Özlem K. YALGIN

Kıbrıs sorununun çözümünü beklemeden, adada yaşayan insanlar için önemli bazı sıkıntıların ortadan kaldırılması amacıyla kurulan ve en aktif çalışan teknik komitelerden biri Kültürel Miras Teknik Komitesi… 
Kültürel miras eserlerinin kötü durumundan kurtarılıp adada en fazla ihtiyaç duyulan güven ortamının oluşmasına katkıda bulunmak amacıyla,2008’de, Güven Yaratıcı Önlemler çerçevesinde, dönemin Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum Liderlerinin yönergesiyle oluşturulan iki toplumlu ortak komite, 10 yılda 60’a yakın büyüklü küçüklü restorasyon projesi hayata geçirdi, 40’a yakın proje ise hazırlanma aşamasında. 
Toplam 20 milyon Euro’ya yakın maliyeti olan bu çalışmaları, geçirilen aşamaları, yaşanan süreçleri ve bazı bilinmeyen yönlerini Kültürel Miras Teknik Komitesi Kıbrıslı Türk Eş Başkanı Ali Tuncay ile konuştuk.
Ali Tuncay, kuruluş aşamasından itibaren önceleri üye olarak görev aldığı Kültürel Miras Teknik Komitesi’nde 2013’ten beri eş başkan olarak çalışıyor. İki toplumlu ve iki eş başkanı olan komitenin, 5’i Kıbrıslı Türk, 5’i de Kıbrıslı Rum toplam 10 üyesi var.

Öncelikli 40 eser belirlendi
TAK’a konuşan Tuncay, geniş bir görev yönergeleri olduğunu ancak, ilk yıllarda çalışmalarını dini yapılarla sınırlandırdıklarını; Adanın Kuzeyinde ve Güneyinde acil müdahale gerektiren cami ve kiliselerle kısıtladıklarını anlattı. 
Tuncay, her iki tarafta gerçekleştirdikleri yoğun temaslar, incelemeler ve durum tespiti neticesinde 2010’da bir öncelikler listesi hazırladıklarını; 40 eserden oluşan bu listenin 26’sının Rumlar tarafından önerilen kuzeydeki, 14’ünün de Türklerin önerdiği güneydeki eserler olduğunu ifade etti.
Her iki tarafın üzerinde uzlaştığı bir çalışma yöntemi ve mekanizma oluşturarak, uygulamaları UNDP aracılığıyla yapmaya başladıklarını, ilk projelerini 2012’den itibaren hayata geçirdiklerini, 2014’e kadar küçük küçük pilot projeler, kilise ve camilerle, bir öğrenme süreci de yaşadıklarını anlattı. 

Dini olmayan eserlere yöneliş
Tuncay, 2014’ten itibaren strateji değişikliğine giderek, daha büyük eserlere; hamamlar, kaleler gibi dini olmayan eserlere de yönelmeye başladıklarını; Mağusa’da Othello Kalesi, Baf’ta hamamların restorasyonunun bu anlamdaki ilk projeleri olduğunu ve sürecin genişleyerek ilerlediğini anlattı.
Bu süreçte finansman ihtiyacının gündeme geldiğine işaret eden Tuncay, komitenin projelerine ilk finansman sağlayanın AB olduğunu anımsattı.

Apostolos Andreas Manastırı restorasyonu… 
Tuncay, bu arada, çeşitli “çetrefilli” konularla da ilgilenmeye başladıklarını, tamirini kimin yapacağı uzun yıllar tartışma konusu olan Apostolos Andreas Manastırı’nın restorasyonu için, sonunda ortak bir yol bularak, bu işi Kültürel Miras Teknik Komitesi çerçevesinde birlikte yapmaya karar verdiklerini anlattı.
2012’de komite gündemine alınan ve çalışmalarına 2014’te başlanan restorasyonun ilk etabının 2016’da tamamlandığını anımsatan Tuncay, ikinci etap için ise eylül- ekim aylarında ihale sürecinin başlamasını ümit ettiklerini söyledi.
İlk etapta büyük kilisenin restorasyonunun yapıldığı, ikinci etapta ise çevre düzenlemesi, kutsal suyun aktığı çeşme ve şapelin koruma ve restorasyonunun planlandığını belirten Tuncay, toplam 5 milyon Euro’luk bu projenin, finansmanı Kıbrıs Türk Vakıflar İdaresi ve Güneydeki Rum Ortodoks Kilisesi tarafından karşılanan tek proje olduğuna dikkat çekti. Tuncay, yarısı vakıflar yarısı da kilise tarafından finanse edilen projenin 2019’da tamamlanmasının hedeflendiğini kaydetti.

