Raif DOĞRU

Rum Yönetimi Başkanı Nikos Anastasiadis’in 23 Temmuz 2014 tarihinde, dönemin KKTC Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu’na, toprak düzenlemelerini içeren ve 100 bin Rum göçmenin geri dönüşüne olanak sağlayacak bir belge verdiği ortaya çıktı. İkinci Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat’ın, “Ben olsaydım almazdım” dediği belgede, Rumlara iade edilmesi istenen bölgelerin isimleri de yer alıyor.

   Mağusa, Güzelyurt, Salamis, Vuni, Soli, St.Barnabas, Aposoklos Andreas, Karpaz Yarımadası, Maronit köylerinin yanı sıra, Girne haricindeki tüm belgelerde 3 kadar yerleşim biriminin iadesi talep ediliyor. Bunlar arasında Yeni Boğaziçi, Mormenekşe, Mutluyaka, Alayköy, Bostancı Akçay, Serhatköy, Zümrütköy, Paşaköy, Vadili, Akdoğan, Türkmenköy, Değirmenlik, Minareliköy, Demirhan gibi köyler bulunuyor.

İşte Rum belgesi

Yeniden Toprak Ayarlamaları İçin Yol Gösterilecek İlkeler

1. Geriye dönüş hakkı. Bu, mülk sahipliğine ve yeniden toprak ayarlamalarına bakılmaksızın herkes şamildir. Ancak, amaç mümkün olan en çok sayıda geriye dönen Kıbrıslı Rum’u Kıbrıs Rum idaresi altında görmektir. Geçerli varsayımımız, her zaman, 100,000 Kıbrıslı Rum’un, yani 1974’te yerlerinden olmuş Kıbrıslı Rumların yaklaşık %60’ının Kıbrıs Rum idaresi altında geriye dönmesi ve tüm diğerlerine Kıbrıs Türk Kurucu Devleti’ne dönme hakkını kullanma imkânının sağlanması olmuştur. Aynı şekilde, bütün Kıbrıslı Türkler geriye dönüş hakkını kullanabileceklerdir.

2. Kişinin ikamet edeceği yer seçme özgürlüğü ve ada sathında yerleşme hakkını kullanma ve birleşik Kıbrıs’ın toprağında herhangi bir sınırlama olmaksızın dolaşım özgürlüğü. Oy haklarının kullanımının yöntemleri vasıtasıyla, birleşik Kıbrıs’ın iki toplumlu karakterini korumak için uygun güvenceler tesis edilecektir.

3. Kurucu Devletleri’n toprağının yüzdeliğinin, her toplum nüfus yüzdeliğini nazarı dikkate alınmasının amacı takriben %75 Kıbrıs Rum Kurucu Devleti ve %25 Kıbrıs Türk Kurucu Devleti için hedeflenmesi. Kıbrıs Türk köyleri ve mülkü, mümkün olan durumlarda yeniden toprak ayarlamalarına dahil edilmeyecektir. Yeniden toprak ayarlamasına tabi olan bölgeler dışında yeniden yerleştirilecek kişilere yardım önerilecek ve mümkün olan en yüksek ölçüde uygun alternatif iskân olanağı sağlanacaktır. 

4. Toprak ayarlamasından sonra Kıbrıs Rum idaresi altında ev ve mülklerine geri dönebilecek Kıbrıslı Rum yerinden olmuş nüfusu, 1.paragrafta belirtildiği şekilde, yaklaşık 100,000 kişi veya yer değiştirmiş Kıbrıslı Rum toplam sayısının % 60’ı olmalıdır. Bu, 1973 nüfus sayımı zemininde hesaplanmış bir göstergedir.

5. Halen kıyı şeridinin %57.1 işgal edilmiştir. Yeniden toprak ayarlamasının bir parçası olarak Kıbrıs Rum Kurucu Devleti’nin kıyı şeridi bütün en az %60’ı olmalıdır. Bu, kıyı bölgelerindeki toprağın mülkiyeti, her kurucu Devlet’in nüfus ve alanını yansıtması ve birincil kaynağın dağılımının daha dengeli olması için gereklidir.

