Pelin YÜKSELAY
Arpa sıkıntısı çeken hayvan üreticilerinin, çaresizlik içinde hayvanlarına küflenmiş mısır yemi vermeleri sonucunda sütlerde Aflatoksin adı verilen kanserojen maddeye rastlandı. Denetimden geçirilen ve Aflatoksin içeren yaklaşık 60 ton sütün dökülmesi nedeniyle üreticilerin ilk etapta 200 bin TL dolayında bir zarara uğradığı belirtildi. Zararın daha da artacağına kesin gözle bakılıyor.
Diyalog muhabirine konuşan Hayvan Üreticileri ve Yetiştiricileri Birliği Başkanı Mustafa Naimoğluları sorunun ülkedeki arpa eksikliğinden kaynaklandığını belirtirken, üreticilerin ağır bir darbe daha yediğini söyledi.
Aflatoksinin her dönem zaman zaman bazı çiftliklerde çıktığını belirten Naimoğluları bu sütlerin imha edildiğini ancak sorunun nedeninin hemen bulanarak iyileştirildiğini ve sıkıntının ortadan kaldırıldığını anlattı. ‘Şimdi ise durum farklı’ diyen Naimoğluları, ülkedeki arpa eksikliği nedeniyle hayvancının mısır kullanmak zorunda kaldığını belirterek, küflenme oranı arpaya göre çok daha fazla olan mısırın bu duruma yol açtığını kaydetti.
Sayı her geçen gün artıyor
Aflatoksin miktarının ilk olarak 5 gün önce üç üreticide fazla çıktığını kaydeden Naimoğluları, beş gün içerisinde miktarın yüksek çıktığı üretici sayısının 15’e yükseldiğini belirtti.
SÜTEK’in her gün yaptığı tahliller neticesinde bu 15 üreticinin sütünün döküldüğünü kaydeden Naimoğluları 5 günde 200 bin TL değerinde 60 ton sütün dökülerek imha edildiğini kaydetti.
“Dünya standartlarının çok üzerinde”
Şimdilik 15 üreticide çıkan aflatoksin miktarının dünya standartlarının çok üzerinde olduğunu belirten Naimoğluları sorunun nasıl çözüleceğini sordu. Durumun bu hale gelmesinin sorumlusunun Tarım Bakanlığı ve Hayvancılık Dairesi olduğunu kaydeden Naimoğluları, şunları kaydetti:
“Ülkede arpa yok. Düşünebiliyor musunuz? Şu an bu ülkede üreticinin hayvanına yedirebileceği arpa yok. Eskiden yemlerde yüzde 20 oranında mısır, geri kalanını da arpa olarak kullanırdık. Bu yıl yüzde 20 arpa, geri kalanını mısır kullanıyoruz. Mısır, arpaya göre daha dayanıksızdır. Malum bu yıl yağışlarda fazla. Mısırın küflenme oranı arpaya göre kat be kat daha fazla. Aflatoksin de işte ondan kaynaklanıyor. Küflenen mısırdan. Defalarca söyledik. Bakın dedik, arpa eksikliği sıkıntı yaratacak. Kimse dinlemedi. Bu durumun bir ilginç tarafı daha var. Hayvancının yemleri de analizden geçiyor, kalıntı olup olmadığı kontrol ediliyor. Neden bu mısırlarda aflatoksin çıkmıyor? Hayvancılık Dairesi bu yemleri gerektiği gibi analiz etmiyor mu? İşte tüm bunların ceremesini hayvan üreticileri çekiyor.”
“Hayvancı arpa bulamıyor”
“Tarım Bakanlığı 2 ay oluyor ülkeye düzgün arpa getirmiyor. Bu mısırları yiyen hayvanın aflatoksin oranı yükseliyor ve bu süte geçiyor. Bir hayvanın aflatoksini vücudundan atması çok zordur. Bu da ne anlama geliyor bilir misiniz? Daha çok süt dökülecek, daha çok üreticide çıkacak. Tarım Bakanlığı suskun. Konuyla ilgili hiçbir adım attıkları yok. Çıkıp desinler ki mısırdan kaynaklıdır bu, ülkeye yeteri kadar arpa getirsinler, kurtulalım bu sorundan. Hiçbir çalışma yapmıyorlar ama.”
