Derleyen CNA

Saat 14.55 Pazartesi, 31 Aralık 1951. Kıbrıs Hükümet Demiryolu’na ait son tren Lefkoşa`dan kalktı. Mağusa`ya saat 16.38`de vardı. Artık yolun sonu geldi.

Kıbrıs tarihinin hemen hemen unutulmuş yeni bir bölümü, farklı bir yöntemle yeniden ortaya çıktı. Trodos dağlarında bulunan Evrychou köyünün güney terminali olan eski demiryolu garında oluşturulan “Kıbrıs Demiryolu Müzesi” yeniden restore edilerek halka açıldı. Vatandaşların günlük hayatlarında, küçük ve büyük değişikliklerde rol oynayan müzede, orijinal belgeler, çizimler, fotoğraflar, Kıbrıs demiryollarından nesneler, istasyon ve tren modelleri sergileniyor. Müze bahçesinde ise iki eski vagon yer alıyor. 20. yüzyıl başlarında, İngiliz döneminde, Bab-ı Ali`ye ödenen vergilerden dolayı Kıbrıs büyük ekonomik zorluklar yaşamıştı. Yol ulaşımı hemen hemen yok denilecek kadar azdı. Ulaşım sadece at arabalarıyla yapılıyor, mallar eşek sırtında taşınıyordu. 1905 yılında çalışmaya başlayan Kıbrıs Demiryolu, taşımacılık sektörünü yükselten yenilikçi bir proje olarak karayolu ağını kalkındırarak, ticaretti teşvik eden bir unsur olarak kabul edildi. Dar, küçük ve yavaş ilerleyen söz konusu demiryolu, 1905`ten 1951 yılına kadar çalışmaya devam etti.

1905 yılının Ekim ayından tamamlanan ilk bölüm Mağusa`yı Lefkoşa`ya bağlıyordu. Bunu Lefkoşa - Omorfo (31 Mart 1907) ve Evrichou (14 Haziran 1915) demiryolları izledi.

İeronimidou: 10 istasyon, 27 durak var

Eski Eserler Dairesi Başkanı Bayan Maria Solomides İeronimidou, KHA`ya yaptığı açıklamada, 122 kilometre uzunluğundaki çizgi üzerinde 10 istasyon ve 27 durak bulunduğunu söyledi. Mağusa`dan başlayan demiryolu Mesaori ovasından geçerek Lefkoşa`ya ulaşıyordu. Oradan da pek çok duraktan geçerek Omorfo`ya gidiyordu. Demiryolunun son bölümü olan Omorfo – Evrihu 1915 yılında açıldı. Bunun dışında Kıbrıs`ta, Skouryiotissa, Mitsero, Kalavaç ve Limni`den maden ve mineralleri taşıyan daha başka küçük maden yolları da bulunmaktaydı. Demiryollarının çalıştığı dönemde yer alan ciddi ve ölümcül kazalar çok azdı. Bu kazaların çoğu, trenin raydan çıkması ve yasaların çiğnenmesi nedeniyle, ya da yayaların ve hayvan arabalarının karşıdan karşıya dikkatsizce geçmesi yada kavşaklarda trenlerin motorlu araçlarla çarpışması sonucu ortaya çıkıyordu.

“Köyleri kentlere bağlıyordu”

İeronimidou, demiryolunun köyleri kentlere bağladığını, posta ve telegrafları o güne kadar izole olan bölgelere, yani köyler taşıdığını, ticaretin gelişmesine katkıda bulunduğuna ve istasyonların bulunduğu bölgelerde yerleşimin artığını belirtti. Demiryolunun tüm çalışma hayatında toplam 7,348, 643 yolcu ve 3,199,934 ton yük ve posta taşıdığını belirtti.

İkinci Dünya savaşı döneminde Kıbrıs demiryolları, Lefkoşa`da bulunan Kraliyet Hava Kuvvetleri havalimanına Mağusa`dan asker, erzak ve cephane taşımacılığında çok önemli bir rol oynadı.

