Ombudsman Emine Dizdarlı, 1974 sonrasında Karpaz’daki yaşamını sürdüren ve zaman zaman güneyde kalan Kıbrıslı Rum Niki Nikola Kasapi’nin mülklerini başkalarına tahsis edilmesiyle ilgili şikayeti değerlendirerek, kapsamlı bir rapor hazırladı.
Raporun tam metni şöyle:
“Kıbrıslı Rum Sayın Niki Nikola Lithragkomitou Kasapi, Mağusa, Dipkarpaz Köy’ü, Ersin Paşa-Ay Tria Mahallesi’nde kain Taşınmaz Mal Koçan No 2962 tahtında kayıtlı evin mal sahibidir. Sayın Nikola Litrangomitou söz konusu evi babasından bağış yolu ile devralmıştır. Sayın Litrangomitou 1974 yılından sonra da Dipkarpazdaki evinde yaşamaya devam etmiştir. Bu süre zarfında da KKTC Tapu ve Kadastro Dairesi Müdürlüğü’ne başvurarak evinin ve tarlalarının koçan suretlerini almıştır. Sayın Nikola Dairemize yaptığı başvurusu’nda Dipkarpaz köyünde ikamet ettikleri süre içerisinde mezkur bölgede ikamet edenler tarafından tehdit edildiklerini, bu nedenle zaman be zaman çocuklarını da yanına alarak Limasola gittiğini, taşınmaz mallarını terk etmemesine ve evine sık sık gelip gitmesine rağmen evine başka kişilerin yerleştirildiğini, bu sorunları gidermek amacıyla ilgili makamlara ve en son KKTC İçişleri Bakanlığı Müsteşarlığına 16 Şubat 2016 tarihinde bir dilekçe verdiğini, bunun akabinde İskan Komitesi Başkanlığına da gittiğini ancak yanıt veya sonuç alamadığını belirtmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Sayın Kasapi’nin Tapu ve Kadastro Dairesi Müdürlüğü’nün ısdar ettiği Taşınmaz Mal Koçanı no 2962 tahtında Dipkarpaz Köyü’nde kain bir ev, Tapu ve Kadastro Dairesi Taşınmaz Mal Koçanı no 2961 tahtında Aytria Mevki’nde 1 dönüm 2 evlek’ten müteşekkil bir tarla, Tapu ve Kadastro Dairesi Taşınmaz Mal Koçanı no 4790 tahtında Dipkarpaz Köyü Vlahu mevki’nde bir tarla ile 25 zeytin ve 1 harup ağacı, Tapu ve Kadastro Dairesi Taşınmaz Mal Koçanı no 1229 tahtında Mağusa Dipkarpaz köyünde kain Ekso Leko mevki’nde parsel no 420’de kain tarla, Tapu ve Kadastro Dairesi Taşınmaz Mal Koçanı no 3259’da Dipkarpaz Köyü’nde Anavrisi-Sancar Paşa Mahallesi Gonya Du Pavli mevki’nde 5 nolu Parsel veya tarla ve Tapu ve Kadastro Dairesi Taşınmaz Mal Koçanı No 4961’de kain Mağusa Dipkarpaz, Leko-Polat Paşa Mahallesi, Olos Mevki’nde Pafta/Harita IV 14’de kain 13/4/12 nolu Parsel’in kayıtlı mal sahibidir.
Tapu ve Kadastro Dairesi Müdürlüğünden alınan bilgiye göre Sayın Kasapi’ye ait taşınmaz malların Nisan 2017 itibarı ile Tapu kayıtları şöyledir:
Tapu ve Kadastro Dairesi Taşınmaz Mal Koçanı no 2962 tahtında kayıtlı bulunan taşınmaz mal TM-312/92 numaralı dosya ile 16/07/1996 tarihinde T.C. kökenli Sayın Hamdi Hocaoğlu’na tahsisten mülkiyet verilmiş ve S-1543/05 numaralı Satış Takriri ile 27/06/06 tarihinde ise Sayın Catherine Ann Lally adına devredilmiştir.
Tapu ve Kadastro Dairesi Taşınmaz Mal Koçanı no 2961tahtında kayıtlı bulunan taşınmaz mal TM-312/92 numaralı dosya ile 08/01/1998 tarihinde Sayın Hamdi Hocaoğlu’na tahsisten mülkiyet verilmiş ve S-2197/11 numaralı Satış Takriri ile 08/02/2012 tarihinde ½ hisse Charles Huhn Avden Newhom ve ½ hisse Sayın Judith Lavinia Daivad adına kaydedilmiştir.
Tapu ve Kadastro Dairesi Taşınmaz Mal Koçanı no 4790 tahtında kayıtlı bulunan taşınmaz mal, TMD-1300/90 numaralı dosya ile 21/11/1995 tarihinde Sayın Dursun Ali Kol ve Sayın Perihan Kol adına kaydedilmiş olup S-1306/97 nolu Satış Takriri ile 31/03/1998 tarihinde Sayın Destine Kocareis adına kaydedilmiştir.
