Metin Münir’in anısına…

Doğa, na-mükemmel insan ve elektronik tanrı

Doğa canlıların tümünü barındıran varlıktır.

Kendini sürekli olarak yeniden yaratır ve değiştirir.

Doğada doğaya zarar veren hiçbir canlı yoktur.

Her canlı doğar, ona ait ömrü sürerek ölür ve o işe kendini tahsis etmiş başka yaratıklar tarafından parçalanarak atomlarına ayrılır, toprağın bir parçası hâline gelir.

Her canlının, egemen olmasını, başka canlılara yer bırakmayacak kadar yayılmasını önlemek için ona saldıran canlılar vardır. Bahçemdeki ağaçlardan birinin fasulye benzeri tohum keseleri olgunlaşınca her yıl onlara kurtçuklar tebelleş olur ve neredeyse hepsini yiyerek ağacın çoğalmasına engel olur. Daha göz önünde bir örnek bugünlerde çam ağaçlarına yuvalanıp onları öldüren çam kese böcekleridir. Ezilen, çürümeye başlayan meyvelere üşüşen sinekler her evde görülebilir.

Doğa kaos içinde görünür. Kimine göre “… bir didişme , çatışma şiddet dünyasıdır, dişleri ve pençeleri kanlı.” 

Ama tersine, düzen içindedir. Zalim değil yansızdır. Tek amacı yaşamı sürdürmektir. Bu yaşam hangi yaratıkları ihtiva eder, kim yok olur, kim kalır, kim sivrilir umurunda değildir.

Bu düzen kendi başına çalışır, dışarıdan müdahaleye, enerji enjekte edilmesine gerek yoktur. Doğanın yakıt deposu kendisidir, ona benzin koymaya gerek yoktur.

Doğada doğaya zarar veren hiçbir canlı yoktur kuralının tek istisnası insandır. İnsan bir hayvandır, ama onu diğer tüm canlılardan ayıran bir özelliği var: Dünyayı değiştirebilme gücüne sahip olması.

Tevrat “Tanrı insanı kendi suretimizde, kendimize benzer yaratalım…. “Yeryüzünün tümüne egemen olsun,” dedi diye yazar.

İnsan dünya için tanrı benzeri bir yaratık oldu ve yeryüzüne egemen hâle geldi. Doğanın en temel kurallarından birini çiğneyerek diğer hayvanları, Tevrat’ın egemen olsun dediği “Denizdeki balıklara, gökteki kuşlara, evcil hayvanlara, sürüngenlere,” acımasızca yok oluş defterini açtı. Denizleri ve toprağı ve havayı ve dokunduğu her şeyi kirletti.

Çünkü kendi aptallığına karşı korumasızdır. Keşfettiği ve yarattığı her şey na-tamamdır, çünkü kendisi tanrı benzeri güçlere sahip olsa da tam ve mükemmel değildir.

Şimdi tam ve mükemmel olmayan bu yaratık, Genel Yapay Zekâ olarak bilinen kompüter bir tanrı yaratmaya uğraşıyor.

Genel Yapay Zekâ insanların yaptığı herhangi bir işi yapabilen, yeni bilimsel bilgi üretebilen, keşif yapabilen ve kendi kendini sınırsız geliştirme yeteneğine sahip bir bilgisayar sistemi olacak.

İnsanın katkısına ihtiyaç duymadan kendi başına öğrenen ve gelişen, dışarıdan yardım almadan çevresini değerlendiren ve dünyayı değiştirebilecek bir güçten bahsediyoruz: Na-mükemmel bir yaratığın yarattığı, na-mükemmel bir yapay tanrı. Bu tanrı insanlığın devre dışı kalabileceği veya yok edilebileceği bir dönemin başlangıcı olabilir.
 
Yapay tanrıyı geliştiren şirketler hızla finişe doğru koşuyorlar, ama göğüsledikleri ipin berisinde neyle karşılaşacaklarına dair bir fikirleri olmadan.

Metin Münir'in 29 Nisan 2023 tarihli yazısı