Rahme ÇİFTÇİOĞLU
Devlet Planlama Örgütü (DPÖ) Müsteşarlığı tarafından hazırlanan ve KKTC’nin ekonomik ve sosyal konularındaki üç yıllık hedef, ilke ve politikalarını kapsayan “2018-2020 Orta Vadeli Program Taslağı”nın görüşüleceği 29.Sosyal ve Ekonomik Konsey toplantısı yapıldı.
Lefkoşa’da Açık Öğretim Fakültesi Konferans Salonu’nda yer alan toplantıda saygı duruşu ve İstiklal Marşı’nın ardından sırasıyla DPÖ Müsteşarı ve Sosyal ve Ekonomik Konsey Başkanı Ödül Muhtaroğlu, Ekonomi ve Enerji Bakanı Özdil Nami, Maliye Bakanı Serdar Denktaş, Milli Eğitim ve Kültür Bakanı Cemal Özyiğit, Başbakan Tufan Erhürman, Meclis Başkanı Teberrüken Uluçay konuştu.
DPÖ Müsteşarı ve Konsey Başkanı Muhtaroğlu, 2018-2020 Orta Vadeli Program’la ilgili sunum yaptı. Ardından konseydeki kuruluş temsilcileri bildirilerini sundu.
“2018-2020 Orta Vadeli Program Taslağı”, refah seviyesinin artırılması doğrultusunda sürdürülebilir ve rekabet edebilir bir ekonomik yapının istikrarlı büyümesini sağlamak, istihdamı artırmak, mali disiplini sürdürülebilir kılmak ve bütçe dengesi sağlamak, yurt içi tasarrufları artırmak ve makroekonomik istikrarı güçlendirmek amacıyla hazırlandı.
Uluçay: Kalıcı politikalar üretilmeli
Meclis Başkanı Teberrüken Uluçay, hükümetler değiştikçe politikaların ve hedeflerin de değiştiğini kaydederek, “Önümüzdeki 10 yılı planlarken geçtiğimiz 10 yılda yaşadıklarımızı ve eksikliklerimizi de dikkate almak zorundayız. Kalıcı politikalar üretilmedikçe hedeflere ulaşmak mümkün değil” dedi.
Uluçay, “En önemli hedeflerden biri bize ayrılan kaynakların daha fazlası kullanılması, dönüşümün sağlanması olmalı. Kalkınmada seferberliğe gidilmesi, kaynakların ve projelerin süratle hayata geçirilmesi ülke için önemli. Bunun için de planlamaya ihtiyaç var. Koşulları ve ulaşılabilir hedefleri temel veri olarak almalıyız” şeklinde konuştu.
Uluçay, “Üretimi artırma, girdi maliyetlerini düşürmede verim çok önemli. İnsan kaynaklarında da verim önemli” değerlendirmesinde bulundu.
Erhürman: Seferberlik başlatmak zorundayız
Başbakan Tufan Erhürman, “Lafügüzafı bir tarafa bırakıp bu ülkede sosyal ve ekonomik alanda seferberlik başlatmak zorundayız. Başlatmazsak, bu gidiş gidiş değil…” dedi.
Erhürman, ülkedeki sorunların bir sosyal ve ekonomik kalkınma seferberliğiyle ve cesaretle aşılabileceği inancını vurguladı.
“Kıbrıslı Türklerin en az başka halklar kadar zeki, çalışkan, becerikli, kabiliyetli olduğunu” ifade eden Başbakan Erhürman “Evet biz bu seferberliği başlatabilir ve yürütebiliriz. ‘Kıbrıs Türk insanı yapamaz, bizden bir şey olmaz, bu memlekette bir şey olmaz’ dili üzerinden ekmek parası kazananlar var ülkede artık… Günlük mesleğini bu dili yeniden üretmek üzerine kuran ve bundan gelir elde eden kesimler var. Bir halka bu yapılamaz” diye konuştu.
Dövizdeki artışa karşı hükümetin birtakım önlemleri uygulamaya koyduğunu belirten Erhürman, ekonomiye katkı amacıyla tahsis edilen arazilere yıllarca taş taş üstüne koymayanların değerlendirmeye alındığını, gerekirse sözleşmelerinin iptal edilerek bu arazilerin ekonomiye katkısının yollarını açacaklarını söyledi.
