Melin DOBRAN-Hüseyin ÇİÇEK

Kuzey Kıbrıs’ta binlerce esnafın umutla beklediği bayram, hayal kırıklığı yarattı.

Bayram arifesinde işler canlanır diye ümitlenen Lefkoşa ve Gazimağusa esnafının beklentisi boşa çıktı. 

Diyalog muhabirlerinin görüşüne başvurduğu esnaf, işlerde her hangi bir canlanmanın olmadığından yakındı.

Esnaf, her geçen yıl durumun daha da kötüye gittiğine vurgu yaparak, “Nerde o eski bayramlar. İnsanlar çoluk çocuk çarşıya çıkar bayramlık alışveriş yapardı. Bugün arife olmasına rağmen çarşıda yaprak kıpırdamıyor” dedi.

Özellikle giyim sektöründe hizmet eden bazı esnaf, bayram dolayısıyla işlerinin açıldığını fakat istedikleri satışı yapamadıklarını belirtti.

Esnaf ne dedi?

Ayşegül Ersoy: İşler tek kelime ile berbat, geçen yıla kıyasla %70’in üzerinde bir düşüş gözlemliyorum, 12 yıldır Salamis yolu üzerinde esnafım, işlerin en canlı olduğu dönemler, 2004-2005 yılları arası idi. Ben bugünkü durumumuzu büyük dükkânlar ile rekabet edemememize bağlıyorum, büyük mağazalar küçük esnafı bitirdi.

Yıldıran Özgün: Sadece ben değil bir çok esnaf arkadaşım işlerin düşüklüğünden şikâyetçi. Geçen yıla göre satışlar daha da kötü. Yaklaşık olarak 16 yıllık esnafım,  satışların en canlı olduğu zamanları Annan Planı sonrası dönem olan 2005-2006 yılları olarak hatırlıyorum.

Piyasayı 10-15 tane büyük şirket yönetiyor ve küçük esnaf günden güne eriyor. Aşırı miktarda uygulanan vergilerle de Türkiye ve Güney Kıbrıs piyasası ile rekabet edemiyoruz.

Seza Egemen: Bayram yoğunluğunu yavaş yavaş hissetmeye başladık ancak eski bayramlardaki o canlılık ne yazık ki yok. Geçen yıla göre daha da kötü durumdayız. Zaten yıldan yıla satışlarımızdaki düşüş belirgin bir şekilde göze çarpmaktadır, 10 yıldır Salamis yolu üzerinde esnafım satışların en iyi olduğu dönem olarak 2005-2006 yılları arasını hatırlıyorum. 

Tahir Kasap: Bayram arifesi nedeni ile satışlarımızda bir artış söz konusu. Geçen yılla mukayese edecek olursam hemen hemen aynı seviyedeyiz. 9 yıldır bölgede esnafım, işlerimiz her sene aynı doğrultuda oldu.

Nihal Dik:  Satışlar geçmiş günlere göre biraz daha iyi ancak bu bayram dolayısı ile geçici bir durum. Geçmiş yıla kıyasla işler daha da düşük durumda, yıldan yıla bu düşüş ne yazık ki yaşanıyor. Satışlardaki en canlı dönem yaklaşık 6-7 yıl öncesiydi. Dövizin yükselmesi ve insanların alım gücünün düşmesi esnafa da yansıdı.

Tancan Asım Lama: İşlerimiz şu an iyi durumda. Bayram arifesi olması ve mezuniyet töreni dolayısı ile öğrenci ailelerinin de burada olması satışlarımızı artırdı. Geçen yıla göre satış oranımızda değişen bir şey yok. 7 yıldır bölgede esnafım 2011 yılı satışlarımızın en iyi olduğu dönemdi.

Filiz Argüden: Satışlarımız bu günlerde az da olsa canlandı ama genel olarak tablo kötü durumda. Geçen yıla kıyasla bu yaz çok daha kötü, zaten her yıl orantılı olarak işler oldukça aşağıya düşmekte. 2010 yılında satışlarımız çok iyiydi o dönemden sonra düşüş başladı.

Büşra İbiş: İşlerimiz bu aralar gayet iyi. Bayram arifesi olması da işlerin daha da canlanmasını sağladı. Geçen yıla göre işlerimizde daha da büyük bir artış gözlendi, bu yıl satışlarımızın en çok olduğu dönemi yaşıyoruz.

Süreyya Oktay: İşler oldukça düşük, bayram olması bize hiçbir fayda sağlamadı. Satışlar geçen yola göre çok kötü durumda. 6 yıldır Suriçi bölgesinde esnafım ilk 2 yıl işler iyiydi ancak ondan sonra git gide düşüşe geçti. Ben bu durumu Suriçi’ne gelen turist sayısının her geçen yıl azalmasına bağlıyorum. Ayrıca halkın da alım gücünün azalması esnafı bu duruma getirdi.

