Suna ERDEN

   Kuzey Kıbrıs’ta Coronavirüs’e karşı verilen mücadelede işletmelerin sürekli kapatılması ve desteksiz bırakılması binlerce kişiyi mağdur etti. Diyalog’un elde ettiği bilgilere göre; son bir yılda ülke genelinde 5 bin 600 iş yeri kapanırken, kira parasını ödemekte zorlanan çok sayıda işletmenin de satışta olduğu öğrenildi.
    Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkârlar Odası Başkanı Mahmut Kanber, zaman geçtikçe kapanan iş yeri sayısının artacağını söyledi. Kanber, kapanan iş yeri sayısının bölgelere göre dağılımına bakıldığını Lefkoşa’nın ilk sırada yer aldığını belirtirken “Lokmacı bölgesi, Dereboyu Caddesi ve Metropol Çarşısı’na baktığınızda kapanan dükkânların ne kadar çok olduğunu görürsünüz” dedi.

Kapanma süreçleri başladı
Çin’in Wuhan kentinde dünyaya yayılan Coronavirüs KKTC’de ilk olarak 10 Mart 2020 tarihinde görüldü. 
İşte o günden sonra hiçbir şey eskisi gibi olmadı. Tespit edilen ilk vakanın ardından hasta sayısı çoğaldı; 2020 yılı mart-mayıs arasında sokağa çıkma ve kapanma dönemi yaşandı.
Yaklaşık 3 ay süren ilk kapanmanın ardından açılım oldu; uzun süre kepenklerini indiren iş yerleri yeniden faaliyete geçti. 
Ancak 2020 yılı temmuz ayından vakaların yeniden artmasıyla ikinci bir kapanma yaşandı. İkinci kapanmayı aralık ayında üçüncü kısmi kapanma takip etti.
Şubat ayı itibariyle kısmi açılıma gidilse de oteller, barlar, eğlence yerleri gibi birçok işletmenin faaliyetleri henüz başlamadı.

Esnaf yavaş yavaş bitti
Belirli aralıklarla yaşanan kapanma süreci esnafı yavaş yavaş bitirdi. Birçok iş yeri ilk kapanmayı güçlükle atlattı. KTEZO mayıs ayında yaptığı açıklamada ilk kapanmadan dolayı bin 500 iş yerinin battığını belirtti.
İkinci ve üçüncü kapanmaların ardından yeniden açılım oldu ancak bu kez direnemeyen iş yeri sayısı çoğaldı. KTEZO’nun 2021 Ocak ayı verilerine göre; ülke genelinde kapanan iş yeri sayısı 5 bin 600’e çıktı. 50 bin civarında insan işsiz kalırken, rakamlara yansıyan kapanmalar gözle görülür hale de geldi. 

En işlek caddede pandeminin izleri…
Lefkoşa’da birçok bölgede dükkânlar kapısına kilit vururken, pandeminin izleri en işlek caddelerinden biri olan Dereboyu bölgesine de yansıdı.
Yıllarca bölgede faaliyet gösteren takı, saat, gözlük satan dükkânlar, iç çamaşırı mağazası, kafe gibi birçok işletme direnemeyip kapandı; kapısına kiralık veya satılık yazısı asıldı.

Daha da artacak
KTEZO Başkanı Mahmut Kanber, zaman geçtikçe kapanan iş yeri sayısının artacağını söyledi. Kanber, pandeminin ilk başladığı Mart ayı 2020 tarihinden aynı yılın kasım ayına kadar ülke genelinde kapanan iş yeri sayısının 5 bin olduğunu söyledi. 
Kanber, kasım ayı 2020 tarihinden Ocak ayı 2021’e kadar ise 600 iş yerinin kapandığını açıkladı. Pandemi nedeniyle 55 bin civarında kişinin işsiz kaldığını ifade eden Kanber, “35 bini Türkiye, 10 bini üçüncü dünya ülkesi, 10 bini ise KKTC vatandaşıdır” dedi.

Lefkoşa ilk sırada
Kanber, kapanan iş yeri sayısının bölgelere göre dağılımına bakıldığını Lefkoşa’nın ilk sırada yer aldığını ifade etti. 

Küçük işletmeler daha fazla dayanamadı
Kanber, “Girne Çarşısı, Lokmacı bölgesi, Dereboyu Caddesi ve Metropol Çarşısı’na baktığınızda kapanan dükkânların ne kadar çok olduğunu görürsünüz” şeklinde konuştu. 
Sadece Dereboyu Caddesi’nde Meclise olan kısma kadar kapanan iş yeri sayısının 40 olduğunu ifade eden Kanber, en fazla küçük ve orta ölçekli iş yerinin dayanamayıp tamamen faaliyetlerini durdurduğunu ifade etti.

Bu krizi atlatmak zaman alacak
Kanber, pandeminin yarattığı krizin uzun süre atlatılamayacağını belirtti. “Başta turizm sonra yükseköğrenimdeki kayıplar dibe vurmamıza neden oldu” diyen Kanber, pandemi bitse dahi yaralarını sarmanın uzun zaman alacağını dile getirdi.
Kanber, şöyle devam etti: “Kapanmanın önüne geçmek için planlama yapılması lazım. Turizm de çeşitlendirilmeli, üretim kapasitesi artırılmalı. Yerel iş gücünün etkinleştirilmesi gerekiyor. Ekonomik planlama şart. Ancak iç piyasada üreticinin elinde üretim kapasitesini artırmak için bir veri yok. Esnaf çalışanları ne kadar yanında tutacağını bilemiyor. Pandemi süreci doğru yönetilemiyor. Ekonominin gidişatını hiç iyi görmüyorum.” Kanber, ekonomik mücadele için bir ortam sağlanması gerektiğini sözlerine ekledi.