“Dövize karşı 10 önlemden 7’si hayata geçti”
Gümrüğe ibraz edilen döviz cinsinden yazılan faturaların kurunun sabitlenmesi ve antrepo çekilişlerinde aynı kurun kullanılmasına ilişkin mevzuat değişikliğini yaptıklarını ve bunun yürürlüğe girdiğini kaydeden Başbakan Erhürman, KIBTEK’in uyguladığı yabancı para cinsinden harçların TL’ye çevrilmesine ilişkin gerekli düzenlemenin yapılarak, kurumun yönetim kurulu gündemine geldiğini, yakında geçeceğini söyledi.
Süt zammı sektör temsilcilerinin kararı
“Bu gerçekliği bilerek hareket etmek gerek” diyen Erhürman, elektrik ve sütteki zammın çok tartışıldığını, bunu samimiyetle konuşmak gerektiğini, çiğ süte 5 kuruşluk fiyat ayarlamasının bakanlıkça değil, sektör temsilcilerinin kararıyla yapıldığını, hatta bu artışın üreticilerce yetersiz, imalatçılarca ise fazla bulduğunu anlattı.
5 kuruşluk artışın piyasaya 15 kuruş yansıdığını, çünkü girdi maliyetlerinin dövizden dolayı pahalandığını kaydeden Erhürman, akaryakıt zammı konusunda birçok şey söylendiğini ancak hala gerçek verilerin ortaya çıkmadığını belirtti. Devlet Fiyat İstikrar Fonu (FİF) ve Katma Değer Vergisi (KDV) gibi kendi gelirlerinden feragat etmediği için zam yapıldığı eleştirileri yapıldığına işaret eden ve bunu yanıtlayan Başbakan, petrol fiyatlarıyla ilgili tüzüğe göre Eurodizelde FİF’i indirebilecekleri asgari miktara çok yakın olduklarını, arada sadece 5 kuruş kaldığını anlattı.
“Gerekirse sözleşmeleri iptal edip…”
Başbakan Tufan Erhürman, Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi, Vakıflar İdaresi, Orman Dairesi ve Sanayi Dairesi’nin ekonomiye katkı amacıyla yaptığı bazı arazi tahsislerinde yıllarca taş taş üstüne konmadığını belirterek “Bunları da masaya yatırdık. Gerekirse bir bir sözleşmelerini iptal edip ekonomiye girişlerinin yollarını açmamız lazım ve açacağız” diye konuştu.
“Yerli ürün kullanımı konusunda veri talep ettim”
Ciddi şüpheleri olduğunu belirttiği yerli ürün kullanımı konusunda veri talep ettiğini ve bu konuda çalışma başlatıldığını açıklayan Başbakan Erhürman, teşviklerin de bunun üzerinden verilebileceğini kaydetti.
Başbakan Tufan Erhürman, Sosyal ve Ekonomik Konseyi bir üst düzey teorik toplantı olarak görmediği için günlük konulardan ve hükümetin önüne koyduğu hedeflerden de bahsettiğini söyledi.
Nami: İstihdam alanları çoğaltılmalı
Ekonomi ve Enerji Bakanı Özdil Nami, ekonomik büyümenin, sektörel büyümeyi ve istihdam alanlarını çoğaltmayı hedef alan kalkınma politikalarıyla sürdürülebilir olabileceğini belirtti.
Nami, “Önümüzdeki 5 yılın sonunda, yeni limanlarına kavuşmuş, teknolojiyi yakalamış, Dış ticaretle barışık, rekabet edebilirliği ve istihdam kabiliyeti yüksek, dinamik bir ekonomi için elden gelen her çalışmayı yapma azmi ve çabası içerisindeyiz” dedi.
Nami, bakanlığın kısa ve uzun vadeli hedeflerine de değinerek, sürdürülebilir ekonomik büyüme için, dış pazar odaklı, yüksek katma değerli ve yenilikçi üretim modelinin izlenmesi gerekliliğini, hükümet programında ortaya koyduklarını vurguladı. Nami, “Ekonomik büyüme, ancak, sektörel büyümeyi ve istihdam alanlarını çoğaltmayı hedef alan kalkınma politikalarıyla sürdürülebilir olur” dedi.
