Funda BEDİR

Gıda Mühendisleri Odası Başkanı Sıdıka Can pestisitler, gıda denetimleri ve tüketicilerin dikkat etmesi gereken bir çok konuda önemli açıklamalarda bulundu. 
   Diyalog’un sorularını yanıtlayan Can, ülkedeki eksikleri dile getirirken, sebze ve meyvelerin tüketilmezden önce sirke ile yıkanmasının önemine dikkat çekti.
   Sıdıka Can sorularımızı şöyle yanıtladı:

Soru: Gıda Mühendisliği ülkemizde ne kadar önemli?
Cevap: Gıda Mühendisliği ülkemiz için yeni bir meslek. Odamıza kayıtlı 70 gıda mühendisi var. Kayıt altında olmayanlarla birlikte sayımız 100 kişi. Tarladan Çatala gıda güvenliği diyoruz. Bu süreçte uzman meslek grupları ile çalışan bir meslek grubuyuz. Tarlada ziraat mühendisleri çiftliklerde veteriner hekimler var. Bunlar bize kaliteli ham maddenin üretimini sağlarlar. Hayvansal ve bitkisel kökenli hammaddelerimiz elde edildikten sonra bu maddelerin işlenmesi, ambalajlanması, raf ömrünün belirlenmesi, katkı maddeleri, biyolojik kalitesi, fiziksel kalitesi bunların belirlenmesi ve endüstriyel anlamda gıda üretiminin en doğru şekilde sağlanması için çalışan bir meslek grubudur.
 
Soru: Pestisit nedir? Nelere dikkat edilmelidir?
Cevap: Pestisitler artık hayatımızda olmazsa olmaz bir kimyasal uygulamadır. Sadece ülkemizde değil tüm dünyada bu şekildedir. 50 sene önceye bakarsak nüfus kırsalda yoğunlaşmıştı. Mesleklerde tarım hayvancılık vs. üzerine idi. Dolayısıyla yetiştirilen ürünler zaten yaşanılan bölgece yetiştirilir o bölgede tüketilirdi. Şuanda şehirleşmeler başladı. Kırsal kesimde üretimler devam etmekle birlikte nüfus büyük şehirlerde yoğunlaştı. Kırsaldan büyük şehirler ürünlerin sağlıklı bir şekilde taşınması için Biyolojik risklere karşı (böcek haşere vs.) böyle riskleri ortadan kaldırmak için kimyasal uygulamalar yapıyoruz. Sonuçta bu kimyasallarda bir risktir. Ama önemli olan dozu. Dozu doğru değerlendirmek ve doğru kullanmaktır. 
Burada resmi otoritelere ciddi anlamda görev düşüyor. Bu ürünleri korumak için kullanılan tüm pestisit uygulamalarının doğru bir şekilde kullanılması için eğitim doğru bir şekilde denetim ve bu denetimler neticesinde de cezai sistemlerin var olması gerekmektedir. Gıda güvenliği vicdana bırakılacak bir konu değildir. Çünkü gıda üreticisi bu işi ticaret için yapıyor. Hem ticaret hem insan sağlığını bir arada düşünmek biraz çelişki yaratıyor. Bu çelişkiyi ortadan kaldırmak için bu işi yapanların doğru bir şekilde para kazanması için yöntemler belirlenmeli verimlilik arttırılmalı aynı zamanda insan sağlığını koruyacak önlemlerde alınmalıdır. Bunlar da devlet politikaları ile sağlanır. Denetim yoksa başı boş bir üretim varsa işte orada riskler ortaya çıkar. 
Soru: Pestisitli ürünlerden nasıl korunabiliriz?
Cevap: Sadece su ile yıkamak yeterli değildir. Daha çok zirai bir işlemdir. Pestisit kullanıldıktan ne kadar zaman sonra tüketileceği çok önemlidir iyi hesaplanması gerekir. Bu eğitimlerin verilmesi tamamıyla Tarım Bakanlığına ait bir görevdir. Ülkeye giriş yapan tüm sebze meyvenin analizleri devlet laboratuvarında yapılmaktadır. İthal ürünler konusunda avantajlıyız çünkü ülkeye sadece tek bir noktadan giriş yapabiliyorlar. Limandan numune alıp analize göndermek daha kolay. Ancak ülkemizde de çeşitli yerlerde meyve sebze üretimi yapılıyor. Her noktaya maalesef ulaşamıyoruz. Ülke içinde denetim mekanizmamız maalesef yetersiz kalıyor. 

