Filiz SEYİS        
Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkarlar Odası (KTEZO) üyelerine yönelik “Covid-19’un İşletmelere Etkisi Anketi Değerlendirme Raporu”nun sunumu yapıldı. Prof. Dr. Fatma Güven Lisaniler ve Doç. Dr. Feyza Bhatti tarafından hazırlanan Covid-19’un İşletmelere Etkisi Anketi Değerlendirme Raporunun sunumu, KTEZO Taner Akcan Çıraklık ve Yetişkin Eğitim Merkezi Konferans Salonu’nda gerçekleşti.
Covid-19 salgını ve buna bağlı ekonomik krizin etkilerini ölçmeye yönelik “Covid-19’un İşletmelere Etkisi Anketi’ne KTEZO üyesi 128 işletmenin gönüllülük esasına dayalı olarak katıldığı bildirildi. Anket, 1– 26 Mart tarihleri arasında çevrimiçi olarak yapıldı.

Kanber: Kriz yönetilemedi
Çeşitli sektörlerden işletmelerin katıldığı anketin sunumu öncesinde konuşan KTEZO Başkanı Mahmut Kanber, Covid-19’un yarattığı krizin yönetilemediğine vurgu yaparak, yapılan çalışmanın bundan sonrası için bir yöntem belirlenmesine katkı sağlayacağını belirtti.
“Bugün 50 bini aşkın işsiz olduğunu, 5 bin işletmenin battığını ve dahasının da batmaya devam ettiğini görüyoruz” diyen Kanber, yönetenleri popülizm yapmanın ötesine geçememekle suçladı.
KTEZO Genel Koordinatörü Hürrem Tulga ise, Oda olarak bugüne kadar birçok veri paylaştıklarını ancak bu verilerin bir türlü Devlet üzerinden kamuoyu ile paylaşılmadığını anlattı.
Konuşmaların ardından, Covid-19’un İşletmelere Etkisi Anketi Değerlendirme Raporunun sunumu, raporu hazırlayan Prof. Dr. Fatma Güven Lisaniler ve Doç. Dr. Feyza Bhatti tarafından yapıldı.

Önlemler en çok nereleri etkiledi?
Rapora göre, katılımcıların tamamı Covid-19’un yayılmasını önlemek amacıyla alınan tedbirlerin işletmelerini olumsuz etkilediğini belirtti. Konaklama ve Yiyecek Hizmetinde faaliyet gösteren işletmelerin %94’ü “büyük ölçüde etkilendi” ve %6’sı “etkilendi” yanıtını vererek, önlemlerden en olumsuz etkilenen sektör olarak öne çıktı. 

İşletmelerin %98,9’unun cirosu düştü
 “Covid-19 salgını öncesi yıla oranla, Mart 2020’den bu yana işletmenizin iş hacmi nasıl etkilenmiştir?” sorusu yöneltilen katılımcılardan sadece %1,1’i “Cirom arttı” derken, %38,7’si “Cirom %51-75 oranında düştü”, %36,6’sı “Cirom %76-100 oranında düştü”, %19’u “Cirom %26-50 oranında düştü” ve %4,3’ü “Cirom %0-25 oranında düştü” yanıtını verdi.
Rapora göre, Berberlik, Kuaförlük ve diğer güzellik salonları, Covid-19 nedeniyle faaliyeti ilk durdurulan ve tekrar faaliyete geçmesine en son izin verilen işletmeler olmalarına rağmen, ciroları göreceli olarak en az zarar gören işletmeler oldu.

İç talepteki düşüş en öncelikli sorun
Ankete katılan küçük işletme sahiplerinin %90,5’i yurt içi satışlardaki (iç talepteki) düşüşü en öncelikli sorun olarak belirtirken, %80’i müşteri kaybı ve/veya sözleşmelerin yenilenmemesi ya da iptalini ikinci öncelikli sorun olarak işaret etti.

İşten çıkarma arttı
Raporda, iş yeri sahiplerinin %38’inin işgücü idamesine yönelik ilk olarak “işten çıkarma” yöntemine başvurduğu görülürken, %15’inin şube/bölüm kapatarak küçülme yoluna gittiği saptandı. İşletmelerin çalışma saatlerini azaltma, ücretsiz izin kullandırma, maaşları azaltma gibi yöntemlere de başvurduğu belirtildi.
Personel çıkarmak zorunda kalan işletmelerin sektörlere göre dağılımı ise şu şekilde gösterildi: 
%35 Konaklama/Yiyecek, %23 İnşaat, %20 İmalat, %20’si Kültür, Sanat, Eğlence ve Dinlence ve %10’u ise Toptan ve Perakende Ticaret/Motorlu Kara Taşıtlarının ve Motosikletlerin Onarımı
Katılımcıların %60’ının 2022-2023 yıllarında, %21’inin 2021 sonunda ve %19’unun 2024 ve sonrasında Covid-19’un ekonomik etkilerinin son bulacağını düşündüğünün belirtildiği raporda, katılımcıların salgının ekonomik etkileriyle baş etmeye yönelik destek mekanizması önerilerine de yer verildi.