Yürüttükleri çalışmalara da değinen Nami, hedeflerini şu şekilde sıraladı:
“2018 yılının sonuna doğru, Yeni Sanayi Bölgeleri Yasası’nın paydaşlarla istişare içerisinde sonlandırılması; Sanayi sektörünün ihtiyaç duyduğu iş gücü nicelik ve niteliğinin ilgili taraflarla istişare edilerek belirlenmesi; Katma değeri yüksek ve yerli istihdam gücümüzü arttıracak, Niş ürünlerin belirlenip; Bu ürünlerin üretim, tanıtım ve pazarlanması ile ilgili sanayicilere yönelik teşvik ve destek çalışmaları; Yeni Büyük Organize Sanayi Projesinin hayata geçmesi; Lefkoşa Organize Sanayi Bölgesinden başlayarak, tüm OSB’lerde düzeninin bir an önce sağlanması”
“Eğitime ciddi yatırım yapıldı”
Özdil Nami, KKTC’nin öncü sektörlerinden biri olan eğitim sektöründe ciddi yatırımlar yapıldığına işaret etti.
Nami, “Ülkemizde kurulu 18 üniversite ile yabancı öğrenci sayısı 100,000’i aşmıştır. Küçük bir coğrafyada bu denli genç yeteneği bir araya getirmek KKTC’de özellikle bilgisayar yazılım alanında ciddi ve kullanılmaya hazır bir potansiyel oluşturmuştur. Bu da bize, çağın yeni atılım sektörü olan bilişim sektöründen de pay alma fırsatı yaratmaktadır. Tekno Park yatırımlarını da, bu nedenle, teşvik etme kararlılığındayız” dedi.
Denktaş: Böyle geldi ama değişmemiz lazım
Maliye Bakanı Serdar Denktaş, bu yıl ilk kez planlama dahilinde iç borç ödemelerinin yapılacağını ve bütçeye konulan, anlaşmalarla 230’dan 340 milyon TL’ye yükselen miktarın iç borca yönelik kullanmaya başlayacaklarını açıkladı.
İç borç için her yıl ortalama 300 milyon TL’nin ödeneceğini, 6 yılın sonunda iç borcun 2 milyar TL’ye düşeceğini öngördüklerini belirten Denktaş, “Altıncı yıldan itibaren daha küçük parçalar halinde ödemeler devam edecek ve iç borç yükü azaltılarak ortadan kaldırılacak” dedi.
Denktaş, “ ‘Biz yapamayız başaramayız’, bu düşünce ve duygu vatandaşın beyninden koparılmalı çünkü biz başarabilir, bunun altından kalkabiliriz” şeklinde konuştu.
Denktaş, ‘Böyle geldi böyle gider yerine ‘böyle geldi ama değişmemiz lazım’ şeklinde bir yaklaşımı her kesimden beklemek zorundayız” vurgusunda bulundu.
Dış etkenler bir kenara konulduğunda ülke için sağlıklı kararlar alabilmenin yolunun veri akışının sağlıklı olmasından geçtiğini söyleyen Denktaş, “Ülkede güvenebilir veri elde etmede büyük sıkıntı yaşanıyor” dedi.
Denktaş, “Bu 340 milyonu bu yıl içinde iç borca yönelik kullanmaya başlıyoruz. Her yıl 300 milyon civarında bir rakam 6 yıl boyunca ödenecek. 6 yılın sonunda mevcut rakamın 2 milyar TL’ye düşeceğini öngördük. Hedef koyduk. Altıncı yıldan itibaren daha küçük parçalar halinde ödemeler devam edecek. İç borç yükü azaltılarak ortadan kaldırılacak” dedi.
Yeni borçlanma yapılmadığını, yapılan kısa dönemli borçlanmaların gününde ödenebileceğini belirten Denktaş, “Bunun gerçekleşmemesi için hiçbir neden yok” dedi.