Sırada Lefkoşa Surları var
Gelinen aşamada, yeni bir öncelikler listesi hazırladıklarını belirten Ali Tuncay, yarısı kuzeyde yarısı da güneyde yer alan 87 eserden oluşan bu listede, Lefkoşa Surları’nın restorasyonunun da bulunduğunu açıkladı.
Tuncay, proje çalışmalarına başlandığını, ilk etapta, surlara büyük zarar verdiğine dikkat çektiği yoğun bitki örtüsünün, bilimsel yöntemlerle temizleneceğini, ardından da mevcut yapının korunmasına yönelik çalışmaların yapılacağını belirtti. Tuncay, alandaki çalışmalara bu yılın sonuna doğru başlamayı umduklarını kaydetti. 
Arkeolojik alanlarda da çalışmalar yapmaya başladıklarını söyleyen Tuncay, Karpaz’da Ayfilon’da arkeolojik kalıntı ve mozaiklerde koruma çalışmalarının yürütüldüğünü, yaz sonuna tamamlanmasının öngörüldüğünü belirtti.

Mezarlıkların tamirine başlanıyor
Öte yandan insani bir konu olarak değerlendirdiği, her iki taraftaki mezarlıkların temizliği ve tamirinin de görev yönergeleri kapsamında olduğuna işaret eden Tuncay, ileriki günlerde, pilot projeler belirleyerek çalışmalara başlayacaklarını da açıkladı.

“Ortak kültürel mirasımız, insanlığın da mirası…”
Tuncay, “Biz komite çerçevesinde eserlerin kökenine, kime ait olduğuna bakmıyoruz. Tüm bu eserler bizim ortak kültürel mirasımızdır. Ayrıca insanlığın da mirasıdır. Dolayısıyla tüm bu eserler herkesin ziyaret edip kültürel anlamda yararlanabileceği eserlerdir” şeklinde konuştu. 
Karşılaştıkları bazı sıkıntılardan da bahseden Tuncay, halen özellikle Rum tarafında bazı kesimlerin kültürel mirasın korunması konusunu siyasileştirmeye çalışmasından yakındı.

“Siyasileştirme zarar verir”
Rum tarafındaki diplomatik temsilciliklere gönderilen, adanın kuzeyinde “işgal atında olduğu” iddia edilen tarihi eserleri ziyaret etmeleri ve kültürel etkinliklere katılmalarının yasal olmadığı yönündeki notaya atıfta bulunan Tuncay, “ancak son Mağusa Akkule’deki etkinlik gösterdi ki, diplomatik temsilcilikler de dahil, adada yaşayan Kıbrıslı Türkler ile Rumlar, kültürel mirasın siyasileştirilmesinden değil, bu eserleribirlikte kullanmaktan yana”şeklinde konuştu.
Tuncay,“Umarım, Kıbrıslı Rum yetkililer böylesi gereksiz ve her iki taraf arasında ilişkilere zarar verebilecek siyasi yaklaşımlardan uzak dururlar. Bazı kesimlerin uygulamaya çalıştığı siyaset, yıllar boyunca kültürel miras eserlerinin korunmasına değil, tam aksine zarar görmesine hatta yok olmasına hizmet etmektedir” diye de ekledi.

“Uyumlu çalışıyoruz”
Tuncay, komitedeki Rum muhataplarıyla bugüne kadar hep uyumlu çalışmalar yürüttüklerini ve yürütmeye devam edeceklerini vurguladı.
Ali Tuncay, “Komite, Kıbrıslı Türkler ve Kıbrıslı Rumların eşit çerçevede işbirliği yaptığında her iki tarafın da yararına olacak işler de yapabildiğini göstermiştir” şeklinde konuştu.

40 proje  hazırlanıyor…
 Ali Tuncay, komitenin 10 yılda 60’a yakın büyüklü küçüklü proje hayata geçirdiğini, 40’a yakın projenin ise hazırlanma aşamasında olduğunu belirtirken, bu çalışmaların toplam maliyetini 20 milyon Euro olarak açıkladı.
Ali Tuncay, restorasyonu tamamlanan bu projelerden 28’inin dini ve dini olmayan yerleri kapsadığını; 30’a yakın dini ibadet yerinde ise basit tamir ve temizlik yapıldığını; 40’a yakın eserin de ya projesinin hazırlandığı ya da hazırlanma aşamasında olduğunu kaydetti.