Ruhsan Ziya: Bayram dolayısı ile satışlarımızda ufak bir canlanma var. 6 yıldır esnafım, son 3 yıldır satışlarımızın en iyi olduğu dönemi yaşıyoruz.

Zeka Hoşgör: Bayram geldi ancak bizim satışlarımızda hiçbir değişiklik olmadı. Bir ay önce ne ise şimdi de o. Bu sene geçen seneden de kötü. 50 yıldır Suriçi bölgesinde esnafım, satışlarımın en canlı olduğu dönemler 1980 ile 1994 yılları arasıydı. 94’ten sonra işler yavaş yavaş azaldı ve bugün bu duruma geldi. Ekonomik kriz ile insanların alım gücünün azalması piyasayı bu duruma getirdi.

Nimet Solak: İşler berbat, bayram geldi ancak işlerimizde bir canlılık olmadı. Her geçen yıl durum daha da kötüye gidiyor. 41 yıldır Suriçi bölgesinde esnafım en kötü dönemleri yaşıyorum. 1974 yılı ile 1980 yılları arasında satışlarım oldukça iyiydi ancak o dönemden sonra işler azaldı ve bu günkü berbat duruma geldi. Eskiden Suriçi bölgesinde karakol vardı kaldırdılar, hastaneyi şehrin dışına taşıdırlar, dolayısı ile bölgeye gelen insan sayısı da azalınca Suriçi bu günkü durumuna geldi.

Haldun Birsoy: Satışlarımızın durumu ne çok iyi ne de çok kötü. Bayram dolayısı ile bir canlanma söz konusu. Geçen yıla kıyaslayacak olursak tabii ki bir düşüş söz konusu. 11 yıldır bu işin içindeyim 2006 ile 2008 yılları arası piyasanın en canlı olduğu dönemdi. Çünkü o dönemde döviz düşüktü, dövizin patlaması, alım gücünün azalması ve altının yükselmesi piyasayı etkiledi.

Salih Oktay: İşler sıfır, çok kötü, geçen yıla kıyasla hiç iş yok. 35 yıldır sur içi bölgesinde esnafım, 90’lı yıllarda işlerim çok iyiydi, ancak 2000’li yılların başlarında satışlarımız adeta durdu. Ben bu durumu ekonomik kriz ve dövizin yükselmesine buna bağlı olarak da insanların alım gücünün azalmasına bağlıyorum.

Meral Beyzade: İşler kesat, belediyeye olan vergilerimizi bile ödeyemiyoruz. Dükkân kiramızı çıkartamıyoruz, tüm esnaf yavaş yavaş kepenk kapatıyor. Geçen seneye kıyasla çok daha kötü durumdayız. 12 yıldır bu işi yapıyorum, 7-8 yıl önce satışlarım iyi durumdaydı, ancak adada insan kalmadı, çoğu insanı sınır dışı ettiler, turistlerde azalınca işlerimiz bu duruma geldi.

Erkan İpekçioğlu: İşlerimiz düştü, bayramın gelmesi de satışları hareketlendirmedi. Sadece rutin kendi müşterilerimiz geliyor, kale içinde de gözlemlediğim kadar bir hareketlenme yok. Geçen yıla kıyasla sadece turist sayısında bir artış var. Yerli halk olarak müşteri sayısında bir azalma söz konusu. 7 yıldır bu sektördeyim, 2010 yılına kadar işlerimde bir canlılık vardı ancak daha sonra gözle görülür çok büyük bir düşüş yaşadım. Markalaşmanın azalması ile birlikte tüm markaların Salamis yoluna geçmesi, kale içinin kalitesinin düşmesi yerli halkı buradan uzaklaştırdı.

Ferdiye Özkanı: Satışlarımda bir canlanma yok, bayram bize uğramıyor, geçen seneye göre hiçbir fark yok, geçen sene de şimdi de işler sıfır. 50 yıldır Suriçi’nde esnafım 90’lı yıllarda işlerim çok iyiydi, gelen müşteri çok olurdu. Neredeyse müşterilerime yetişemiyordum ancak şimdi çok kötü. O yılları mum ile arıyoruz. Bence devletin ilgisizliğinden ve yerli halkın 

Sur içine uğramamasından bu durumlara geldik.

Sabri Umay: İşler kötüden de daha kötü. Satışlar geçen yıla kıyasla çok daha az, yıldan yıla zaten bu düşüş gözleniyor. 41 senedir burada esnafım 15 sene önce işlerim çok iyiydi ama büyük marketler açıldıktan sonra işlerim azaldı. Büyük marketler olduğu sürece küçük esnafın işleri düzelmez.