Özyiğit: Gerçek nüfusu kimse bilmedi
Milli Eğitim ve Kültür Bakanı Cemal Özyiğit, haziran ayında okullarda kayıtların yapıldığını ancak gerçek kayıtları kimsenin bilmediğini belirterek, “Eylül ayında kayıtlar başka türlü geliyor. Ansızın çok daha fazla sayıya ulaşılıyor. Böyle kontrolsüz yapı olmaz” dedi.
Verilerin ciddi şekilde ele alınması gerektiğini vurgulayan Özyiğit, “Üniversiteler başta olmak üzere eğitimi ciddi şekilde ele almak zorundayız. Gerçekçi nüfus yapısı ortaya konmazsa hiçbir planlama gerçekçi olmaz” şeklinde konuştu.
Ülkede diplomalı işsizler ya da alanları dışında çalışmak zorunda olan gençler olduğunu söyleyen Özyiğit, “Gençlerin bazıları yaşları ilerlemesine rağmen hala daha ana baba eline bakıyor, bundan da utanç duyuyor. Aslında bu utanç onların değil, toplumun utancıdır. Maalesef bu gençler yüzleri kızararak valizlerini alıp ülkeden gitmek zorunda kalıyor. Böylesi bir ortam bizi sadece kahreder” dedi.
Eğitimi sektör olarak görmediğini de belirten Bakan Özyiğit, “Bugüne kadar eğitime sektör gözüyle bakıldı. ‘Üniversite sayımız, öğrenci sayımız artsın, milli gelire katkısı olsun’ denildi. Olaya sadece bu gözle bakarsak ciddi bir yanılgıya düşeriz” dedi.
Muhtaroğlu verileri ve çalışmaları aktardı
Devlet Planlama Örgütü (DPÖ) Müsteşarı ve Sosyal Ekonomik Konsey Başkanı Ödül Muhtaroğlu, bölgesel planlama ve kalkınma strateji çalışmalarını başlattıklarını açıkladı.
İskele-Karpaz, Güzelyurt-Lefke ve Lefkoşa Suriçi kalkınma stratejisi çalışmalarının yoğun şekilde sürdüğünü belirten Muhtaroğlu, eylem planı çalışmalarının da süratle hazırlandığını söyledi.
Belediyelerin mali ve ekonomik yapısını ortaya koyan; gelir, gider, borç ve personel yapıları hakkında bilgileri içeren yerel yönetimler raporunu da tamamladıklarını ifade eden Muhtaroğlu, bu raporun çok yakında kamuoyuyla paylaşılacağını belirtti.
Muhtaroğlu’nun büyüme konusunda verdiği bilgilerden bazıları şöyle:
“2017’de büyümenin yüzde 3.8 oranında gerçekleşmesi bekleniyor. 2018’de yüzde 5, 2019’da yüzde 5 ve 2020’de yüzde 5.5 büyüme öngörülüyor. 2017’de GSYİH’daki payı yüzde 15.7 olan sabit yatırımların 2018 yılında yüzde 18.5, 2019’da yüzde 20.5 ve 2020’de yüzde 21.5 olması hedefleniyor.
KKTC’de 2014-2016 yılları arasında reel olarak ortalama GSYİH büyümesi yüzde 4.1 düzeyindedir. Sanayi sektöründe yüzde 11.8, tarım sektöründe yüzde 4.0’lük büyüme gerçekleşti. Turizm sektöründe 2014’da yüzde 2.6, 2015’de yüzde 4.2, 2016’da yüzde 6.5’lık büyüme oldu. Yükseköğretimde 2014’te yüzde 11.1, 2015’de yüzde 11.0 ve 2016’da yüzde 3.6’lık büyüme gerçekleşti. Üç yıllık üniversite büyüme ortalaması yüzde 8.5 oldu. Turizm ve yükseköğretimde genel büyüme ortalama rakamların üzerinde.”
Müsteşar Ödül Muhtaroğlu, istihdam konusunda da şu bilgileri verdi:
“2016’da 118 bin 387, 2017’de 120 bin 999 istihdam olurken, işsizlik 2016’da yüzde 6.4, 2017’de yüzde 5.8 oldu. 2020 yılı sonunda istihdamın 133 bin 342 kişiye ulaşması, işsizlik oranının ise yüze 5’e gerilmesi hedefleniyor.”
