Ömer KADİROĞLU

   Kuzey Kıbrıs’taki otel, acente ve kiralık araç işletmecileri; turizmin önündeki en büyük engelin ulaşım ve uçak biletlerindeki artış olduğu konusunda birleşiyor. Daha çok sefer, daha çok rekabet ve daha ucuz bilet fiyatlarıyla turizmin gelişebileceğine dikkat çeken işletmeciler “yıllardır gündemde olan bu sorunun çözülmesini bekliyoruz” dedi.

Diyalog’a konuşan turizmciler, özellikle Türkiye’den çok daha fazla turist getirebileceklerini, ancak ulaşım konusunda sıkıntı yaşadıklarını söyledi ve sorunun ciddiyetle ele alınmasını istedi. Bazı işletmeciler, turizmin gelişmesi halinde KKTC’nin tüm ekonomik sorunların üstesinden gelebileceğine dikkat çekti.

İşte turizmcilerin görüşleri

Fethi Özboğaç (Lapida Otel Yöneticisi)

“Turizm sektöründe pandemi öncesi ciddi bir sıkıntı yaşadık. Pandemi sonrasında biraz umutsuzduk ancak yılın ikinci yarısında tesisler toparlandı ve iyi bir sezon geçirdiğimizi söyleyebilirim. Bu yıl tabi ki birçok sıkıntılarla karşı karşıya kaldık. İki yıllık sürecin ardından ciddi bir çöküntüden çıktık ve bu kez de personel sorunları yaşamaya başladık. Bugün hala personel sorunları yaşamaya devam ediyoruz. 2023 yılına umutlu bakıyoruz ancak turizm her zaman yenilik ve müşteriye kendini hatırlatma istiyor. Bu sektörde yapacak çok daha işimiz var ve önümüzdeki yılın daha iyi bir yıl olacağına eminim. Turizm ülkemizde yıllardır doğaçlama gelişiyor. Tam bir programla turizm yolu alamıyoruz. Turizm uzun vadeli program gerektiren bir sektördür çünkü turizm yatırımı uzun vadede geri alınır. Turizme üç bacakta bakmak gerekiyor. Bunlardan birincisi kesinlikle iyi bir tanıtımdır, ikincisi ağırlamadır, üçüncüsü de turist ülkeye geldiği zaman ona çevre olarak iyi bir çevre bulmasıdır. Bu üç bacağa dikkat edilirse ülkemizde doğru bir turizm yapabiliriz. Ülkeye gelişlerde deniz yolunda başarılı olamadığımız için turistler hava yolu ile geliyor. 2003 yılından sonra kara sınır kapılarının açılması ile bizler için iyi bir avantaj olmuştur. Hava yolu ile ülkeye geliş yıllardır kronikleşen bir sorundur. Bir saatlik bir uçuş için insanlar 4-5 bin lira ödemek durumunda kalıyor. Bu rakamlar ciddi rakamlardır ve yoğun bir turist beklediğimiz Türkiye pazarını bile bu durum zorluyor. Türkiye’de 10 milyondan fazla insan iç turizm yapıyor ve bize gelen kişi sayısı 200-300 bin civarındadır. Bu nedenle Türkiye pazarını daha ciddiye almamız gerektiğini burada görüyoruz.”

Orhan Tolun (KITSAB Başkanı)