6. Toprak alanlarının geliştirilme potansiyelinin verimliliği ve işlevselliği( ulaşım ve haberleşme, her Kurucu Devlet’teki yol ağının otonom işlevselliği vs. dahil, altyapı) toprak ayarlaması önerileriyle ilgili olarak nazarı dikkate alınması gereken kriterdedir. Ayrıca, dönenlerin entegrasyon ve refahına yardımcı olmak maksadıyla, yeni bölgelerde, örneğin yeni iskan bölgeleri, ticari endüstriyel ve turistik alanlarda gelişme perspektifleri tezekkür etmelidir.

7. Ya 1974’ten önce orada yaşayan Kıbrıs Rum nüfusunun yüksek yoğunluğu nedeniyle (Ani Mağusa, Omorfo) veya Kıbrıslı Rumlar için tarihi, erkeolojik (Salamis, Vuni-Soli), kültürel veya dini önemi (ST. Barbanas, Apostolos Andereas) veya özel durumları nedeniyle ( Karpaz yarımadası, Maronit köyleri) Kıbrıs Rum tarafı için özel önemi olan toprakların iadesi. Tabiatıyla bu, Kıbrıs Türk idaresi altında kalacak olan herhangi bir başka toprak parçasının Kıbrıslı Rumların, özellikle söz konusu bölgelerden gelenlerin, duygusal bağları ve önemine halel getirmeyecektir. 

( Örnek olarak aşağıdaki atıflar göstergedir):

• Güzelyurt ( Morfu) ve Yayla ( Syrianochori) ve ilgili kıyı dahil olmak üzere Güzelyurt’un batısına doğru uzanan yeniden ayarlama bölgesi

• Gazimağusa: Yerlerinden olmuş sakinlerin en az % 80’inin ( yaklaşık 24.000) geriye dönüşü. Kıbrıslı Rum sakinlerin çoğunluğu 1974’ten önce eski şehrin güneyindeki bölgede yaşıyordu ki bu Mağusa Belediyesi’nin toprağının yaklaşık % 42.5’ini oluşturur.

• Mağusa’nın kuzeybatı tarafı (St. Barnabas Manastırı dahil Tuzla (Engomi), Mutluyaka ( Stylloi), Mormenekşe ( Limnia) ve Yeni Boğaziçi ( Agios Sergios). Bu opsiyon, takriben 4,766 yerinden olmuş kişinin dönüşünü garanti altına alır. Bir engel, mevcut Lefkoşa-Mağusa yolu olabilir. Alternatif, bu dört topluluğun etrafında oluşacak yeni bir yol parçası yapılmasını önermektir. 

• Lefkoşa ve Güzelyurt arasındaki büyük Mesarya köyleri ( Alayköy ( Gerolakkos), Bostancı( Zodeia), Arkaçy (Argaki),  Serhatköy ( Filia), Zümrütköy( Katokopia), Akaça (Akaki) ve Lefkoşa ve Mağusa arası Haspolat( Mia Milla), Paşaköy( Assia), Vadili (Vatyli), Akdoğan ( Lysi), Türmenköy ( Kontea). Takriben 25000 yerinden olmuş Rum’un geri dönüşü. 

• Lefkoşa’nın kuzeybatı tarafı ve ara bölgedeki mülklerin yeniden canlandırılması dahil, takriben 3,000 yerinden olmuş Rum’un geri dönüşü.

• Değirmenlik ve üç mücavir topluluk ( Minareliköy ( Neo Chorio), Demirhan ( Trachoni) ve Gökhan( Voni). Bu takriben 5,530 Kıbrıslı Rum’un dönüşünü garanti altına alır.

• Dipkarpaz ( Riso Karpaso), Yeni Erkenköy (Gialousa), Sipahi (Agia Trias), Derince ( Vothylakas), Ziyamet (Leonarisso), Boltaşlı (lythrangomi), Kumyalı (koma Tou Gialou), Adaçay ( Melanarga), Taşlıca ( Neta), ve Apostolos Andereas Manastırı dahil Avtepe’yi (Agios Symeon) içeren Karpaz yarımadası. Takriben 9,942 Kıbrıslı Rum’un geri dönmesi. Bu ayrıca kıyı şeridi uzunluğunu yeniden dengeleyecektir.