Soru: Aldığımız sebze ve meyveleri sadece su ile yıkayıp tüketmek yeterli midir?
Cevap: Sebze ve meyveleri Sirke ile yıkamak en iyi yöntemdir. Çünkü sirke asidik bir ortamda mikroorganizmalar yaşayamayacağı için dezenfeksiyon işlemi yapar ve çiğ olarak tüketeceğimiz sebzeleri güvenli hale getirir. Endüstriyel mutfaklarda ise sirke yerine klor bazlı sebze dezenfektanları kullanılır. Biyolojik bir riske karşı kimyasal bir uygulama yapıyoruz. 

Soru: Biyolojik risk nedir?
Örneğin maydanozdan bize e-koli bulaşabilir. Dışkı kökenli bir bakteridir. Toprakta, gübrede  vardır. Zehirlenme etkisi yapar. Bu noktada da kullanılan kimyasal dezenfektanların dozajının iyi ayarlanması gerekir. 

Soru: Artık dört mevsim her meyve sebzeyi istediğimiz zaman bulabiliyoruz. Sakıncaları var mıdır?
Cevap: Ticari bir sektördür. Ürünlerin genişletilmesi gereklidir. Gıda sektörüne baktığımızda çok ciddi bir büyüme ve gelişme var. Ambalajlı gıdalar, donmuş gıdalar, konserveler vs. nasıl besleneceğimiz aslında tamamen bir tercih meselesidir. Bu şekilde Piyasaya sürülen tüm ürünler zararlıdır tüketilmez vs. gibi bir durum söz konusu değildir. Ama denetimi es geçmiyoruz. Gıda sektörü başı boş bırakılmamalı devlet politikalarına güvenmeliyiz. Maalesef birçok konuda bu güvensizlik toplumumuza yerleşti. Dolayısıyla gıda konusunda büyük soru işaretleri oluyor. Hükümet edenlere büyük görev düşüyor.

Soru: Donmuş gıdalarla ilgili neler söyleyeceksiniz?
Cevap: Donmuş gıda Teknolojisi artık çok gelişti. Şoklama dediğimiz yöntemle ürünü çok kısa sürede -18 derecelere kadar dondurabiliyoruz. Hatta bazı gelişmiş ülkelerde ürün tarladan toplandığı gibi hemen oradaki tesislerde şoklanabiliyor. Sadece taze meyve sebze ile dünyada bir çok noktaya ulaşmak imkansızdır. Her coğrafyada her meyve sebze yetişmiyor. Dolayısıyla ürünleri en kısa sürede en doğru şekilde ambalajlayıp ulaştırmak doğru bir yöntemdir. 

Soru: Denetimleri yapabilmek için yeterli sayıda gıda mühendisi var mı?
Cevap: Şu anda devlet kadrosunda gıda mühendisi istihdamı maalesef çok az. Sadece sağlık bakanlığında 3 meslektaşımız var bir de devlet laboratuvarında pestisit bölümünde çalışan gıda mühendisi arkadaşımız var. Onun dışında Tarım Bakanlığında teşkilat şemaları 1980’lerde oluşturulduğu için gıda mühendisliği gibi bir bölüm kadroya dahil edilmemiş. Büyük bir eksikliktir. Bu noktada uzman kadroların geliştirilmesi kaçınılmaz. 

Soru: Özel sektörde durum nasıl?
Cevap: Şu anda özel sektörde de maalesef böyle bir zorunluluk yok. Gıda mühendisi çalıştırmak zorunda değiller. Kendi bilinci ve vizyonu ile bunu yapan birkaç firmada var tabii. Özellikle İhracat yapan firmalar için çok önemli
Yasal mevzuatlar çok yavaş ilerliyor. Siyasi istikrarsızlık her konuda olduğu gibi bizi de çok etkiliyor. Ülkemizde Gıda güvenliği ile ilgili artık daha somut adımlar atılması gerekiyor.