Çiğdem AYDIN 

 Kıbrıs Türk Marketçiler Birliği’nin yöneticileri, Kıbrıs sorununun çözümü halinde Türk ekonomisinin yerle bir olacağı iddialarına katılmıyor.  

  Diyalog’a konuşan Birlik Başkanı Fuat Nalcıoğlu, güneydeki marketlerle rekabet edebilecek güçte olduklarını belirtirken “Bence her şey daha iyi olacak” dedi.

  Birlik Başkan Yardımcısı Tansel Nizam ise; güneydeki marketlerle rekabet konusunda bir sıkıntılarının olmadığını söyledi. Nizam “Ancak uluslararası marketler zincirlerinin adadaki çözüme bakarak buraya açılmaları halinde ekonomimizi ele geçirmelerinden korkuyorum ve bu Rumlar için de geçerlidir” dedi.

  

Nalcıoğlu: Etkisi olumlu olur

  Soru: Kıbrıs sorununun çözümü konusunda iyimser mesajlar veriliyor. Yıl sonuna kadar bu iş bitecek deniliyor. KKTC'deki süpermarketler çözüm durumunda ne olur?

  Yanıt: Ben çözüm olacağına inanmıyorum fakat diyelim ki oldu. KKTC’deki süper marketler bu çözümden olumsuz değil olumlu etkilenecektir. Bakınız bir zamanlar bir Rum gonyağı vardı 31 diye KKTC’de yasak olmasına rağmen en çok satılan içkiydi. Şimdi kimse aramaz. Bu işte böyledir şimdi bizim millet gider ve Rum tarafından alışveriş yapar ki bizim marketlerimiz daha ucuzdur diğer taraftan, fakat insanların bazıları tepkisel olarak diğer tarafa geçer ve alışveriş yapar. Çözüm olması durumunda verdiğim örnekte olduğu gibi bir etki olacağını düşünüyorum üstelik bir de adanın Kuzeyine uygulanan izolasyon ve ambargolar da kalktığı zaman fiyatlar daha da uygun olacak bunun dışında denetim olacak kimse aklına gelen ürünü aklınca rafa koyup satamayacak sağlık ve hijyen açısından, en güzeli de vatandaş iki taraf arasındaki o fiyat farkını daha net göreceği kanaatindeyim. Bence daha iyi olacak. 

  Soru: Güneydeki marketlerle rekabet gücü var mıdır?..

  Yanıt: Güneydeki marketlerle rekabet gücü vardır. Hem de çok güçlü bir şekilde vardır. Tüccar kesiminin olacak çözüm halinde üretilen daha kolay satılacak çünkü ambargo ve izolasyonları bazıları bu memlekette kendi lehine kullanmaya başladı denetimsizlikten sanırım. Ambargo ve izolasyon kalkınca karşılıklı tüccar, üretici ve satıcı arasında daha dengeli bir durum meydana geleceğine inanıyorum tabi ki bir geçiş dönemi yaşanacak. 

  Soru: KKTC'de kaç tane süpermarket veya market vardır?.. Bunların kaçı ayakta kalır sizce?

  Yanıt: Orta ölçekte 350 market vardır, 1300 de perakende market vardır ki verdiğim rakamlar bana göre KKTC nüfusuna göre fazladır. Orta ölçekli dediğim 200-350 metre karelik bir marketten bahsediyorum. Çözüm değil asıl sorun bazı bölgelerde özellikle kırsalda Askeri kantinlerin halka açık olması, şehirlerde süper marketlerin akşam geç vakte kadar açık olması orta ve küçük ölçekli marketlerin piyasadaki rekabet gücünü ciddi şekilde etkilemesi. Bir kere Avrupa Birliği’nde olan ülkelerde süper marketler şehrin göbeğinde değil dışındadır ki şehir içindeki küçük ölçekli marketler rekabet edebilsin bizde tam tersi, ayrıca çözüm halinde Askeri kantinler de sivil halka satış yapmayacağından oradaki sıkıntı da kalkar. Bir anlaşma olursa küçük ve orta ölçekli marketler için daha avantajlı olacağını düşünüyorum. Kapanacak olan var mı mutlaka vardır ama sayıları azdır, şimdi de kapanma tehlikesi ile karşı karşıya olan esnaflar var.

  Soru: Bugüne kadar ne gibi önlemler alınmalıydı? Şu andan itibaren ne yapılabilir?

