AB Güney Kıbrıs, Türkiye ise Kuzey Kıbrıs’taki ekonomik ve finansal performanstan memnun görünmüyor. Peki siz ekonominiz ile mutlu musunuz ? İki tarafında hedef-performans dengesini gelin birlikte inceleyelim ve irdeleyelim. Bunun için performans ölçeğimiz ve hedef dayanağımız ise iki taraf tarafından farklı muhataplarla imzalanan mali protokollerdeki kriterler ve kriterlerin uygulanmasındaki gelişmeler olacaktır. Keza KKTC Türkiye Cumhuriyeti’nin taahhüt ettiği 3,5 milyar TL’lik finansmanı yani krediyi alma şartları kapsamında Türkiye ile mali protokol imzaladı. Diğer yandan rumlar ise 2013 finansal krizi sonrasında AB ve IMF ile kurtarma programı kapsamında mali protokol imzaladı. İki tarafın ortak noktası ise mali yetersizliklerden dolayı kredi aldıkları kreditörlerin şartlarına uyum sağlanması adına gözetim altında olduklarıdır. Kreditörlerin hazırladığı aksiyon planlarındaki hedeflere karşın yapmış oldukları değerlendirmelerde ekonomik gidişattan pek de memnun olmadıkları gözlemleniyor.
.jpg)
Ocak 2017’de Türkiye ile imzalanan 3 yıllık programın 1’inci gözden geçirme çalışması için gelen Türkiye Cumhuriyeti heyetinin hacimli bir rapor hazırladığı ve ciddi uyarılarda bulunduğu medyaya yansıdı. Zira Türkiye heyetinin söz konusu raporunda, 2016 yılında program gereği gerçekleşmesi gereken 38 faaliyetten “sadece 4’ünde kısmen gerçekleşme” olduğu yönünde tespitler yer alıyor. 2017 yılında Türkiye Cumhuriyeti tarafından KKTC’ye ayrılan ve toplam kaynağın 1/3’üne tekabül eden 540 milyon TL’nin “kullanılma imkanının zayıfladığı” uyarısı da yapılarak, geçtiğimiz yıl kaçan fırsatların, içinde bulunduğumuz 2017 yılında telafisinin beklendiği vurgulanıyor. Aslında ilgili raporun AB raporları gibi açık şekilde kamu oyuna yayınlanması şeffaflık, hesap verebilirlik ve piyasa disiplini ilkeleri kapsamında önem arz etmektedir. Ayrıca detaylı analizlerin ve performans değerlendirmelerinin yapılmasına fırsat verecektir.
Pazartesi günü ise Avrupa Birliği Komisyonunun (EU Comission) resmi web sitesinde Kıbrıs Cumhuriyeti (Güney Kıbrıs) ülke önerileri raporu yayınlandı. Bu bağlamda komisyon güneydeki ekonominin modernleştirilmesi ve finans sektörünün güçlenmesi amacı ile finansal disiplinin sağlaması yönündeki adımlara devam edilmesini ve kamu sektöründeki yapıyı etkin hale getirilmesi gerektiğini beyan etti ve bunlara ek olarak yaşanan yolsuzluklara da işaret etti. Brüksel kamu sektöründe yer alan sağlık sistemi, yargı ve eğitimdeki etkinliğin artırılması için hükümetten gelecek yıl seçimlerinden önce reformların hayata geçirilmesi gerektiğini vurguladı. Reformları ise konusuna göre sınıflandırarak detaylı bir şekilde maddeler halinde listeledi. Maddeleri kısaca özetleyecek olursak;
• İşsizlik oranının iki hanelerden gerilemesi için ülkedeki yatırımların artmasını ve iş piyasasının düzenlenmesini,
• Elektrik ve telefon dairesinin özelleştirilmesini,
• Sağlık sektöründe vatandaşlarına uluslar arası standartlarda sağlık hizmeti verilecek şekilde program hazırlanması.
• Yargıda şeffaflığın sağlanması ve bilgi sistemleri uygulamalarının hayata geçirilmesi,
• AB ülkelerine göre son sıralarda kalan eğitim sistemi için kamu öğretmenlerinin performanslarını ölçen modellerin geliştirilmesi.
• Bankalarda % 50 seviyelerine yaklaşan tahsili gecikmiş alacakların (takipteki kredilerin) ödenmesi için gereken koşulların yaratılması.
Güney Kıbrıs için AB’nin sıraladığı etkinleştirilmesi gereken hususların bankacılık kriteri haricinde bizim taraf içinde geçerli olduğu aşikardır. Bizim tarafta yaşanan yolsuzluklar, eğitim ve sağlık sistemindeki eksiklikler resmi raporlara girmese bile çeşitli siyasi liderler, sivil toplum temsilcileri, ve yapılan grevler aracılığı ile dillendirilmekte ancak etkin bir şekilde yolsuzluk yönetimi (fraud management) ve verimli bir kamu yönetimi yapılmamaktadır. Diğer bir yandan siyasi kararlarla kapatılan kurum ve vergi borçları devletin dışa karşı olan finansal bağımlılığını artırmaktadır.