Kenan Acar: İşler ne yazık ki çok kötü, geçen yılda çok kötüydü bu yılda, hiçbir fark yok. 43 yıldır esnafım en canlı dönem olarak 1996 yılını hatırlıyorum ondan sonra işler düştükçe düştü, vergimizi ödeyemiyoruz, perişan bir durumdayız.

Tozan Talihsiz: İşlerin durumu ne iyi ne de kötü, geçen yıla kıyasla daha düşük durumdadır.  4 yıldır esnafım 2013 yılını en iyi satış yaptığım dönem olarak hatırlıyorum. Piyasanın bu durumda olmasını vatandaşın kemerleri sıkması ve idareli harcama yapmasına bağlıyorum. Dövizin bir anda fırlaması da piyasayı etkiledi.

Emine Topal: Vatandaşlar mağazamıza her zaman geliyor. Özellikle bayramlarda ve özel günlerde yoğun oluyoruz. Bayram alışverişinden verim alıyoruz. Satışlarımız iyi gidiyor.

Nejla Başel: Satışlarımız geçen yıla göre düşük. Ekonomide gerileme var diye düşünüyorum. Yaklaşık 15 yıl öncesi daha iyiydi. Vatandaşlar ekonomik yönden yıprandı. Kıbrıs’ta para dönmüyor. Kendi dükkânım vardı 3 yıl önce kapattım. Şimdi mağaza sorumlusu olarak çalışıyorum. Şimdiki bayramların tadı yok. İnsanlar yaşarken bile zorlanıyor.

Zeynep Arık: Bizim sattığımız ürünler mayo ağırlıklı olduğu için bayramda çok bir satış yapamadık. Bayram kış mevsimine denk geldiği zaman diğer ürünlerin satışı iyi gidiyor. Şimdi herkes tatile çıktığı için alışverişler zayıfladı. Bu bayram hem ay ortasına denk geldi hem de herkes önceden tatil planı yaptığı yaptı. Bu da iş oranını düşürüyor. 8 yıldan beridir bu işle uğraşıyorum. 2 seneden beridir de Metropol yolunda dükkân işletiyorum. Bölge olarak yine de satışlardan memnunuz.

Safiye Özdevrim: Satışlar iyi gitmiyor. İnsan azlığı var. Geçen bayramlara göre satışlarımız düşük. Ekonomi etkiledi diye düşünüyorum. 1,5 yıldan beridir giyim sektöründe çalışıyorum. Her yıl gittikçe satışlar zayıflıyor. Birçok dükkân kirayı bile zor çıkartıyor. Bayramların eski tadı yok.

Ümmühan Bektaş: Satışlar düşük. Ülke ekonomisinin durumu ortadadır. İnsanlar hemen hemen her gün ayakkabı giyim gibi ihtiyaçları alıyor. Eski bayramları arar olduk. O neşeyi, o coşkuyu kimsede göremiyoruz. Gün geçtikçe bu örf ve adetler yok olacak. Herkeste bir geçim sıkıntısı var. Dövizin de yükselmesi ekonomiyi olumsuz yönde etkiledi. 15 yıldan beridir kuyumculuk sektöründe çalışıyorum. 2001-2002 dönemi her açıdan daha iyiydi. 2005 yılına kadar bayram havası vardı ama şimdilerde yok. Yıllar geçtikçe bayram unutulacak.

Mehmet Fatih Kul: Satışlarımız geçen yıla göre aynı seviyededir. Vatandaşlarda para olmasa da alışverişten kısmıyorlar. Alışveriş yapmak bir tutkudur. Bayram yoğunluğunu yaşıyoruz. Her bayram dükkânımız kalabalık oluyor. Kendimi bildim bileli bu sektörün içindeyim. 2008-2012 yılları arasında satışlar daha iyiydi. Bayram yaz dönemine denk geldiği için vatandaşlar alışverişten çok tatile bütçe ayırdı. Buna rağmen işlerimiz düşmedi.

Füsun Aroğlu (Celal Cin Center)

“İşlerimiz yoğun ve iyi gidiyor. Geçmiş yıllara göre kötü değil. İş olarak bayramda etkilenen sektör değiliz. Sosyal yaşamda eski bayramlar daha zevkliydi. 2000’li yıllarda bayramlara tatil gözüyle bakılmaya başlandı. Herkes bayramı tatile döndürdü.”