“2020 yılındaki pandemi ile ülke tamamen kapatılmıştı ve bu yılı tamamen cepten harcadık. 2021 yılında da zorluklarla geçen bir yıl oldu ve Elçilik dışında bir destek göremedik. Hükümet edenlerin seçim dertleri nedeniyle ülkenin nereye gittiği ile ilgili hiçbir gaileleri yoktur. Turizme baktığımız zaman 2019 yılını hala yakalayamadığımızı ve böyle devam ederse 2023 yılında da yakalayamayacağımızı söylemek istiyorum. Bugün hala daha acentelerimizin en az 50 tanesi Home Office olarak çalışıyor ve 120 tane otelimizin 40 tanesi hala daha kapalı ve rehberlerimiz işsizdir. Böyle bir ortamda gerçek bir turizmin olduğunu söyleyemeyiz. Havayolu fiyatları başını alıp gitti ve buna bir dur diyen yoktur. Ulaştırma Bakanı çıkıp sürekli size müjde vereceğim diyor, havayolu şirketi kuracağım diyor ancak bir şey yaptığı yok. Bugün Ercan’a gelmeyen para bize gelen turistin Larnaka’ya götürdüğü paradır. Bunu da hesaba katmak ve ayağımızı denk almak gerekiyor. Biz artık bu başıbozukluktan, turizm sektörünün bir tarafa itilmesinden, lokomotif sektör olduğumuzun söylenip hiç bir şey yapılmaması bizimle dalga geçildiğini gösteriyor. Zaman sektörün acente, restorancısı, rehberi ile hatta Turizm Bakanlığı ile birleşme zamanıdır. Turizm fonuna 600 milyon TL’den fazla para giriyor ancak Turizm Bakanlığına verilen para 30 milyondur. Bu rakamla nasıl tanıtım yapılacak? Bizim sektörlerdeki birlikler olarak toparlanıp bir iş birliği yapmamız gerekiyor aksi halde bu ülkede turizm olmayacak ve istenilen yere de gelinemeyecek.”

Yakup Serdaroğlu (Kiralık Araç İşletmecileri Birliği Başkanı)

“İki sene pandemi sürecinin ardından bu yıl bizim sektörde iyi bir sezon oldu. Genel anlamda bakıldığı zaman sıkıntıların yaşandığı bir yıl oldu. Ada ülkesiyiz ve bu ülkeye çok önemli katkısı olan turizm sektörünün daha iyi bir noktaya gelmesi için öncelikle ulaşımın ciddi anlamda genişletilmesi gerekiyor. 2011 yılında yapımı başlayan bir hava alanı var ve hala daha açılamadı. Ulaşım tam anlamıyla olmadığı için turizm sektörü etkileniyor. Turizmden ciddi şekilde gelir elde etmek istiyorsak en önemli sorun olan ulaşımın sonrasında da çevre düzenlenmesinin yapılması gerekiyor. Bunları düzelttikten sonra ise iyi bir tanıtım ve reklamlarla turizmin daha iyi bir yere gelebilmesi için çalışılmalıdır. Uçak biletleri fiyatları bayağı artmış durumdadır ve ilgili bakanlığın ciddi bir çalışma yapması gerekiyor.”

Uğur Kıroğlu (Olive Tree Otel Ön Büro Müdürü)

“Bu yıl inişli çıkışlı bir sezon geçirdik. Covid önlemlerinin kalkması ile biraz daha rahat bir nefes aldık ancak çok da iyi bir yıl olmadı. Haziran ayı itibariyle biraz daha iyi bir sezon oldu. Ülkede turizmin daha iyi bir yere gelmesi için ciddi çalışmalar yapılmalıdır. Özellikle Türkiye piyasası için uçak biletlerinin ucuzlatılması adına çalışmalar yapılmalıdır. Uçak biletlerinin fiyatları nedeniyle rezervasyonlarını iptal eden çok müşteri var. Bir diğeri ise kara sınır kapılarının rahatlatılmasıdır. Kara sınır kapılarındaki sıkışıklıklar nedeniyle kuzeye geçmek isteyenler geri dönüyor ve bu konuda da acil bir önlem alınması gerekiyor. Uçak biletlerinin ucuzlaması için sefer sayılarının arttırılması, vergilerin düşürülmesi ve çoğu karşı çıksa da iç hatlar sistemine geçilmesi bilet fiyatlarının düşmesine neden olacağından bu yönde çalışmalar yapılmalıdır.”

Mine Gürses (Merit Lefkoşa Otel Müdürü)

“Pandemiye rağmen biz Merit otelleri olarak iyi bir sezon geçirdik. Benim yönettiğim otel business otelidir ve Mart ayından bu yana yoğun bir sezon geçirdik. Diğer turistik ve resort otelleri de yaz aylarında iyi bir yoğunluk yakaladı diye düşünüyorum. Ülkede turizmin daha iyi bir noktaya gelebilmesi için en başta uçak biletlerinin ucuzlatılması lazım. Aksi halde bu fiyatlarla adamıza herkesin gelebileceğini düşünemiyorum. İnsanlar 5-6 bin lira bilet parası ödeyip Kıbrıs’a gelemez. Antalya gibi bir yere müşterimiz için bir bilet kestik ve 6 bin üzeri bir rakam ödedik. Öncelikle bunun yani uçak bilet fiyatlarının düzeltilmesi gerekiyor.”

