2. MALİ YÖNETİM VE PERSONEL SİSTEMİNİ MODERNİZE ETMEK;

2.1. Bütçenin Kapsamı Genişletilmelidir; 

Kamu kurumları bütçeleri ve nitelikleri itibariyle incelenmeli ve GFS veya ESA95 standartlarında sınıflandırılmalıdır. Bütçe dışı Fonlar öncelikle bütçe içine alınmalı daha sonra kapatılmalıdır. Hem harcamaların izlenmesi hem de kontrolü açısından birkaç fon dışında bütün fonlar kapatılmalı, tüzel kişiliği lağvedilmeli fonun gelirleri bütçe gelirleri içerisine alınmalı, giderleri de bütçe gideri olmalıdır. Bütçe dışı harcamalar usulüne uygun olarak bütçelenmeli ve harcamalar muhasebe sistemi tarafından gider olarak kaydedilmelidir. İstatistik ve Araştırma Dairesi yeniden yapılandırılmalı ve resmi istatistik programı hazırlanmalıdır;

2.2 Modern bir Mali Yönetim Kanunu Çıkartılmalıdır; 

Bütçe sınıflamasını yapan, kamu kurumlarını bütçe türleri ile listeleyen, bütçe yönetim ilkelerini ve usullerini modern mali yönetim standartlarında düzenleyen kapsayıcı bir Mali Yönetim Kanunu hazırlığı yapılmalı ve kamu reformunun bir parçası olarak çıkartılmalıdır. Mali yönetim kanununda mali sorumluluk ve mali kurallara ilişkin de hükümler konmalıdır. Mali kurallar belli bir mali büyüklük (örneğin harcamalar, bütçe açığı vb.) üzerine konulacak limitler şeklinde olmaktadır. Mali yönetim kanunu bu limitin hangi büyüklüğe konulacağını ve limite ilişkin yaptırımları belirlerken limitin miktarının belirlenmesini ilgili bütçe kanunlarına bırakabilir. Mali sorumluluk ve mali kurallar, sosyal güvenlik kurumları, kamu işletmeleri, belediyeler ve özel bütçeli daireleri de kapsayacak şekilde genişletilmelidir.

Yeni mali yönetim modeli sadece Maliye Bakanlığı’nı modernize ederek gerçekleştirilemez. Harcamacı bakanlıkların da kurumsal yapıların da ciddi değişimlere ihtiyacı vardır. En öncelikli kurumsal değişim bakanlıklarda strateji, mali yönetim ve iç kontrol bünyesinde barındıran bir birimin oluşturulmasıdır. Bu birimler politika oluşturma ve koordinasyonla görevli merkezi birim (müsteşar-müdür) ile yakın ilişkide olmalıdır.

2.3 Maliye Politikası Sürdürülebilir Olmalıdır;

Kamu harcamalarının GSMH’nın %65’inden fazla olması, genel yönetim finansman açığının %15’in üzerinde olması sürdürülemez bir mali politikaya işaret etmektedir. Cari bütçe harcamalarını kısmak suretiyle mali yapımız sürdürlebilir bir yapıya dönüşecektir. Gelirlerde de artış için bir imkân vardır. Ancak öncelikle bu imkânın vergi artışı ile değil kayıt dışı kalan gelirleri kayıt altına almak ve vergi kaçağını engellemek suretiyle sağlanması önerilir. 

2.4 Denetim Sistemi Güçlendirilmelidir;

Teftiş ve İç Denetimi kapsayan tek bir denetim birimi kurulmalıdır. KKTC’de hem uyumluluk denetimini yapan ve idari soruşturma yetkisini haiz bir teftiş kurulu hem de performans denetimi yapan bir iç denetim kurulunun aynı çatı altında Başbakanlığa bağlı olarak kurulması değerlendirilmelidir.

Sayıştay’ın bağımsızlığı güçlendirilmeli kapasitesi artırılmalıdır ve Ombudsman güçlendirilmeli ve diğer denetim alanlarında kapasite oluşturulmalıdır. Vergi Denetim Kurulu Oluşturulmalıdır. 

Vergi denetimi ile ilgili olarak doğrudan Maliyeden sorumlu Bakan’a bağlı ve kariyer meslek mensuplarından oluşan Vergi Denetim Kurulu oluşturulmalıdır. Denetim Birimleri Arasında Koordinasyon Sağlanmalıdır.

2.5 Personel Reformu Kamu Reformunun Ayrılmaz Parçası Olmalıdır;

Hala hazırda KKTC Meclisi’nde alt komitede görüşülen Kamu Görevlileri Yasası’nın yasallaşması halinde başta yürürlükteki diğer personel mevzuatı (sağlık çalışanları, öğretmenler, katma bütçeli kurumlarda çalışanlar) olmak üzere 47/2010 sayılı Kamu Çalışanlarının Aylık ve Diğer Ödeneklerinin Düzenlenmesi Yasası ile kurumların kuruluş, görev ve çalışma esaslarını düzenleyen yasaların tümünde köklü değişikliklere gidilmesi gerekmektedir. Yeknesaklık için olmazsa olmazdır. Ayrıca hala hazırda KKTC Meclisi’ndeki yeni Kamu Görevlileri Yasa Tasarısı mevcut şekilde yasalaşması demek beraberinde çok anormaliler doğuracağı aşikardır. Mevcut yasa tasarısı “İyi Yönetişim” mantığı çerçevesinde yeniden ele alınmalıdır. Yeni yasa tasasrısında Kamu Görevlisi Tanımı netleştirilmeli ve kapsamı daraltılmalıdır. Yeni hazırlanan Kamu Görevlileri taslağında, üst kademe yöneticilerinin kapsamı revize edilmelidir. Bu pozisyona (Müsteşar-Müdür) atanmada aranan nitelikler yükseltilmektedir (atanacağı konunda master veya doktara ünvanı aranmalıdır).