Sonuç olarak Kıbrıs’ta iki tarafın yönetimine çözüm olsa da olmasa da büyük işler ve sorumluluk düşmektedir. Sürdürülebilir modern bir ekonomik yapı için bu kriterlerin hayata geçirilmesi elzemdir. Bu standartlar günümüzde gizli olmaktan ziyade gayet açık şekilde belirlenmekte, sağlıklı ekonomi için göstergeler hazırlanmakta ve uygulanması gereken stratejiler önerilmektedir. Bunların uygulanması için şeffaf, istikrarlı, hesap verebilirliği olan ve işin ehli teknokrat bir hükümet yapısına ihtiyaç vardır. Aksi takdirde siyasi ve finansal olarak borçlanmaya devam edeceğiz…
******
The EU and Turkey do not appear to be happy with the economic and financial performances of the Republic of Cyprus and the TRNC respectively. Are you happy with your economy? Let us review and examine the target – performance balances of both sides. In order to measure their performances, we can use the bail out and financial protocols signed by both sides with Turkey and the EU as a benchmark criteria. Turkey pledges to loan 3,5 million TL (around 877,6 thousand EURO’s) if the TRNC can meet the criteria and standards as indicated in agreement protocol. On the other hand Greek Cypriots signed a bail out agreement protocol with both the EU and the IMF after the financial crises they faced in the 2013 fiscal year. The common bullet point for both sides is that they have to comply with the criteria of the agreement protocols, which they signed with their creditors, because of their financial insufficiencies and inadequacies. It is observed that after creditors for both sides have analyzed and assessed the action plans, process, progress, and outcomes, they are not satisfied with what they have seen.
******
CYPRUS HAS RAISED THE SOS FLAG TO THE EU AND TURKEY
The EU and Turkey do not appear to be happy with the economic and financial performances of the Republic of Cyprus and the TRNC respectively. Are you happy with your economy? Let us review and examine the target – performance balances of both sides. In order to measure their performances, we can use the bail out and financial protocols signed by both sides with Turkey and the EU as a benchmark criteria. Turkey pledges to loan 3,5 million TL (around 877,6 thousand EURO’s) if the TRNC can meet the criteria and standards as indicated in agreement protocol. On the other hand Greek Cypriots signed a bail out agreement protocol with both the EU and the IMF after the financial crises they faced in the 2013 fiscal year. The common bullet point for both sides is that they have to comply with the criteria of the agreement protocols, which they signed with their creditors, because of their financial insufficiencies and inadequacies. It is observed that after creditors for both sides have analyzed and assessed the action plans, process, progress, and outcomes, they are not satisfied with what they have seen.
The Turkish Cypriot media recently published an article indicating that a committee from the Turkish Republic prepared a report in January 2017 regarding the assessment of the protocol agreement and reported that Turkey warned the Turkish Cypriot officials seriously. They have detected that the Turkish Cypriot side has managed to fulfill only 4 of the 38 actions set forth in 2016. During 2017 it is expected that the remaining actions will be compensated to receive a loan of 540 million TL. Actually publishing these type of reports to the public plays an important role in terms of accountability, transparency and market discipline.
The EU commission has published a ‘country specific recommendations’ report regarding some EU countries, including the Republic of Cyprus. With this in mind, the EU has proclaimed that South Cyprus should continue its financial progress and increase the efficiency of its public service sector including the health care system, the education, and judicial system in order to modernize the economy and strengthen the financial sector before the next elections. The EU has also addressed the issue of corruption. Brussels is expecting and recommending reforms that can be summarized and classified below:
• The unemployment rate should decrease below two digits, investments should be made, and the labour markets should be improved;
• Electric and telecommunication companies should be privatized;
• A universal Health Care plan should be prepared to serve all citizens;
• Information systems and transparency should be implemented within the judicial structure;
• Improvements in education, especially in the secondary school system;
• Authorities should create conditions for the secondary non-performing loan market to function because non-performing loans, which account for about half of the banks’ loan portfolio and threaten financial stability
• Introduce a system to evaluate public school teachers as in 2015, Cyprus was ranked as the worst performer among EU countries in an international comparison of secondary school student performance
It is beyond obvious that we should increase the efficiency of our public sector excluding non-performing loan solutions as our rates are lower than 7%; however, with increased levels of corruption and numerous insufficiencies of our education and health care systems, civil disorder, meetings and strikes by civil community representatives and some political party leaders will continue to increase as well. After all, there are no official investigations or auditing reports that are made readily available for public scrutiny. Also, we need fraud management and effective public management systems. In addition to the abovementioned, handsome tax write offs and public receivables with political decisions also increase our co-dependency to an external source both financially and politically.
All in all both sides of Cyprus have great responsibilities to fulfill and a lot of actions to take. By fulfilling the criteria as stated in these agreement protocols, it is only with this virtue that a sustainable modern economic structure can be established and maintained. Obviously these standards are not a secret; however, they are clear and specific. For a healthy economy to thrive, indicators are being prepared, criteria and standards are being determined, and strategies are being recommended. We need a transparent, accountable and technocratic government to implement the associated actions successfully. Otherwise we will continue to increase our dependency both financially and politically..