Süleyman Kansu (Salamis Bay Otel Genel Müdürü)

“Bu yıl pandemiden sonra iyi bir sezon oldu. Özellikle Türkiye ve Avrupa pazarında istediğimiz talep oluşturuldu ve bunun karşılığında da iyi bir sezon geçirdik diyebilirim. 2022 yılı içerisindeki rezervasyonlar 2020-2021 yılındaki rezervasyonlardı. Otellerimiz ve verdikleri hizmet bana göre dört dörtlüktür ve dünya ülkelerine yaptığımız seyahatlerde rakip destinasyonuna da güzel bir şekilde kendimizi pazarlayıp öne çıkabiliyoruz. Burada en önemli sorunun ulaşım olduğu aşikârdır. Uçak biletlerinin fiyatları çok yüksektir. Ülkemiz ambargo altındadır ve direkt uçuş ile düşük maliyetli uçakların bize ulaşamayacağı bir yerdeyiz. Rum tarafında çok düşük rakamlarla dünyanın her yerine uçabilen uçaklar vardır ve bu bizde maalesef yoktur. Tam da bu noktada dezavantajı biz avantaja çevirmemiz gerekiyor. Bunun için de uçak seferlerinin Larnaka destinasyonu ile rekabet edebilecek bir seviyeye getirilmesi gerekiyor. Burada ya uçak sayısını artırarak oradaki talebi aşağıya çekersiniz veya özellikle turizmin girdi maliyetlerini düşürecek şekilde uçak fiyatlarını aşağıya çekersiniz ki bunun için de belli bir teşviklendirme sistemi koyarsınız ki Larnaka ve Türkiye ile rekabet edebilesiniz.”

İsmail Tirali (Concorde Tower Otel Genel Müdürü)

“Bu yıl pandemiden sonra efektif olarak çalıştığımız ilk yıldı. Bafra bölgelerine baktığımız zaman otellerin dolu olduğunu gördük ancak bu doluluğun gelir giderler oranına yansıması da beklediğimiz düzeyde olmadı ve bunun için daha çok çaba sarf etmemiz gerekiyor. Benim bulunduğum Lefkoşa destinasyonu Şehir oteli konseptidir. Şu an oteller noktasında özellikle adaya dışarıdan gelen misafirlerin geliş koşulları iyileştirilmediği için çok ciddi anlamda sıkıntı yaşıyoruz. Siyasetin, iş dünyasının ve eğitim dünyasının bir araya gelerek çözemeyeceği problem yoktur. İnşallah önümüzdeki yıl için bir araya gelerek hem girdi maliyetleri noktasında hem ulaşım maliyetleri noktasında istediğimiz seviyede bir başarı gösterirsek kimsenin bizim önümüzde durabileceğini düşünmüyorum. Ercan Havaalanına inen uçakların maliyetleri çok yüksektir. Biz özel seyahatlerimizde bile ciddi rakamlarla karşı karşıya kalıyoruz. Neredeyse 5-10 bin liradan biletler almak zorunda kalıyoruz. Bu rakamlar her Kıbrıs’a gelmek ve Kıbrıs’ın keyfini yaşamak isteyen ailenin karşılayabileceği rakamlar değildir. Bu rakamlar normale döndürülürse daha fazla turistin buraya geleceğini düşünüyorum. Pandemiden önce günü birlik adaya gelen misafirlerimiz vardı ancak şimdilerde böyle bir durum söz konuğu değildir. Güney Kıbrıs, Yunanistan, İspanya ve Türkiye’nin bu krizleri çok iyi değerlendirip iyi bir pay aldıklarını görüyoruz. Bu kadar zenginliğimize rağmen bundan pay almamamızın temel nedeninin uçak krizi olduğunu düşünüyorum. Gerek uçak sayılarının arttırılması gerekse ikili anlaşmalarla Tayvan modelinde olduğu gibi uçakların buraya inişinin sağlanması, daha çok uçağın vergi maliyeti ve bilet maliyetinde geriye gelmesi ile beraber verilen emeğin karşılığının alınacağını düşünüyorum.”