TL 5.5 km kanalizasyon hattı, bin 106 hane, hanelerin kanalizasyon altyapısını etap etap tamamlıyoruz.  Bu proje şu an devrede ve bitmiş durumda ve denemeleri yapılıyor.  Aralık ayında da kati kabul süreci tamamlanacak. Bu Lefkoşa kadar AB için de çok önemli çünkü yine AB projesi olan Mağusa altyapı sürecinde yaşanan sıkıntıların Lefkoşa’da yaşanmasını istemediler. Bu AB için bir başarı hikayesi olacak. 
Lefkoşa’nın şu anda yüzde 65’i kanalizasyona bağlanmış durumdadır. Şu anda eksik olan bölgeler ise Hamitköy’ün yüzde 70’i, Haspolat’ın yüzde 80’i, Yenişehir ve Küçük Kaymaklı’nın bir kısmı ve Metehan Şehit Çocuğu Arsaları’dır. Metehan Şehit Çocukları Arsası bölgesine yeni bir Merkez Bankası inşa edilecek. Seçim yasakları sonrası altyapı için Merkez Bankasınca bir ihale süreci başlatılacak, bu bölgenin kanalizasyon sorunu tarihe gömülecek. Yenişehir’de ise eksik bırakılan yerler belediyeler yasasının değişmesi sonrası artacak gelirlerle tamamlanacak. Kaymaklı’nın bir kısmı Hamitköy kanalizasyon projesinden kaynaklanacak, bir kısmı da yerel kaynaklarla tamamlanacak. Haspolat’ta ise Aralık ayında kati kabulü tarafımıza yapılacak olan ana kanalizasyon hattından sonra önü açılacak. Çünkü buranın bir ana hatta ihtiyacı vardı.  Yerel gelirlerle burası da 2 ihale projesi ile kanalizasyon sorunundan kurtulacak.
Hamitköy-Dumlupınar kanalizasyon ve Kanlıdere yürüyüş yolu için de AB’nin ayrı 11 milyon Euro bütçe kalemi ayırdığı iki projemiz daha var.  Bu paydan 5,5 milyon Euro’luk kısmını alacak olan Hamitköy-Dumlupınar kanalizasyon projesi 1 yıl içerisinde teknik anlamda hazır hale getirildi. Ancak Covid-19 ve siyasi gelişmeler nedeniyle rafa kalmıştı, raftan indirebilmek için de siyasi hamle yaptık. 2017-2020 arası AB tarafından hiçbir belediyeye altyapı için hibe verilmedi. Sadece üst yapı için 9 belediyeye cüzi miktarda katkılar yapıldı. Cumhurbaşkanlığı seçimi sonrası ve izlenen yeni siyaset anlayışı nedeniyle de politik bir siyasi durum söz konusu oldu ve şu anda hibeler donmuş durumdadır.  Umarız bu hava artık dağılmıştır ve kaldığımız yerden devam edebiliriz.”

İsmail Arter (Gazimağusa Belediyesi Başkanı)
“2009 yılında AB finansmanlı proje ile Mağusa’nın yüzde 48’i kanalizasyon ağına bağlandı. Proje 2013’te teslim edildi. 8 milyon Euro’ya mal olan bir projeydi. Ancak proje sorunlu yapıldı, çatlak borular, ters eğimler, teknik birçok sıkıntının olduğu bir projeydi. Yıllarca bu projenin hatalı olması ve yarattığı mağduriyetleri gidermek için mücadele verdik. Ancak bu esnada da Mağusa’da kötü koku, kanalizasyon taşmaları bitmedi ve Mağusa bu süreçte hep bunlarla boğuştu. 42 kilometrelik bir alana boru döşemesi yapıldı, bunun 32 kilometrelik bölümü arızalı olarak Avrupa Birliğince de kabul edildi. Mağusa’da 7 noktada pompa istasyonu var. Bu istasyondan borularla atıklar arıtma tesisine taşınıyor. Arıtma tesisinin kapasitesi 4 bin ton. AB yine altyapı projeleri çerçevesinde bunun kapasitesini 12 bin tona kadar çıkarmayı hedefliyor. AB tüm arıza ve kapasite artırımı projesini 2021’de onayladı. Bu tamirata başlanması demek en az 500 noktaya müdahale etmek demek. 8 milyon Euro’ya yapılan proje bugün 18 milyon Euro’ya yeniden tamir ediliyor. Tamire 2021 yılında başlandı ancak kazıyı yapan şirket ile asfaltlamayı yapan şirket zamanlamada buluşamıyor. Kazılar önden asfaltlama ise geriden geldiği için projede gecikmeler ve aksamalar yaşanıyor. Tamiratın hemen hemen şu an yarısı tamamlanmak üzere. Şahsi tek korkum bu tamirat projesinde de yanlış bir şeylerin yapılması. Mağusa’nın yarısının kanalizasyon ve altyapı sorunu 2023’ün sonu, 2024’ün başında bitecek. Diğer yarısı için de başka kapsamlı bir projeye ihtiyaç vardır. Long Beach bölgesi en sıkıntılı bölge. Orası şehirleşti gelişti ama altyapısı olmadan. Şehirleri geliştirmeden önce altyapıların hayat bulması gerekmektedir. Kapalı Maraş’ın altyapı çalışması için de ayrı bir plan ve programa ihtiyaç vardır.”
