Anıl IŞIK

2024 yılı, Kıbrıs Barış Harekatı’nın 50’nci, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin (KKTC) kuruluşunun 41’inci, Kıbrıs’taki BM Barış Gücü’nün (Unficyp) adada konuşlandırılmasının 60’ıncı ve Annan Planı referandumunun 20’nci yıl dönümü gibi Kıbrıs tarihinde önemli dönüm noktaları teşkil eden birçok yıl dönümüne tanıklık etti.
Kıbrıs sorununun çözümüne yönelik yeni bir girişim başlatmak için çaba sarf eden BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Kıbrıs’ta resmi müzakereler için taraflar arasında ortak zemin arayışında bulunması için kişisel bir temsilci atadı. Bu girişim, 2017’de Crans Montana’da görüşmelerin başarısızlıkla sonuçlanmasından sonra önemli bir gelişme olarak değerlendirildi. Ancak temsilci, ortak zemin bulunmadığını Genel Sekreter’e rapor etti.
Kıbrıs Türk tarafı, 2021’den bu yana önerdiği “iki devletli” çözüm modelini müzakere etmeye hazır olduğunu yineledi. Ayrıca “3D” olarak tanımladığı “doğrudan uçuş, doğrudan ticaret ve doğrudan temas” taleplerini BM nezdinde iletti. Rum tarafı ise, federal çözüm temelinde ısrarını sürdürdü.  
New York’ta iki liderin bir araya geldiği buluşma sonrasında Genel Sekreter de ortak zemin olmadığını duyurdu, liderlerin, garantör ülkelerin de katılımıyla genişletilmiş gayriresmî bir toplantı yapılması konusunda mutabık kaldığını bildirdi. Bu toplantının martta İsviçre’de yapılması bekleniyor.
Ayrıca, liderlerin yeni geçiş kaplılarının açılması olasılığını ele almak için bir araya gelme konusunda anlaştıkları da açıklandı. Ancak bu konuda da taraflar arasındaki görüş farklıkları nedeniyle henüz bir ilerleme sağlanamadı.
2024 yılında yaşanan bu gelişmeler ışığında Yeni Yıl, Kıbrıs konusunda olası yeni gelişmelere gebe…

KKTC’nin tanınma çağrısı ses getirdi
Öte yandan 2024’te, “KKTC’nin tanınması” çağrıları da uluslararası platformlarda ses buldu. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, BM’nin 79. Genel Kurulu’nda, uluslararası toplumu bir kez daha KKTC’yi tanımaya çağırdı. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, KKTC'nin Türk Devletleri Teşkilatı’na asil üye olmasına desteğini açıkladı. Cumhurbaşkanı Ersin Tatar Bişkek’te TDT Devlet Başkanları Konseyi Zirvesi’ne katıldı.
Ortadoğu’da yaşanan çatışmalar ve gerginlikler devam ederken, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin (GKRY) son dönemde askeri iş birliklerini ve adada silahlanma faaliyetlerini artırması, NATO üyeliği konusunda girişimler yapması, adada büyük endişelere yol açan gelişmelerden oldu. KKTC ve Türkiye, bu gelişmeleri dikkatle izlediklerini açıkladı. Ayrıca Rum yönetiminin, son dönemde, KKTC’deki yabancı yatırımcıları tutuklama ve turizm acentelerinin KKTC’ye tur düzenlemelerini engelleme girişimleri gibi Kıbrıslı Türklere yönelik artan baskıları da 2024’te sıkça gündeme geldi.
2024 yılında Kıbrıs sorunu ve Kıbrıs konusuyla ilgili şu önemli gelişmeler yaşandı:

Guterres, Holguin’i Kıbrıs kişisel temsilcisi olarak atadı
5 Ocak’ta, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, eski Kolombiya Dışişleri Bakanı Maria Angela Holguin Cuellar'ı Kişisel Temsilcisi olarak atadı.
Ay sonunda, Holguin, Kıbrıs'a ilk ziyaretini yaptı ve liderlerle ayrı ayrı görüştü. Cumhurbaşkanı Tatar, müzakerelere ancak Kıbrıs Türk halkının egemen eşitliği ve eşit uluslararası statüsünün onaylanması ve “3D” olarak tanımladığı “doğrudan uçuş, doğrudan uçuş, doğrudan temas” taleplerinin karşılanması durumunda başlanabileceğini söyledi. Hristodulidis müzakerelere hazır olduğunu ifade etti.
Aynı günlerde, GKRY Kıbrıslı Türklere yönelik 14 maddelik bir paket açıkladı. Başbakan Ünal Üstel bu paketi “tuzak” olarak nitelendirdi.