Hasan Karakaş: İşlerde ciddi oranda gerileme var. 3 yıldan beridir büfe işletiyorum. Ekonominin kötüye gitmesiyle geçen yıl işlerin düştüğünü hissetmeye başladık. Arife günleri satışlarımız düşüktür. Dövizin artmasıyla insanların alım gücü düştü. Asgari ücrette bir artış yok. Bu da tüm esnafı etkiliyor. Bayram coşkusu 3 yıl öncesine kadar vardı. Şimdilerde bir anlamı yok gibi.

Aynur Karakaş: Satışlarımız geçmiş yıllara oranla düşüktür. Bunu havaların sıcaklığına bağlıyorum. Herkes tatile çıkıyor yazın doğru düzgün iş yapamıyoruz. İnsanımız alışverişe önem vermiyor. O yüzden bayram coşkusu da yok. Genelde tatile yöneliyorlar. Geçen yıl satışlar iyiydi. Bu yıl %30 kadar düştü.

Derya Alp: Yaz bayramları tatil modunda geçiyor. İlk günlerde alışveriş yapılıyor. Diğer günlerde ise tatile gidiliyor. Satışlarda düşüş olduğunu düşünmüyorum. 30 yıldan beridir konfeksiyon işindeyim. Satışların gidişatı mevsimine göredir. Örneğin bayram sezon başındaysa, hem dönemlik hem de bayram alışverişi yapılır. Bayramlarda geceye kadar açık olduğumuz için müşterilere daha iyi alışveriş imkânı sağlıyoruz.

Mehmet Soyluoğlu: Eski bayramlar eskide kaldı. Toplum mutsuz olduğu için bayram havası yok. İşlerimiz genel olarak yaz sezonunda çok iyi gitmiyor. Artık bayram da bir şey ifade etmiyor. 26 yıldan beridir ticaretle uğraşıyorum. Her geçen gün ekonomi kötüye gidiyor. İletişim imkânlarının gelişmesiyle bizim gibi küçük toplumlarda asimilasyonu da getiriyor.

Hasan Tunççağ: Satışlarımız geçen yıla göre düşük. İnsanlar yaz aylarında tatile gidiyor. Bir de etin pahalı olmasından dolayı satışlarımız etkilendi. Hayvancılar da haklı. Yem fiyatlarının artması, et fiyatlarına da yansıyor. 45 yıldan beridir kasaplık yapıyorum. 4 sene öncesine kadar işler daha iyiydi. Şimdilerde insanımız daha çok fırın kebabı yapıyor. Geçen bayram dükkânımız daha kalabalıktı. Bu bayram biraz buruk geçecek. Eskiden bayramlarda 80-100 arası hayvan keserdik şimdilerde 30 tane kesiyoruz.

Levent Akbıçak: Satışlarımız bu ara zayıf gidiyor. İnsanlarda para kalmadı. Dövizin yükselmesi ve etin fiyatlarının yüksek olması işlerimizi düşürüyor. Müşteriler genelde 15-20 Liralık kıyma alıyorlar. Arife günleri biraz hareketleniyor. 1983 yılından beridir kasaplık yapıyorum. Geçmişe bakacak olursak 5 yıl önceki satışlar şimdi yok. Etrafta bayram havası da yok.

Hüseyin Kara: İşlerimiz geçen yıla göre daha durgun. Genel olarak yazda durgun oluyoruz, bayramın yaz dönemine denk gelmesiyle de işler zayıfladı. Bayram öncesi geçmiş yıllarda daha yoğunduk. Dövizin yükselmesi de ülke ekonomisini olumsuz yönde etkiledi. 15 yıldan beridir kuaförlük yapıyorum,  2006 yılından önce işlerimiz daha iyiydi. Her şey pahalı oldu ama maaşlarda bir artış olmadı. Bu da esnafı olumsuz yönde etkiliyor.

Özden Çıraklı: Bayramı tatil olarak görüp de tatile gidenler var. Bundan ve sıcaklardan dolayı satışlarda zaman zaman dalgalanma yaşanıyor. Bu yıl az da olsa satışlarda düşüş var. Bayramlar eskisi gibi değil. Eskiden bayramlarda şeker ikram edilirdi. Şimdilerde çikolata ikram ediliyor. Bu bizim satış yapmamız açısından iyidir. Geçen yıla göre fiyatlarımız aynıdır.

Hanife Kaya: Bu yıl satışlarımız çok kötü gitti. Bir de yurt dışından gelen soluk karanfiller bizi çok üzdü. Dövizin yükselmesi ekonomiyi etkiledi. 24 yıldan beridir bu işi yapıyorum. Kış sezonunda işlerimiz daha iyidir. Son dönemlerde bayram havası yok. Sıradan bir günmüş gibi geçiyor.