“Mağduriyet giderilmeli”
Hayvancının mağduriyetinin büyük olduğunu kaydeden Naimoğluları, gerekli önlemler alınmadığı ve zararın karşılanmadığı takdirde tepkilerini en sert şekilde ortaya koyacaklarının altını çizdi. Oluşan durumun bedelini bu kez hayvancının değil, Tarım Bakanlığı’nın ödemesi gerektiğinin altını çizen Naimoğluları, soruna çözüm bulunmadığı takdirde en sert tepkiyi göstermekten asla çekinmeyeceklerini vurguladı.
Naimoğluları, sözlerinin sonunda ‘hayvancıyı Tarım Bakanlığı ve Hayvancılık Dairesi mahvetti’ dedi.
Oğuz, konuyu Meclis’e taşıdı
Öte yandan konu dünkü Meclis Genel Kurulu’nda gündeme geldi. Ulusal Birlik Partisi Mağusa Milletvekili Dursun Oğuz, “Aflatoksin Nedeniyle Sütlerin Dökülmesi” başlıklı konuşmasında bu konuya değindi. Oğuz, şunları kaydetti: Aflatoksinle ilgili son 2-3 gündür hayvan üreticilerinden yoğun bir şikâyet var. Süt Endüstrisi Kurumu’nun sütleri denetiminde ki, ben buradan teşekkür de etmek istiyorum bu denetimlerde yapıldı aflatoksinin tespiti. İnsan sağlığı açısından çok vahim zararları vardır. Bazı üreticilerin sütlerinde yüksek oranda aflatoksin çıkması nedeniyle sütlerin imha edildiği bilgisi ulaştı bana. Ancak bu sayı gün geçtikçe çoğaldı. Şu an günde 10-15 ton süt imha ediliyor.
Üretici zorda
“Bu durum üreticileri çok zora sokuyor. Bir hayvanın maliyeti, yemin üretiminin maliyeti, bir de sütün maliyeti var. Bu sütün dökülmesi sonuçta üreticinin kaybı oluyor. Üreticinin çoğu yemini borçla alıyor. Asıl önemli olansa şu an bu durumun kaynağını bulmak. Çünkü soğuk zincirde denetim var. Açık olan sütte, sıcak sütte acaba bu denetim yapılabiliyor mu? Bunun kendi yemini kendi tedarik eden üreticilerde ortaya çıktığı söyleniyor. Biz şimdi Tarım Bakanı’ndan açıklama bekliyoruz. Bu işin sebebi nedir ve ne boyuttadır?”
Şahali: Aflatoksin kansorejen etkiye sahiptir
Tarım Bakanı Erkut Şahali de Oğuz’un konuşması üzerine kürsüye çıkarak, konuya açıklık getirdi. Şahali, aflatoksinin sütteki küf varlığı olduğunu belirterek, insan sağlığı açısından çok zararlı olduğunu, doğrudan kansorejen etki yaptığını kaydetti. SÜTEK’in denetimlerinin son derece iyi olduğunu çizen Şahali şunları söyledi: “Süt Endüstrisi Kurumu bugün itibariyle günlük olarak topladığı yaklaşık 395 ton sütün her bir damlasının sadece aflatoksin bakımından değil, total bakteri ve somatik hücre bakımından da denetimini eksiksiz olarak yerine getirmektedir. Çünkü süt temel gıda maddelerinden bir tanesidir. Bozulmaya çok elverişlidir. Dolayısıyla kendiliğinden bile bozulabilecek olan sütün içeriğinin kayıt altında olması son derece önemlidir. O nedenle SÜTEK bugün için sahip olduğu imkânlarla bu denetimi günlük olarak eksiksiz yapmaktadır ve kabiliyetlerini geliştirme konusunda çok ciddi bir atılım içerisindedir. Öncelikle bunun altını çizmek istiyorum.”
