Bir devletin bütçesi, piyasanın görüntüsünü yansıtır. Bütçe, sadece devletin finansman durumumu değil, piyasanın durumunu da anlatır. Kamu bütçesi bize iki konuda bilgi verir: (1) Kamu kesiminin finansmanının nasıl olduğunu, açık verip vermediğini ve faizler üzerinde etki yaratıp yaratmayacağını gösterir. (2) Piyasanın yani özel kesimin satış yapıp yapamadığını, ithalatın gidişini gösterir.
Kamu kesimi açısından durum;
Bütçe açığı yılın ilk 5 ayın sonunda -106.615 milyon TL olurken avans dahil bütçe açığı -487.747 milyon TL olarak gerçekleşti. Buna karşılık olarak yerel açık (yerel gider-yerel gelir) 24.160 milyon TL fazla verdi.
Maliye Bakanlığınca yayınlanan Ocak – Mayıs 2019 Genel Bütçe dengesini gösteren tabloya bir göz atalım:
(Kaynak: http://www.maliye.gov.ct.tr/maliye/f?p=100:77:0::NO:::)
(*) 2019 bütçesi 7, 731, 500, 000 TL olarak yasallaşmıştı. 26 Nisan 2019 tarihinde 574, 700, 000 TL’lik ek bütçenin yasallaşması neticesinde 2019 tadil bütçe 8, 306, 200, 000 TL’ye ulaşmıştır. Fakat Mayıs 2019 sonu verilerinde hala bütçe tadili 7, 646, 847, 819 TL olarak yer almaktadır. Yine gelirler bütçesinde de 6, 880, 000, 000 TL olarak öngörülen gelir 574, 700, 000 TL’lik artırılarak 7, 454, 700, 000 TL’ye ulaşılmıştır. Üzerinden 1 ay geçmesine rağmen Maliye Bakanlığı’nın web sayfasında gereken düzenleme yapılmamıştır.
Bu tablonun ortaya koyduğu sorunları sıralayalım: (1) 2019 yılının ilk 5 ayında bütçe giderleri 2018 yılının aynı dönemine göre yüzde 43,54 oranında artmış. Bu artış söz konusu dönemdeki ortalama 12 aylık enflasyonun (yüzde 29,96) yaklaşık 13,5(%) puan üzerinde bir artışa işaret ediyor. (2) Bütçe gelirleri giderlerin tersine enflasyonun nerede ise denk sayılabilecek bir artış sergileyerek sadece yüzde 30,90 artmış. (3) Asıl büyük sorun bütçenin temel finansman kalemi olan vergi gelirlerinde ortaya çıkıyor. Vergi gelirleri, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 26,72 artmış. Ki bu değer enflasyon altında gerçekleşen bir gelirdir. (4) 2018 yılının ilk 5 ayında bütçe açığı yıllık açık beklentisinin artı 90 milyon tl iken 2019 yılının ilk 5 ayında bu rakam -106.615 milyon TL olarak gerçeklemiştir.
Bu görünüm, 2019 yılı bütçesinin tahmin edilenden fazla açık vereceğini, dolayısıyla kamu borçlanmasının ister istemez artacağını, açıktaki artışın enflasyon üzerinde olumsuz etki yaratacağını ve bunların sonucunda kamu kesiminin borç verilebilir fonlar piyasasında yaratacağı ek talebin faizler üzerinde artırıcı etki oluşturacağını ortaya koyuyor. Fakat 2019 yılı içerisinde ek bir TC-KKTC protokolü hazırlanırsa ve KKTC hazinesine kaynak akışı hem hibe hem de kredi şeklinde aktarılırsa 2019 bütçesi denk bütçe eğiliminde olacaktır. Yıllardır ödenmeyen borç stoku da maalesef faizlerin yukarılarda seyretmesinin yegâne sebebidir.
DEVAMI YARIN
