Türkiye'nin 20 Temmuz 1974'te başlattığı Kıbrıs Barış Harekatı öncesinde dönemin ABD yönetiminin Türkiye'yi "Kıbrıs'ın dışında tutmaya" çalıştığı ortaya çıktı.

Belgelerde ayrıca dönemin ABD Dışişleri Bakanı Kissinger'in "Kıbrıs'a Amerikan askeri gönderme" ihtimaline karşı ordudan bilgi aldığı görüldü.

ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı’nın (CIA) erişime açtığı gizli belgelere göre, EOKA terör örgütü lideri Nikos Sampson'un adayı Yunanistan'a bağlamak amacıyla Makarios'a karşı 15 Temmuz 1974'te darbe yapması ve sonrasındaki gelişmeler ABD yönetiminin o günlerdeki öncelikleri arasında başı çekti.

Yaklaşık 12 milyon sayfalık belgeler arasında dikkat çekenlerden biri 16 Temmuz 1974 tarihli "Çok Gizli" damgalı belge oldu.

Buna göre, Richard Nixon yönetiminde dönemin ABD Dışişleri Bakanı olan Henry Kissinger başkanlığında CIA, Pentagon ve birçok kurumun yöneticilerinin katılımıyla "Washington Özel Eylem Grubu" toplantısı düzenlendi. Sampson darbesinin ertesi günü yapılan toplantının konusu sadece Kıbrıs oldu.

Tutanaklara göre, Kissinger toplantıya katılanlardan değerlendirmelerini aldı ve Kıbrıs konusunda izlenecek politikaları belirlemeye çalıştı.

Kissinger'ın TBMM'nin 18 Temmuz'da özel oturumla yapacağı toplantının ne anlama geldiğini sorması üzerine dönemin CIA Direktörü William Colby, "Türkiye'nin güçlerini Kıbrıs'a gönderme niyetinde olduğu" şeklinde yorumladı.

Toplantıya katılanlardan Atina ve Ankara'ya odaklanmalarını isteyen Kissinger, Türkiye'nin ne istediğini bilmek gerektiğini vurguladı.

Kissinger, toplantı tutanaklarının son cümlesinde ise "Türkleri ve Sovyetleri bunun dışında tutmalıyız. Kıbrıs'taki iç durumun nasıl geliştiğini görmeliyiz." dedi.

"Türkiye'yi geciktirmek asıl sorun"

Takip eden günlerde de CIA Ulusal İstihbarat Bülteni ve diğer belgelerde Kıbrıs konusuna en başta yer verildiği dikkati çekti.

Bu belgelerde Türkiye'nin güneye doğru askeri birliklerini kaydırdığı, olası bir müdahale için askeri önlemler aldığı bilgisi aktarıldı.

CIA'in 19 Temmuz 1974 tarihli "Çok Gizli" damgalı bir başka belgesinde ise CIA Direktörü William Colby'nin Kissinger gibi Türkiye'nin Kıbrıs'a müdahalesini engelleme ya da geciktirme fikrinde olduğu göze çarptı.

Yine Kıbrıs konusunda Dışişleri Bakan Yardımcısı Robert Ingersoll başkanlığında yapılan "Washington Özel Eylem Grubu" toplantısında söz alan Colby, "Asıl sorun Türklerin pazartesiye (22 Temmuz 1974) kadar adayı işgal etmesini geciktirmek." ifadesini kullandı.