Herkese iyi pazarlar. Bu hafta üzerinde durmak istediğim konu, KKTC Bütçe süreci ve sonrası nasıl olmalıdır?
KKTC Anayasası’nın 92. Maddesi’ne göre Bütçe süreci (Bütçenin Hazırlanması, Uygulanması, Görüşülmesi ve Kabulü);
(1) Devletin ve kamu iktisadi teşebbüsleri dışındaki kamu tüzel kişilerinin harcamaları yıllık bütçelerle yapılır.
(2) Bütçenin hazırlanması ve uygulanmasına ilişkin kurallar yasa ile düzenlenir.
(3) Bütçe yasasına, bütçe ile ilgili kurallar dışında hiçbir kural konulamaz.
(4) Bütçe tasarısı, Bakanlar Kurulunca mali yılbaşından en az iki ay önce Cumhuriyet Meclisi’ne sunulur.
(5) Bütçe Komitesi, en geç bir ay içinde, bütçe konusundaki çalışmalarını tamamlar.
(6) Milletvekilleri, bütçe tasarısının Cumhuriyet Meclisi Genel Kurulunda görüşülmesi sırasında, giderleri artırıcı veya gelirleri azaltıcı önerilerde bulunamazlar.
(7) Cumhurbaşkanı, Cumhuriyet Meclisi tarafından kabul edilen bütçe yasasının on gün içinde Resmi Gazete'de yayımlar.
Kamuoyunun bildiği üzere Ekim 2015 ayında Devlet Palanlama Örgütü tarafından “Orta Vadeli Program” hazırlanmıştır (kaynak: http://www.devplan.org/Programs/ORTA-VADELI-PROGRAM_2016-2018.pdf ). Fakat 2016 mali yılı Bütçesi’nin ne hazırlık ne de uygulama aşamalarında “Orta Vadeli Plan” da yer alan stradejıler ve hedefler kullanılmamıştır. 2017 Bütçe yılı hazırlık aşamasına baktığımız zaman sadece ve sadece 2017 Bütçe Hazırlık Genelgesinde çok yıllı bütçeleme anlayışından bahsedilmektedir (http://www.butce.gov.ct.tr/maliye/f?p=2001:200:0::NO). Fakat Devlet Planlama Örgütü tarafından 2016-2018 dönemini kapsayan “Orta Vadeli Plan” hazırlanmış ama yine 2017 mali yıl bütçe hazırlık sürecinde yer alması gereken uygulamalar yer verilmemektedir. Halen taslak halinde olan “Orta Vadeli Plan” neden ve niçin Devlet Planlama Örgütünce hazırlanmış veya hazırlatılmıştır? Yoksa Devlet Planlama Örgütü, Devlet den bağımsız bir örgüt olarak kendi kendine bu mali planı hazırlamıştır!!!!.
Orta Vadeli Programların temel amacı ekonomik büyümeyi sürdürmek, kamu finansman dengesinin iyileştirilerek bütçe açığını azaltmak, istihdam artışını sağlamak, halkın refah düzeyini yükseltmek ve böylece makroekonomik ve finansal istikrarı güçlendirmektir. Kısaca Orta Vadeli Plan ülke ekonomisinin hedefler ve öngörüler doğrultusunda planlamasıdır. Bu planlamalar ışığında ki verilere dayanarak Bütçe hazırlık ve uygulamaları yapılmalıdır. Halbuki ülkemizde 2017 Mali yılı Bütçesi hazırlık evresi bu hedef ve stradejılerin çok uzağındadır. Ayrıca 2016-2018 dönemini kapsayan ve güncellenmeyen Orta Vadeli Plan’ın noksanlığı da, 2017 Bütçesi’nin nekadar öngörüsüz olduğunun kanıtıdır.
Tüm gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde Orta Vadeli Plan, Orta Vadeli Program ile uyumlu olmak üzere, gelecek üç yıla ilişkin toplam gelir ve gider tahminleri ile birlikte hedef açık ve borçlanma durumu ile kamu idarelerinin ödenek teklif tavanlarını içeren bir belgedir. Orta Vadeli Plan, orta vadeli programda belirlenen temel amaç ve politikaların hayata geçirilmesine yönelik olarak hazırlanan, merkezi yönetim bütçe büyüklüklerini ve kurumsal bazda ödenek teklif tavanlarını belirleyen bir belge niteliğindedir.
Hedefler doğrultusunda hazırlanacak olan bir KKTC Bütesi ülke ekonomisi’nin doğru zeminde ve kalkınmasına vesile olacaktır. O sebeple 2016-2018 dönemini kapsayan “Orta Vadeli plan” günceleştirilerek 2017 Mali yılı Bütçesi bu hedefler doğrultusunda hazırlanması idi. Halbuki her zaman ki gibi hedeflere göre değil ihtiyaçlara göre bütçe hazırlanmıştır.
Halbuki Bütçeler öncelikle “ihtiyaçlar” değil “imkânlar” çerçevesinde hazırlanmalıdır. Özellikle KKTC gibi oldukça dar bir mali alanı olan ülkeler açısından bu, özellikle böyledir. Bu nedenle Orta Vadeli Plan bağlamında bütçe süreci tamamen yenilenmelidir. İmkânlar Maliye Bakanlığı tarafından Orta vadeli Plan kapsamında belirlenmeli, kuruluşlar ihtiyaçlarını bu imkân sınırlamaları kapsamında önceliklendirmelidir.
Ayrıca ivedi olarak Kamu Mali yönetim Yasası çıkarılmalıdır. Bu yasa ile Kamu Bütçe sınıflamasını yapan, kamu kurumlarını bütçe türleri ile listeleyen, bütçe yönetim ilkelerini ve usullerini modern mali yönetim standartlarında düzenleyen kapsayıcı bir Mali Yönetim yasası hazırlığı yapılmalıdır. Bu yasa ile kalkınma planları ve programlarda yer alan politika ve hedefler doğrultusunda kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını, hesap verebilirliği ve mali saydamlığı sağlamak üzere, kamu mali yönetiminin yapısını ve işleyişini, kamu bütçelerinin hazırlanmasını, uygulanmasını, tüm mali işlemlerin muhasebeleştirilmesini, raporlanmasını ve mali kontrolü düzenlemelerin yapılmasını murat etmeliyiz. Hala biz 1999 yılında yapılan ve yürürlükte olan “ Genel Muhasebe Yasası” ve “Bütçenin Hazırlanması ve Uygulanması Yasası” üzerinden Kamu Maliyemizi sevk ve idaresini yapmaktayız!!!
Bütçe harcamalarının %80’i geçen kısmı personel ve sosyal güvenlik ödemeleri için ayrılmakta, stratejik önceliklerin belirlenmesi ve kaynakların orta-uzun dönemde bu önceliklere aktarılması konusunda hiçbir çalışma yine 2017 mali yılı Bütçesinde de bulunmamaktadır.
Kamu harcamalarının GSMH’nin %65’inden fazla olması, genel yönetim finansman açığının %15’in üzerinde olması sürdürülemez bir mali politikaya işaret etmektedir. Hal böyle iken biz hala bu verilerin üzerinde harcamalar yapmaktayız. Ama nereye kadar....!!!