İeronimidou, Kıbrıs demiryollarının ekonomik nedenlerden dolayı kapatıldığını açıkladı. “Sürekli çalışma sonucu, lokomotifler ve demiryolu eskimeye başlamıştı. Hükümet bunların yenilenmesi için çok para ödemek istemiyordu. Bunun yanı sıra, bu arada gelişen karayolu taşımacılığı ile rekabet etmesi çok zordu” dedi.

1 makine kaldı

Raylar ve tren makineleri sökülerek eski demir olarak satışa çıkarıldı. Geriye sadece Mağusa dışına yerleştirilen ve bugün hala orada bulunan 1 numaralı makine kaldı. Rayların bir bölümü ise bugün hala Kıbrıs Radyo Yayın Kurumu civarında bulunuyor.

İstasyonun sökülmesi için, 12 gözetimci, 112 işçi olmak üzere toplam 352 kişi çalıştı. O dönemde Kıbrıs demiryollarında pek çok Kıbrıslının çalışmasına rağmen, yüksek yönetim, özellikle, eğitim ve deneyim sahibi olan İngilizlerin elinde bulunuyordu. İstasyonlar ya çeşitli devlet dairelerine verildi ya da yıkıldı. Evrichou, Mağusa, Omorfo ve Kokkinotrimitia istasyonları bugün hala ayakta durmaya devam ediyor.

Hedef, çeşitli madenlerin Omorfo körfezine taşınmasıydı

Kıbrıs Madencilik Şirketi tarafından 1915 yılında çalıştırılmaya başlayan maden demiryollarının hedefi, çeşitli madenlerin, Skuryiotissa`dan Karavostasi`deki Omorfo körfezine taşınmasıydı. Eski Eserler Dairesine göre, bu demiryolları Karkoti deresi bölgesinde Kıbrıs demiryollarıyla karşılaşıyordu. Bunun yanı sıra, Kalavasos ve Drapias`dan madenleri Vasiliko fabrikasına taşıyan başka demiryolları da bulunmaktaydı. Söz konusu demiryolu 1977 yılına kadar çalışmaya devam etmişti. Girne, Limasol ve Baf limanlarında ve özellikle de Larnaka Tuz Gölünde de malların taşınması amacıyla demir yolları bulunmaktaydı. Buna rağmen vagonlar buharla değil el manivellası ya da hayvanlarla çalışıyordu. Kıbrıs Demiryolları Müzesi bugün Trodos dağlarındaki Evrychou köyünde bulunan eski demiryolları istasyonunda yer alıyor. Eski Eserler Dairesi 1932 yılında kapatılan bu alanı 2002 yılında Eski Anıt olarak açıklamış ve restore çalışmaları 2005 yılında başlatılmıştı. Müze için gerekli malzemeler dönemin Laiki Bankasının Kültür Merkezi ve Lefkoşa Belediyesi tarafından karşılanmıştı.

Yol haritası sergileniyor

Müzede beş sergi holü ve hatıra nesnelerinin satıldığı bir köşk yer alıyor. Müzede de orijinal belgeler, çizimler, fotoğraflar, Kıbrıs demiryollarından nesneler, istasyon ve tren modelleri sergileniyor. Alanda bulunan elektronik tabelada Kıbrıs Demiryollarının yol haritası sergileniyor. İeronimidou, bu müzenin hedefinin tarihimizin unutulan ama çok önemli olan bir parçasının yeniden canlandırılması olduğunu ve şimdiye kadar çok önemli bir çalışma gerçekleştirildiğini belirtti.

Müzenin çalışma saatleri:

Kış döneminde (16 Eylül – 15 Nisan) Pazartesi – Pazar: 08.30 – 16.00

Yaz Döneminde (16 Nisan – 15 Eylül) Pazartesi – Pazar: 09.30 – 17.00