Soru: İyi bir seçim sistemi nasıl bulunabilir?

Cevap: Dünyada uygulanan en iyi seçim sistemini aradığımız zaman ilk bakışta karşımıza birçok soydaşımızın yaşadığı ve oy verdiği İngiltere seçim sistemi çıkar. Buna  “Dar bölge çoğunluk sistemi” denir.  İngiltere’de yıllarca uygulanmış bu sistemin sorunlarını öğrenmeye çalıştığımız zaman halkın fazla şikayetçi olmadığını görürüz. Türkiye’nin düşünürlerinin de bu sistemden övgüyle söz ettiklerine tanık oluruz.

“Dar bölge çoğunluk sistemi” uygulandığı zaman KKTC de nasıl bir durum olacağını düşünelim. KKTC, 50 seçim bölgesine ayrılacak ve her bölgede seçmen en güvendiği kişiyi seçerek Meclise gönderecektir. Kişiye oy verirken partisini de dikkate alacaktır. Böylece öncelikle güvendiği kişiyi seçmekle birlikte partiye de oy vermiş olacaktır.

Bu durumda sadece partiye değil hem partiye hem de bireye önem veren, bir seçim sistemi oluşmuş olacaktır. Bu durumda parti bürokratlarının etkisi otomatik olarak azalacaktır. Bölge halkı seçtiği kişiyi tanıyacak ve ona nasıl bir yasa istediğini anlatabilecektir. Seçilenler seçmenlerin işini yapan veya onlara çıkar sağlayan bir konumda değil, ülkenin ihtiyaç duyduğu yasaları yapan bir konumda olacaklardır.

Dar bölge çoğunluk sisteminin pratikte ortaya çıkaracağı sorunları düşündüğümüz zaman 25miletvekili için bu sistemi diğer 25 milletvekili için ise daha farklı bir sistemi uygulamayı düşünebiliriz.

Bu durumda KKTC 25 seçim bölgesine ayrılıp her birinde bir kişi seçilebilir. KKTC ayrıca mevcut 5 bölgede bölgelerin her birinde nüfusuna göre diğer 25 milletvekili yine çoğunluk sistemiyle seçilebilir.  Bunun gibi daha farklı çözümler de düşünülebilir.  O zaman KKTC dünyanın en iyi seçim sistemini yaratma girişiminde bulunmuş olacaktır.  

Böyle bir değişikliğin yanı sıra partiye hizmet etmeye değil, liyakate göre memur atama ilkesi de benimsenirse, yani 3’lü kararname ile üst kademe yöneticisi atamaktan ve müşavir ordusu yaratmaktan vazgeçilirse, KKTC’de değişik bir yaşam başlayacaktır. Bu durumda KKTC’de gördüğümüz sorunların süratle ortadan kalkmaya başlayacağını söyleyebiliriz.

Soru:Dış ülkelerde yaşayan KKTC vatandaşlarının oy verme hakkı olmaması ile ilgili ne söyleyeceksiniz?

Cevap: Kanımca bu sorun da seçim sistemi ile bağlantılıdır. “ D. Hondt” sistemi siyasi partilerde kemikleşme oluşturmakta ve parti bürokratlarını önemli bir konuma getirmektedir. Onlar da dış ülkelerden gelecek oyların hangi tarafı destekleyeceğinden emin olmadıkları için dış oylara sıcak bakmamaktadırlar.

Basit bir yasa değişikliği ile Türkiye, İngiltere, Avustralya, Kanada da yaşayan KKTC vatandaşlarına oy verme hakkı tanınabileceği halde maalesef bu olanak bir türlü gerçekleşmiyor. Oy verme hakkı konusunda çeşitli zorluklar öne sürülmektedir. Hâlbuki titiz bir çalışma ile bu zorlukların tümünün ortadan kaldırılması mümkündür. Dünyadaki uygulamalar da bunu göstermektedir.

Oy verme hakkı konusundaki güçlükleri öne süren siyasiler dış ülkelerde yaşayanları gerçekleşmesi çok zor olan, aday olma hakkı talep etmeye yönlendirmektedirler.

Yasalarımızda dış ülkelerde yaşayanların oy verme ile aday olma hakları çok farklı düzenlenmiştir. Oy verme hakkı yasalarda düzenlenmiştir ve yasayı değiştirmek çok kolaydır. Bunun için dünyayı taramak ve en sorunsuz uygulamayı tercih etmek gerekir.

Aday olma konusu ise Anayasa’da düzenlenmiştir. Buna göre bir kimsenin aday olabilmesi için KKTC de en az üç yıl ikamet etmesi gerekir. Dış ülkelerde yaşayan, KKTC de 3 yıldan az yaşamış kişilerin aday olabilmesi için Anayasa değişikliği gerekir.

 KKTC’de en zor olan şey ise, Anayasa’da değişiklik yapmaktır. Dış ülkelerde olan Kıbrıs dernekleri “daha fazla isteyelim ne kadar alırsak kardır” düşüncesi içinde aday olmayı ön plana çıkarmakta, böylece konuya sıcak bakmayan siyasiler talebi ret etmek için bir mazeret bulmaktadırlar.

Sonuç olarak Hükümet şekli konusunu tartışmadan önce seçim sistemini değiştirmeyi tartışmamız gerekir. Bunun için ilk bakışta üzerinde durulması gereken “Dar bölge çoğunluk sistemidir.” Bu sistemde  bugün yaşadığımız sorunların hiçbirinin yaşanmayacağını söylemek  abartılı bir iddia olmaz. (Bitti)