İbrahim DİRAN
Tarımsal Araştırmalar Enstitüsü (TAE) ile Çukuorva Üniversitesi işbirliğinde, mantar envanterinin belirlenmesi amacıyla 2016’da ülkede başlatılan en geniş çaplı macrofungus (gözle görülebilir mantarlar) araştırması tamamlandı.
Keşfedilen mantarlar arasında kilo fiyatı bin Euro’yu bulan trüf ve besin değeri yüksek olan kuzugöbeği mantarı da var.
TAE Müdürü Cem Karaca, çalışma kapsamında Karpaz’dan Koruçam’a (Kormacit) kadar gezildiğini, Kıbrıs’ta ürediği bilinmeyen pek çok tür keşfedildiğini kaydetti.
Cem Karaca, keşfedilen türlerin resimlerinin çekildiğini, isimlerinin bulunduğunu şimdi de mantarların renkli fotoğraflarının ve bilgilerinin yer alacağı kitap basılması için çalışmalarını sürdürdüklerini, kitabın basılmasıyla birlikte çalışmanın internette de yayınlanacağını ifade etti
Pek çok mantarın yenilecek türden olmadığını veya zehirli olduğuna işaret eden Karaca, türünden emin olunmayan mantarlarla ilgili olarak tüketilmeden önce mutlaka bir uzmana danışması uyarısında bulundu.
Üç yıl süren ve 219 farklı tür mantar tespit edilen çalışma, Çukurova Ünüversitesinden Doç. Dr. Hatıra Taşkın, Konya Selçuk Üniversitesinden Prof. Dr. Hasan Hüseyin Doğan, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesinden Dr. Fuat Bozok ve TAE’den Ziraat Mühendisi Adnan Hacı Küçük tarafından yürütüldü.
“Kaydı yapılmayan 159 tür”
Konya Selçuk Üniversitesinden Prof. Dr. Hasan Hüseyin Doğan, çalışma hakkında TAK’a yaptığı açıklamada, yapılan çalışmada 219 mantar türü tespit edildiğini vurguladı.
Bunun dışında 2005 yılında yayınlanan bir İngiliz araştırmacının uzun zaman önce yaptığı bir çalışmanın bulunduğunu kaydeden Doğan, “Daha önce Kıbrıs’ın Kuzeyinde bulunduğu yönde kaydı yapılmayan 159 tür bulundu” dedi.
Mantar varlığı konusunda uyarıda da bulunan Doğan, “Mantar varlığı gayet iyi ancak ormanlar bakımsız. Mantarlar toplanması gerektiği toplanmadığından mantar sayısı günden güne geriliyor. Orman tahribatı ve çevre kirliliği ciddi oranda. Orman tahribatı mantar varlığı karşısında en büyük tehlike” dedi.
“Mantar toplanan yerlere dikkat edilmeli”
Ciddi zehirlenmeye sebep olacak çok fazla mantar türünün bulunmadığını kaydeden Doğan, pişince zehiri kaybolan türlerin de bulunduğunu, mantarların ağır metal toplama özelliğinin bulunmasından dolayı toplandığı yerlere de dikkat edilmesi gerektiği uyarısında bulundu.
Hasan Hüseyin Doğan, bulunan 219 türden 62’sinin yenen, 135’inin yenmeyen, 22’sinin de zehirli türden olduğunu kaydetti.
Trüf mantarı da bulundu
Keşfedilen mantarlar arasında kilo fiyatı bin Euro’yu bulan trüf mantarının da bulunduğunu kaydeden Doğan, Kuzey Kıbrıs’ın mantar çeşidi açısından zengin bir coğrafya olduğunu kaydetti.
Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nden Doç. Dr. Hatıra Taşkın, Gavcar mantarı alanlarının küçülmekte olduğunu bu nedenle Gavcar bitkisi ile birlikte koruma altına alınmaları gerektiğini belirtti.
Kuzu göbeği ve turf mantarı değerli
Mantarların sürekliliği açısından, mantarın bıçakla kesilmesi, kökünün toprakta bırakılması gerektiğini, ikinci bir hususun ise küçük bir bölgede bulunan mantarlardan olgun bir tanesinin bırakılması (kesilmemesi) gerektiğini anlatan Taşkın, olgun bir mantarın ömrünün 1-2 gün olduğunu, bırakılan olgun mantarın, yeni mantarların çıkması için gerekli olan “sporları” bırakacak olması açısından önemli olduğunu söyledi.
Hatıra Taşkın, Kuzey Kıbrıs’ta bulunan kuzu göbeği mantarı ve trüf mantarının ekonomik olarak da değerlendirilebileceğini kaydetti.
Trüf, meşe ve kestane ağaçlarının altında yetişiyor
70 kadar farklı çeşidi bulunan trüf mantarı, özellikle Avrupa’daki ormanlık alanlarda yetişen, ceviz büyüklüğünde ve ortalama 100 gram ağırlığında bir yeraltı mantarı. Yeraltında yetişmesi ve büyüklüğüyle ilk bakışta patatesi o kadar andırıyor ki, Amerika’nın keşfinden sonra Avrupa’ya ulaşan patatesi gören Almanlar patatese ’tartufo’ sözcüğünden türeyen ‘Kartoffel’ adını koymuşlar. Dokusu, yumuşaklığı ve tabii ki yoğun ve kendine has aroması ise trüf mantarını patatesten bir hayli uzaklaştırıyor, farklılaştırıyor. Trüf mantarı, ormanlık alanlardaki meşe ve kestane ağaçlarının köklerinde, toprağın yaklaşık 50 cm altında yetişiyor. Ağaç köklerine yakın yerlerde yetişmesinin nedeni, gelişmeleri için gereken şeker ve organik asitleri, ağaçtan, kökleri emerek almaları.
Trüf neden pahalı
Bu mantarının pahalı olmasının nedeni, her değerli şey gibi, az bulunması.
Doğal ortamında, yani ormanlık alanlarda trüf mantarı toplamak isteyenler, yer altında gizlenmiş bu altın değerindeki mantarı bulmak için büyük çaba sarf etmek zorunda kalıyorlar. Fransa ve İtalya’nın bazı bölgelerinde bu iş için özel eğitilmiş köpekler ve dişi yaban domuzları kullanılıyor.