Almanya Cumhurbaşkanı’nın Güney Kıbrıs ziyareti 
Holguin, liderlerle ikinci görüşmesini yaptı. Kıbrıs, Türkiye ve Yunanistan’a ziyaretlerinin ardından tarafların pozisyonlarını ortaya koyduğunu ve adada güven inşasının önem taşıdığını belirtti. 
19 Şubat’ta, Trodos’tan dönen sekiz Kıbrıslı Türk gence, Rumca konuşan bir grup tarafından sopalı ve taşlı saldırıda bulunuldu.
KKTC’deki eski Rum mallarının satışıyla ilgili tutuklanan Akan Küşrat, 29 Şubat’ta, Lefkoşa Rum Kaza Mahkemesi kararıyla beraat etti. 30 Aralık’ta Roma’da tutuklanan ve ardından Güney Kıbrıs’a iade edilen Kürşat, teminatla serbest bırakılmıştı.
Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier’in Güney Kıbrıs’ı ziyareti eleştirildi. 

Unficyp Kıbrıs’ta 60’ıncı yılını kutladı…
Mart başında, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, 3. Antalya Diplomasi Forumu'na katıldı. Erdoğan, Kıbrıs Türk halkının egemen eşitliğinin ve eşit uluslararası statüsünün tescili için çabaların artırıldığını belirtti. 
4 Mart’ta, BM’nin en uzun süreli barışı koruma misyonlarından biri olan Unficyp Kıbrıs’ta 60’ıncı yılını kutladı. 

Tatar ile Guterres New York’ta
Cumhurbaşkanı Tatar, New York’ta BM Genel Sekreteri Guterres ile görüştü. Tatar, Kıbrıs Rum tarafının “Kıbrıs'ta yeni bir müzakere süreci başlayacakmış" gibi algı yaratmasını eleştirdi, ortak zemin bulunmadığını belirtti. Guterres, AB Zirvesinde Kıbrıslı Rum lider Hristodulidis’le görüşmüştü.
5 Nisan’da, Azerbaycan ile KKTC arasındaki ilişkilerde önemli bir adım atıldı. Azerbaycan Milli Meclisinde, Azerbaycan-Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Parlamentolar Arası İlişkiler Çalışma Grubu kuruldu. Tatar, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’i arayarak teşekkür etti.
17-18 Nisan AB Zirvesinin sonuç bildirisinde Türkiye bölümü açıklandı. 

KKTC’ye “direkt uçuşlar”ın başlaması çağrısı
Mayıs ayında Liderlerle üçüncü tur görüşmeler yapan Holguin, “çözüm için sorumluluk liderlerde” dedi. Tatar, önceki görüşmelerinde egemen eşitliğin kabulü ve “3D” taleplerinin karşılanması şartıyla müzakerelere başlanabileceği dile getirdiğini, Holguin’in bunlarla ilgili bir açılım olamayacağını belirttiğini açıkladı. 
Aynı günlerde, 50 İngiliz siyasetçi, dönemin Dışişleri Bakanı David Cameron’a mektup göndererek, KKTC’ye direkt uçuşların başlaması talebinde bulundu. İngiltere’nin eski dışişleri bakanlarından Jack Straw ve Muhafazakar Parti üyesi milletvekili Iain Duncan Smith de buna destek verdi.

Simon Aykut’un  tutuklanması
Haziran’da KKTC’de İskele bölgesindeki yatırımıyla tanınan inşaat şirketi Afik Group Direktörü Simon Mistriel Aykut, “KKTC’deki Rum taşınmazlarını yasadışı kullandığı ve satışını gerçekleştirdiği” iddiasıyla Güney Kıbrıs'ta tutuklandı Rum yönetimi, KKTC'deki Rum mallarını alan, satan ve satışına aracılık edenlere karşı kovuşturma başlattı. Şu ana kadar 2 Alman, 2 İsrailli, 2 Macar ile 1 KKTC vatandaşını gözaltına aldı, bazıları teminatla serbest bırakıldı, Simon Aykut dahil bazıları ise hala tutuklu bulunuyor.