“İddialar doğru değil”
Şahali, 29 Kasım-3 Aralık sürecini kapsayan 5 günlük dönemde 57 ton süt imha edildiğini belirterek 8 işletmenin sütünde bu maddeye rastlandığını dile getirdi. “Aflatoksinin arpa kıtlığı nedeniyle üreticilerin başka arayışlara girmesinden dolayı ortaya çıktığına ilişkin iddialar üzerine de Şahali, şunları kaydetti: “Bu iddialar gerçeği yansıtmamaktadır. 20-30 Kasım tarihleri arasında arpa tedariki konusunda bazı sıkıntıların yaşandığı doğrudur. Bu bilinen bir durumdur. 20-30 Kasım arasında TÜK 2 bin 350 tonluk arpa satışı gerçekleştirmiştir. İçinde bulunduğumuz dönemde ortalama satış miktarı günlük olarak 400 ton olarak ifade edilmektedir. Öncelikle yem fabrikaları ve yem ham maddesi satıcılarının haklarından kısıtlama yöntemine gidilmek kaydıyla günlük olarak yaklaşık 350 tonluk arpa satışı zaten gerçekleştirilmiştir. TÜK’ün stoklarında bir daralma olmuş olmasına rağmen hayvan üreticilerine en azından günlük ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri miktarda arpa satışında hiçbir kesinti söz konusu olmamıştır.
“Beslenme giderleri düşürülmek için mısıra yönelildi”
Bugün için TÜK’ten arpa bir aylık vade ile peşin fiyatına 1.62 TL kilosundan alınabilmektedir. Ancak rasyonda arpayı nispeten ikame edebilecek olan mısırın bugün için satış fiyatı 1.2 TL kilosudur. Dolayısıyla mısıra yönelmiş olmak arpa kıtlığı nedeniyle değil, aslında besleme giderlerinde sağladığı avantaj nedeniyledir. Bu çok belirgindir. Dolayısıyla kendi yemini üreten üreticilerin sadece 8 tanesinin çiftliğinde ve 5 günde toplamda 57 tonluk sütün imha edilmesine yol açan aflatoksinin mısırdan kaynaklanabileceğine ilişkin iddia kısmi olarak doğrudur. Mısırın gerek liman girişinde gerekse yem ham maddecilerin deposunda yapılan analizlerinde içerdiği olumsuzluk 3 PPB olarak tespit edilmiştir. Bu da milyarda 3’e tekabül eder. Yem ham maddesi olarak kabul edilebilir sınır değer 20 PPB’dir. Karma süt yeminde bu sınır değer 5 PPB olarak değerlendirilmektedir. Ve tedarikçinin gerek liman kontrollerinde, gerekse depolama alanlarında yapılan denetimlerde maksimum düzeyde 3 PPB aflatoksin içeriği saptanmıştır. Dolayısıyla bunların hayvan besleme malzemesi olarak kullanılmasında laboratuvar koşulları bakımından herhangi bir olumsuzluk söz konusu değildir.”
Aflatoksin Nedir?
Tahıl ve yemlerde ve de diğer kuru yiyeceklerde nemin artması ve ısıya bağlı olarak, küf olarak tanıdığımız mikrofunguslar çoğalarak küf zehiri denilen zehirli toksik madde üretirler. Bu zehirli maddelerden en dikkate değer olanı Aflatoksin’dir.
“Süt yanı sıra, yumurtaya ve ete de geçiyor”
En çok riskli gıdalar arasında süt, peynir, mısır, yer fıstığı, fındık, baharat, pamuk, badem, kırmızıbiber, incirdir. Ayrıca yem ürünlerinde de bulunur. Dolayısıyla bu aflatoksinli yemleri tüketen hayvanların bünyesinde metabolize edilen aflatoksin, hayvanlardan elde edilen süt, yumurta ve et ürünlerinde de tespit edilmiştir.
Aflatoksin insanlarda başta karaciğer kanseri olmak üzere, hepatit, siroz, bağışıklık sisteminin baskılanması gibi birçok ciddi sağlık sorunlarına sebep oluyor.
