Politika ve piyasa faizleri
   Politika faizi Merkez bankalarının para politikası çerçevesinde paranın fiyatını belirlemek ve fiyat istikrarının sağlanmak için belirlenen orandır. Bankalar merkez bankası tarafından belirlenen politika faiz oranı üzerinden borç alabilir ve mevduatlarına belirlenen faiz oranı üzerinden gelir elde edebilirler. Böylelikle normal serbest piyasa koşullarında politika faizi piyasadaki faiz oranlarını düzenleyici bir finansal enstrüman konumundadır.
Piyasa faizleri aşağıda temel olarak sınıflandırılır;
    Mevduat Faizi: bireylerin ve/veya ticari kişilerin paralarını bankadaki vadeli mevduat hesaplarına yatırdığı zaman bankanın müşteriye ödediği faiz oranıdır. 
    Kredi Faizi: şirketlerin ve bireysel kişilerin yapacağı yatırımları finanse etmek için bankadan aldıkları kredi borç miktarlarına yansıyan faiz oranlarıdır. Oranlar arttıkça borçlanma maliyeti artmakta ve ödenen taksit miktarları yükselmektedir. Faiz oranları düştüğü zaman borçlanma daha cazip hale gelir.
    DİBS ve Özel sektör tahvil faizleri: DİBS faizleri devletin borçlanması için çıkardığı kısa vadeli bonolar ve uzun vadeli tahviller karşılığında alıcısına ödediği faizdir. Özel sektör tahvilleri ise özel şirketlerin finansman kaynağı sağlaması amacıyla çıkardığı tahvillere ödediği faiz oranıdır. İki faiz oranı da finansal koşullara ve piyasa değerine göre belirlenir.
    Referans faizi: Bankaların kendi arasındaki borçlanma ve banka mevduata verdiği faizlerin ortalamasıdır.
    Yabancı Piyasa faizleri: Yurt içi ve yurt dışı döviz işlemlerindeki faizlerin fiyatları Dolar’da Amerikan Merkez Bankası FED politika faizi, Euro’da Avrupa Merkez Bankası ve Sterlinde İngiltere merkez bankası politika faizleri ve ülkedeki risk primlerine bağlı olarak şekillenir. Türkiye’nin risk primi Yüksek seviyede olduğu için döviz kredi faiz oranları da riskin oluşturduğu maliyetten dolayı yabancı piyasaya göre daha yüksek olarak belirlenir.    
Yerli ve yabancı politika faizi gelişmeleri
   ABD Merkez Bankası FED 04.05.2022 tarihinde 50 baz puan, 16.06.2022 tarihinde 75 baz puan, 27.07.2022 tarihinde ise yine 75 baz puan faiz artırarak 1994 yılından buyanı en yüksek miktarlı artışı gerçekleştirerek politika faizini % 2,25 - % 2,50 bandına yükseltti. Karar metninde enflasyondaki risklerin kontrol edilmesine vurgu yapılırken, FED yetkilileri yılsonuna kadar 175 baz puan ek faiz artırımı öngördükleri sinyalini verdi. ABD’nin faiz kararı sonrası küresel bazda Merkez Bankaları da sıkı para politikası uygulamalarına devam ediyor. Keza FED’i izleyen Brezilya, Avusturalya, Hong Kong, Suudi Arabistan, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri ve bazı diğer ülkeler eş zamanlı olarak faiz artırım yönüne gittiler. İngiltere Merkez Bankası (BoE) 16.12.2021 tarihinde % 0,10 olan faiz oranını % 0,25’e çıkarmıştı. 2022 yılı ağustos ayında 50 baz puan artışla 5. kez faiz artırarak politika faizini % 1,75’e yükseltti. Avrupa Merkez Bankası Temmuz ayındaki toplantısında 50 baz puanlık faiz artışıyla mevduat faiz oranını eksiden % 0’a çıkardı. 16 Aralık 2021 tarihinde TCMB Para Politika Kurulu politika faizini 100 baz puan indirimle %14 seviyesine indirmiş ve 21.07.2022 tarihinde hala sabit tutma kararı almasının ardından 18.08.2022 tarihinde TCMB Para Politika Kurulu politika faizini 100 baz puan indirimle %13 seviyesine indirmiştir.
Yerli ve yabancı piyasa faizi gelişmeleri ve beklentiler
   Ağırlıklı kredi faiz oranlarını incelediğimizde Dolar ve Euro kredi faiz oranlarının artan politika faiz oranlarına müteakip yükselme trendine girdiği gözlemlenmiştir. Zira yılbaşında kredi faiz oranı USD 5,12 iken, 19.08.2022 tarihinde % 9,15’e, EURO kredi faiz oranı ise aynı dönem zarfında % 3,63’den % 7’ye yükselmiştir. Türk lirası kredi faiz oranları ise politika faizi sabit tutulması ve düşürülmesine rağmen TL mevduatların azalması ve enflasyonun düzenli şekilde yükselmesi neticesinde artan yönde seyretmeye devam ediyor. Sonuç olarak döviz para birimlerinin piyasa faizleri yükselme trendi devam ediyor. Türk lirasında ise politika faizleri düşerken, piyasa faizlerinde mevduat faiz oranları sabit kalmasına karşın kredi faiz oranları yukarı yönlü bir oynaklık sergilemektedir. Bu koşulda mevduat sahipleri yüksek enflasyon ortamında aldığı faiz oranlarında zarar ederken, kredi finansmanı alanlar finansal açıdan avantajlı bir konumda yer alıyor. Bankalar ise TL’de faiz karını artırmasına rağmen karlılık oranı enflasyonun altında kaldığından dolayı aslında reel kar elde etmekte zorlanıyor. Dolayısıyla en karlı enflasyonun çok altında faiz ödeyen kredi kullanıcıları oluyor. Önemli yatırımlarınız varsa Türk Lirası kredi almanın hala tam zamanıdır. Keza ilerleyen dönemlerde Türk lirasındaki mevcut durum enflasyon, cari açık, eriyen döviz rezervleri ve artan risklerden dolayı sürdürülebilir olmayacaktır…
 

Not: Tablolar yazar tarafından hazırlanmıştır.
Kaynak: TCMB verileri