Erdoğan ile Miçotakis aynı anda Ada’da
Temmuz başında, Holguin, Genel Sekretere sunacağı rapor öncesinde liderlerle yurt dışında ayrı ayrı görüştü. Tatar, müzakerelere başlamak için KKTC’nin tanınmasını şart koşmadıklarını ancak egemen eşitliğin ve “3D” taleplerinin yerine getirilmesi gerektiğini vurguladı. Holguin, görev süresinin sonunda yayımladığı açık mektubunda, her iki topluma “liderlere çözüm için baskı yapın” çağrısında bulundu. 
12 Temmuz’da Cumhurbaşkanı Tatar, Birleşik Krallık ile KKTC arasında doğrudan uçuşlar için kampanya yürüten Muhafazakar Parti üyesi milletvekili Iain Duncan Smith’i kabul etti.
Cumhurbaşkanı Tatar ile Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, 20 Temmuz Barış ve Özgürlük Bayramı’nın 50. yıl dönümü kutlamalarına katıldı. Öte yandan, Yunan Başbakanı Kiryakos Miçotakis’in, 20 Temmuz’da, KKTC’deki kutlamalara katılan Erdoğan ile aynı anda adayı ziyaret etmesi dikkat çekti. Güney’deki “kınama” etkinliklerine katılan Miçotakis, 20 Temmuz’da Kıbrıs’ı ziyaret eden ilk Yunan Başbakanı oldu.

Ağustos ayında, Ortadoğu’da gerilim yükseldi
Ağustos ayında, Ortadoğu’da gerilim yükselmeye devam ederken ABD ve İngiltere donanmalarına ait amfibi hücum gemileri Kıbrıs açıklarına görüldü. Cumhurbaşkanı Tatar, Rum yönetiminin tek taraflı adımlarla adayı hedef haline getirdiğini söyledi. Türkiye MSB kaynakları ise, gelişmeleri dikkatle izlediklerini ve KKTC'nin güvenliğine yönelik her türlü tehdide karşı önlemlerin alındığını açıkladı.

TMK’nın ikinci büyük ödemesi
 Eylül’de, AİHM’in, mülkiyet hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle tazminat ödenmesi kararı verdiği (Rock Ruby kararı) bir Kıbrıslı Rum’un TMK’ya yaptığı başvuru dostane çözümle sonuçlandı. Ödenen tazminat, TMK’nın bugüne kadar yaptığı en büyük ikinci ödeme oldu. Avrupa Konseyi Delegeler Komitesi de, Rock Ruby kararıyla ilgili icra sürecinin kapatılmasını onayladı. Cumhurbaşkanı ve Dışişleri Bakanlığı, TMK’nın etkin bir çare olduğunun teyit edildiğini vurguladı. 20 Aralık itibarıyla, TMK’ya 7  bin 896 başvuru yapıldı, 1,905’i sonuçlandırıldı, 502 milyon sterlinden fazla tazminat kararı verildi. 

Liderler yemekte buluştu
7 Ekim’de Kapalı Maraş’ın bir bölümünün ziyarete açılmasının 4. yıl dönümünde tören düzenlendi. 15 Ekim’de New York’ta BM Genel Sekreteri’nin ev sahipliğinde Cumhurbaşkanı Tatar ile Rum lider Hristodulidis, gayriresmî akşam yemeğinde bir araya geldi. 

Tatar ve Yılmaz’dan ortak mesaj
15 Kasım’da Cumhurbaşkanı Tatar ve Türkiye Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, KKTC’nin 41’inci kuruluş yıl dönümü etkinliklerinde bir araya geldi. Tatar ve Yılmaz, federal çözüm modelinin geçerliliğini yitirdiğini, çözümün egemen eşitlik ve eşit uluslararası statü temelinde olabileceğini ifade ettiler.

Starmer’in Güney Kıbrıs’a “tarihi” ziyareti
10 Aralık'ta  İngiltere Başbakanı Sir Keir Starmer, Güney Kıbrıs’ı ziyaret ederek, Kıbrıslı Rum lider Hristodulidis ile bir araya geldi. Starmer, 53 yıl aradan sonra Güney Kıbrıs’ı ziyaret eden ilk İngiliz Başbakan oldu.