İbrahim DİRAN (TAK) 

Avrupa Birliği Yardım Programı kapsamında finanse edilen Bitkisel Üretim Projesi altında, pazar sıkıntısı yaşanması beklenmeyen nar, kuşkonmaz, hurma, üzüm ve zeytin üretimine geçildi. 2008’de başlayan ve 2014 Kasım ayı sonunda sonlanan proje hakkında, Bitkisel Üretim Projesi Ekip Lideri Christian Harel, Türk Ajansı Kıbrıs’a (TAK) bilgi verdi.

Cezayir, Tunus, Mısır, Senegal ve Lübnan’da benzer projelerde çalışan bitkisel üretim uzmanı Harel, narenciyenin çok zorlu bir pazarı bulunduğunu, ancak kalite ön planda tutularak yetiştirildiği takdirde nar, kuşkonmaz, hurma ve üzümün pazarlanmasında sıkıntı yaşanmayacağına inandığını belirtti.

Çok üretim yerine kaliteli üretim

Ülkedeki üreticilerin çok üretim yerine kaliteli üretimi hedef alması gerektiğini vurgulayan Harel, “Kalitesi düşük ürünlerle bugünkü pazarda rekabet etmeniz mümkün değil. Her zaman en iyi kalitede üretim hedeflenmelidir” dedi ve örnek olarak narenciyede yaşan sıkıntılara işaret etti.

Harel, narenciyede bugünkü üretim kalitesiyle Kuzey Kıbrıs’ın Brezilya veya Mısır ile rekabet etmesinin mümkün olmadığını, bunun zeytinyağı üretiminde de aynı olduğunu, dünyanın farklı ülkelerinde seri üretim yapanlarla rekabetin mümkün olmadığını, dolaysıyla özel pazarlar hedef alınarak kaliteli üretim yapılması gerektiğini kaydetti.

Proje kapsamında pek çok yeni türün üretimine geçildiğine işaret eden Harel, “Proje sayesinde çiftçilere daha karlı türleri üretme şansı doğdu. Bu ürünlerin kaliteli bir şekilde üretimi için gerekli olan temel, ülkede mevcut” dedi.

Çiftçi örgütleri teknik açıdan zayıf

Yeni türlerin üretime dahil edilmesi ve teknik destek açısından çiftçi örgütlerinin zayıf olduğunu savunan Harel, zeytinde Zeytin Üreticileri Birliği, narda ise Alnar Narcılık Ltd’in teknik yardım sağlayabilecek kuruluşlar olduğunu, ancak diğer ürünlerde bunun bulunmadığını belirtti. Harel, “Bu çok zayıf bir nokta. Çiftçi örgütleri çok daha güçlü olmalı” dedi.

Bitkisel üretimde yaşanan en büyük sorunlardan birinin de, çiftçilerin yaş ortalamasının yüksek olması ve üretim yapılan arazilerin günden güne bölünmesi olduğunu kaydeden Harel, üretime müsait olan arazi sahiplerinin toprağı bölerek çocuklarına miras bırakmasının üretim alanlarının bölünmesine neden olduğunu, bunun yanında üretime uygun olan bazı toprakların bitkisel üretimde bilgi sahibi olmayan kişilere kaldığını, bunun narenciye bahçelerinde açıkça görülebileceğini anlattı.

Harel, “Bu, ülkenin bitkisel üretimi açısından büyük bir sorun. Benzer sorunu yaşayan bazı ülkeler bunu çözmeye başladı. Çözüm olabilecek yöntemlerden biri de Türkiye’den gelecek olan suyun kaliteli tarımsal üretim yapacak olan çiftçilere verilmesidir” dedi.

Proje kapsamında çiftçilerle çok yakın çalışmaya özen gösterdiklerini belirten Harel,” 6 yıl içerisinde bin 600 çiftçi ile çalıştık ve bu çalışmalarımızda çiftçilerin ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde çalışmaya özen gösterdik” dedi.

İki kesimden üreticilerin bir arya gelmesi

Kuzey Kıbrıs’taki üreticilerin sorunlarının Güney Kıbrıs’takilerle benzer olduğunu, bu nedenle tarımsal alanda toplumlar arası diyaloğun çok önemli olduğunu belirten Harel, her iki taraftan zeytin üreticilerinin diyalog başlatmasının önemini vurguladı.