Hasan Sadıkoğlu (İskele Belediyesi Başkanı)
“İskele bölgesinde şu anda özellikle Long Beach bölgesi en sorunlu bölgedir. Bu sorunun çözümü için de İçişleri Bakanlığı, belediye ve Müteahhitler Birliği işbirliğinde bir önerge hazırlanacak. Onayı Bakanlar Kurulu’ndan çıktı. Bundan sonra bölgedeki tapu devirlerinden alınacak para ile bir fon oluşturulacak ve bu fondaki kaynak altyapı için kullanılacak. Bizim şu anda İskele bölgesinin kanalizasyon, arıtma altyapısı için 20 milyon sterline ihtiyacımız var.  Proje hazırlanacak daha sonra ihaleye çıkılacak, biraz uzun soluklu bir süreç olacak. İhale süreci 2-3 aylık bir süreyi alabilir. Yatırımcılar, şu anda kanalizasyonu kendi vidanjörleri ile Mağusa’ya taşıyor.”  

Mahmut Özçınar (Güzelyurt Belediyesi Başkanı)
“Güzelyurt bölgesi şu an ülkenin en iyi kanalizasyon ağına sahip bölgesidir. Ancak önemli olan bu ağı var olan altyapıyı işletecek olan kaynağa sahip olmaktır. Teknik çözümler bizi bir yere taşımaz. Önemli olan var olan sistemi doğru ve sürdürülebilir kılmaktır. Aynı zamanda da günün koşullarına göre geliştirebilmektir. Ana merkez olarak Bostancı’da kurduğumuz kanalizasyon ağındaki maliyetimiz çok yüksek, bunu karşılayabilmek ve geliştirebilmek için de belediyenin doğru orantılı olarak vergi toplaması gerekmektedir. Bugün İstanbul’da ton başına atık su, kanalizasyon vergisi 20 TL iken bizde bu oran 5 TL’dir. Bunun en mantıklı yolu yap-işlet-devret modelidir. Bu da vatandaşa bir ek külfet getirecektir. Güzelyurt Belediyesi’nin kanalizasyon gideri, neredeyse topladığı vergilerle eşit konumdadır. Kanalizasyon tek elden yönetilmelidir. Merkez bir sisteme bağlanmalıdır. Bunun tek oluru budur. Yoksa en kolayı denize akıtmaktır. Bu da beraberinde çevre ve sağlık riskini getirir. Güzelyurt şu anda en güzel kanalizasyon altyapısına sahip ama bunu bu şekilde sürdürmek de mümkün değildir. Güzelyurt Belediyesi’nin 1 aylık kanalizasyon gideri 30 bin Euro işletme bedeli, 300 bin TL elektrik gideri, 100 bin TL de bakım ve idamesi olmak üzere toplam 1 milyon TL’yi bulmaktadır.”
Aziz Kaya (Lefke Belediyesi Başkanı)
“Lefke bölgesi ‘Paket Arıtma’larla kanalizasyon hizmeti veriyor. Bunlar 250 haneye hizmet veriyor. Ağırlıklı olarak okul, yurt gibi yerlere. Bizde merkezi arıtma yok. Merkezi arıtma sistemine geçebilmemiz için 13 milyon Euro’ya ihtiyacımız var. AB finansmanı ile hayata geçirilecek olan bu projenin çalışmaları yapıldı, proje de onaylandı ancak gerekli kaynak aktarılmadı ve uygulama aşamasına geçemedi. Şu anda AB altyapı hibe programları açmıyor, projeler askıya alınmış durumdadır da diyebiliriz. Kıbrıs konusunda izlenen yeni siyaset ve izlenen yolun bunda etkili olduğunu düşünüyorum. Lefke’nin en acil ve öncelikli bölgesi okul ve üniversite bölgesidir. Lefke’nin diğer bölgeleri etap etap da ele alınabilir. Pandemi ve online ders dolayısı ile bu bölgeler geçtiğimiz yıl altyapı ve kanalizasyon anlamında nispeten rahat denilebilecek bir süreç yaşadı ancak bu sorun olmadığı anlamına gelmiyor. Bu yoğunluk böyle devam ettiği sürece 1-2 yıla kamadan Lefke’nin altyapı ve kanalizasyon sistemi mevcut nüfusa cevap veremeyecek duruma gelecek.”