  Yanıt: Bizim ülkede en büyük sorun yönetsel anlamda yaşanıyor. Örneğin hükümetler sıklıkla küçük ve orta işletmelere kredi imkanları sağlar, sıfır faiz vs… Bu kredi imkanından yine batmak üzere olan esnaf yararlanamaz. Çünkü krediyi verenler der ki; vergi dairesine borcun olmayacak, ipotek gösterecek neyin var? Adamın zaten vergi borcu olmasa, malı mülkü ipotekli olmasa batmak üzere de olmaz. Burada bir mantık hatası vardır. En önemli sorun bu eğer bu esnafı da sisteme dahil edecek önlemler alınacaksa bir kere buradan başlanmalı aksi halde çözüm olsun olmasın zaten bu işletmeler kapanır. Bu söylediğim şeyleri yaparlarsa zaten çözüm olmasa da yapılması gerekir. 

Nizam: İçerik bilinmelidir

  Soru: Kıbrıs sorununun çözümü konusunda ne düşünüyorsunuz?.. Özellikle marketlerin rekabet gücü var mıdır?

  Yanıt: En önemli konu halkların kardeşliğidir. 1974 yılında olan ansızın olmadı neticede yaşananlar vardır. Kıbrıs konusunda sürdürülen müzakereler ne kadar iyi giderse gitsin Annan Planı’ndaki gibi 3 bin sayfalık bir metinle referanduma gidilmesi tehlikeli olur çünkü insanlar neye evet neye hayır dediğini bilmelidir. Bilmeden bir evet çıkarsa bu çözüm hayata geçtiğinde karşımıza çıkacak bir takım eylemler olacak, mülkiyet vs... gibi bizim için de geçerlidir, Rumlar için de geçerlidir. İmzaladığımız metin sonunda başımıza gelebilecek her şeyi bilmemiz lazım ondan sonra “e ben bunu bilmezdim, ben bu evden çıkmam, ben bu maliyeti ödemem” dediğimiz zaman iki toplum arasında önce kişisel sonra kitlesel bir çatışma ortaya çıkar buna çok dikkat edilmelidir. Yoksa bir anlaşma yapmak zor değildir ama ne kadar yaşatacaksınız çatışma çıkmadan önemli olan odur. 

  Marketlere gelince... Süper marketlerin veya marketlerin olumsuz yönde etkileneceğini düşünmüyorum. Ben Rum tarafındaki marketlerden değil uluslararası marketlerin Kıbrıs’a yatırım yapmak için geleceğinden korkarım. Uluslararası marketler adanın Kuzeyinde bir Güneyinde bir market açsa zaten malları beleşe bile verse onlar zarar etmez başka ülkelerden çıkarır o üç beş kuruşu. Bizim konumuzda her marketin veya süper marketin daha ileri gideceğine inanıyorum iki ekonomi yazıldığı gibi çalıştırılırsa iyi olacak eksikliklerimizi tamamlamalıyız ki bir eksiğimiz kalamsın. İki taraf arasındaki rekabet hitap ettiği alan kadardır şimdi Lefkoşa’daki kalkıp gidip Mağusa’dan alışveriş yapmaz kendi bölgesine en yakın markete gider o yüzden çok sıkıntı olacağını düşünmüyorum. 

  Soru: Bizdeki marketlerin, güneydeki marketlerle rekabet gücü var mıdır?..

  Yanıt: Güneydeki marketlerle rekabet edebilecek düzeydeyiz bir sıkıntımız yok ama dediğim gibi uluslararası marketler zincirlerinin adadaki çözüme bakarak buraya market açmaları halinde ekonomimizi ele geçirebilirler endişem oradadır. Hem Rumlar için hem de Türkler için bu geçerli. 

  Soru: Çözüm öncesinde KKTC’deki sektörlerin korunabilmesi için gerekli önlemlerin alındığına inanıyor musunuz?.. Mesela sizin sektörünüzle ilgili.

  Yanıt: Bir çözüm halinde ayakta kalabilmek için ilk önlemi uluslararası açılabilecek marketler zincirlerinin Kıbrıs’ta açılması halinde ekstra vergiler konulmalı, bazı imtiyazlar sağlanmamalı, şehir içlerinde değil tamamen şehir dışında açılmalarına izin verilmeli. Aksi halde sıkıntılı günler bizi bekler özellikle İsrailli yatırımcılar Kıbrıs için çok tehlikelidir.