Kamu görevlilerine ilişkin politikaların geliştirilmesinden, mevzuatın hazırlanmasından ve uygulanmasını izlemekten sorumlu olan Başbakanlığa bağlı Personel Dairesi’nin kurumsal yapısının modernleşmesine ivedi olarak ihtiyaç duyulmaktadır. Dairenin kapasitesi, günü birlik işlerle rutin personel işlerine bakmanın ötesine geçerek, kamu yönetiminin etkinliğini artırmaya dönük ihtiyaç analizinde bulunabilecek ve bunlar doğrultusunda insan kaynakları politikalarına yön verebilecek bir yapıya kavuşturulmalıdır. Personel Dairesinin işlevselliği artacak şekilde Kamu Yönetimi ve Personel İşleri Genel Müdürlüğü olarak yeniden yapılandırılması ve alt hizmet birimi olarak Personel Bilgi Sistemleri ve Veri Yönetimi Dairesi’nin oluşturulması yönünde alınacak bir karar kapsamında Hazine ve Muhasebe Dairesine bağlı personel (maaşlar ve işçilik şubeleri) ve emeklilik ödemeleri şubelerinin yeni kurulacak daireye aktarılmaları da değerlendirilmelidir. Bunun gerçekleşmesi, personel bilgi sisteminin ortak kullanımını ve güncellenmesini etkinleştirerek sabit ortak maliyetleri düşürecektir.

3. Kamu Hizmetlerini İyileştirilmesi;

3.1 Belediyeler;

Belediye sayısı azaltılmalıdır. Belediye sayısının nüfusa oranla fazla olması hem maliyet sorunu hem de işlevsellik (hizmet) sorununu artırmaktadır. KKTC belediye meclislerinin yetki ve sorumluklarının Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ve öğretide kabul edilen ilkelere göre düzenlenmediğinden, belediyenin karar organı olan belediye meclisi belediye başkanını denetleme işlevini yeterli derecede yapmamaktadır. Öncelikle yürütme organı olan belediye başkanının belediye meclisine karşı sorumluluğunun kuvvetlendirilmesi gerekir. Bu eksikliği gidermenin bir yolu belediye başkanının meclise yıllık faaliyet raporu sunmasıdır. 

KKTC’de imar planlama, ruhsatlandırma ve denetleme görev, yetki ve sorumluluklarının Anayasanın yerinden yönetim ilkesine uygun olarak belediyeler ve merkezi idare arasında rasyonellik, etkinlik ve hukuki bakımdan bir bütün olarak yeniden düzenlenmesine ihtiyaç vardır.

Belediyelerde Mali Yönetim ve Denetim Güçlendirilmelidir. Bütçe ve muhasebe sisteminin ve genel olarak mali yönetimin hesap verebilirlik ilkeleri ve uluslararası standartlara göre yeniden düzenlemesine ihtiyaç vardır.

3.2 Sağlık ve Sosyal Güvenlikte Hizmette Adalet ve Eşitlik Sağlanmalı, Erişim ve Hizmet Kalitesi Artırılmalıdır;

Sosyal güvenlik programları tek çatı altında birleştirilmelidir. Burda kastedilen öneri Sosyal Sigortalar Fonu ve Sosyal Güvenlik Fonu bir çatı altında oluşturulmalıdır. Sosyal Güvenlik ve Sağlık Sistemi’nin otomasyonu sağlanmalı, kendi içinde ve bankacılık sistemiyle entegre bir yapı kurulmalıdır. Çalışma hayatında kayıt dışılığı önlemek için hem SSK hem de çalışma dairesi denetimleri artırmalıdır. Ayrıca hiç bekletilmeden yıllardır gündemde olan her bireyin yararlanacağı Genel Sağlık Sigortası’na geçilmelidir. Sağlık hizmetlerinin sunumu ile finansmanının birbirinden ayrılması sağlanmalıdır. Birinci basamak sağlık hizmetlerinde aile hekimliği sistemine geçilmelidir. Ayrıca yıllardır en büyük spekülasyona konu olan “Kıbrıs’ta Yaşayan T.C. vatandaşlarının sağlık giderleri SGK (TC Sosyal Güvenlik Kurumu) tarafından ödenmelidir.” 

Sağlık personelinin tam zamanlı çalışmasına yönelik düzenlemeler yapılmalıdır.

3.3 Enerji Sektörü Ayrıştırma Temelinde Yeniden Yapılanmalı Hizmet Kalitesi Artırılmalı, Fiyatlarda Etkinlik Sağlanmalıdır;

2016-2018 TC-KKTC Ekonomik işbirliği protoklü ile KIB-TEK’in elektrik üretim, iletim ve dağıtım faaliyetleri ayrıştırılacaktır. Ayrıştırma sağlandıktan sonra KIB-TEK’in kısmî özelleştirmesi uygulamaya konulmalıdır. KKTC’nin elektrik sisteminin ölçek ve niteliği düşünüldüğünde, elektrik iletim faaliyetlerinin devletin (KIB-TEK’in) elinde kalmasının uygun olacağı, özelleştirme çalışmalarına elektrik dağıtım hizmetlerinden başlanması gerektiği düşünüle bilinir. Ayrıca,  hem güney komşumuzdan hem de Anavatan Türkiye Cumhuriyeti ile “electrical interconnect systems” (kablo ağı) geçilme çalışmalı ve enerjı maliyetleri aşağıya çekilmelidir. Ayrıca ülkemizde “solar energy” için özel sektöre teşvikler verilmeli ve çevreci yenilenebilir enerjiye geçiş sağlanmalıdır...