Tapu ve Kadastro Dairesi Taşınmaz Mal Koçanı no 1229 tahtında kayıtlı bulunan numaralı taşınmaz mal, TMD-162/93 numaralı dosya ile 02/02/1996 tarihinde ½ hisse Sayın Ahmet Büyükdoğan ve ½ hisse Sayın Şengül Büyükdoğan adına kaydedilmiş olup S-3479/90 nolu Satış Takriri ile 19/10/2010 tarihinde ½ hisse Sayın Seyfullah Güngör ve ½ hisse Sayın Mehmet Güngör adına kaydedilmiştir. Tapu ve Kadastro Dairesi Taşınmaz Mal Koçanı no 3259 tahtında kayıtlı bulunan taşınmaz mal Nikh Nikola Lythragkomitou adında kayıtlı durmaktadır.
Leko pafta/harita 4/14, 13/4+12 parsel numaralı, 4961 tahtında kayıtlı bulunan taşınmaz mal Nikh Nikola Lythragkomitou adında kayıtlı durmaktadır.
Tapu ve Kadastro Dairesi Müdürlüğü tarafından koçan işlemleri yapılmadan önce yapılan araştırmada Sayın Kasapi’nin taşınmaz malları için koçan sureti almış olduğu tespit edilerek tutanak tutularak bu bilgi KKTC İçişleri Bakanlığı, İskan ve Rehabilitasyon Dairesine verildiği görülmektedir. Buna rağmen, KKTC İçişleri Bakanlığı, İskan ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü tarafından, Sayın Kasapi’nin Güney Kıbrısta yaşadığı bilgisi üzerine söz konusu taşınmaz mallar ‘terk edilmiş mal’ statüsünde değerlendirilmiş ve ‘kaydın yapılması uygundur’ talimatı ile işlemler ilerletilmiştir. İskan ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü tarafından Sayın Kasapi’nin taşınmaz malları için başka kişilere koçan verilme aşamasında değil tahsis verilme işlemlerinin başlatılma aşamasında bahse konu malların ‘terkedilmiş mal’ statüsünde olup olmadığının değerlendirilmesi önem taşımakta idi.
Yapılan soruşturmada, KKTC İçişleri Bakanlığı, İskan ve Rehabilitasyon Dairesi İskan Komitesi Başkanlığı nezdindeki işlemler yapılırken görevlilerin Tapu ve Kadastro Dairesi Müdürlüğü’nün gönderdiği hiçbir tutanağı, bilgiyi veya bu konuda yazılı ikazları dikkate almadan yaptıkları ve Tapu Dairesinin aktardığı görüş ve bilgilerin değerlendirilmediği açıkca görülmektedir. Özellikle Sayın Kasapi’nin 1974 yılından sonra evinde ikamet etmeye devam ettiği, 074229 nolu Kıbrıs Cumhuriyeti Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi Kimlik Kartı aldığı, Tapu ve Kadastro Dairesi Müdürlüğü’ne başvurarak zay koçanlarını temin ettiği, daha sonraki yıllarda da KKTC’ye aralıklı olarak gelerek taşınmaz malları ile ilgili haklarını yenileyerek yetkili makamlara yaptığı başvurularla aradığı göz önünde bulundurulmadan, değerlendirilmeden ve söz konusu kişinin haklarının göz ardı edilerek işlemlerin yapıldığı tespit edilmiştir. Bu şekilde yürütülen işlemlerle, Sayın Kasapi’ye ait 6 taşınmaz malın 4’ü başka kişilere önce tahsis edilmiş, daha sonra Taşınmaz Mal Koçanı verilmiştir.
KKTC İçişleri Bakanlığı, İskan ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü Polis Genel Müdürlüğüne 23 Mart 2016 tarihinde yazı göndererek Sayın Kasapi’nin 1974 sonrası ikametini KKTC’de sürdürüp sürdürmediği ve ikametini Güney Kıbrıs’a taşımışsa hangi tarihte taşıdığı konusunda bilgi talep etmiştir. Polis Genel Müdürlüğü tarafından İskan ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğüne gönderilen 20 Nisan 2016 tarihli cevap yazısında, Niki Lythragkomitou’nun Birleşmiş Milletler Barış Gücüne yapmış olduğu dilekçe ışığında kendi isteği ile eşi Nikola Kasapi, çocukları Katerini Kasapi, Mihaella Kasapi ve babası Nikolas Lythragkomidis ile birlikte temelli olarak Güney Kıbrıs Rum Yönetimine göç ettiği konusunda bilgi verilmiştir. Ancak bu hususu destekleyen herhangi bir belge sunulmamıştır ve keza hangi tarihte göç ettiğine dair bir bilgi bulunmamaktadır. Bu araştırmanın İskan ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü tarafından 2016 yılında değil Sayın Kasapi’nin taşınmaz malları başka kişilere tahsis edilmeden ve/veya tahsis edildikten sonra koçan verilmesi aşamasında yapılması ve değerlendirilmesi gerekiyordu.
41/1977 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası’nın amacı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti denetim ve yönetimindeki bölge dışında ikamet eden yabancı kişiler veya nerede olduğu bilinmeyen yabancılar tarafından terkedilmiş bulunan toprak, bahçe, konut, küçük işyeri, arsa ve benzeri taşınmaz malların, mülkiyet, tasarruf ve işletme şeklinin ve işletmelerle ilgili yapının verimlilik ve sosyal adalet ilkelerine uygun olarak düzenlenmesini sağlamaktır.
41/77 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasının 4. maddesinin 1. fıkrası uyarınca Yabancı Taşınmaz Malları (Kontrol ve Yönetim) Yasası ile Yabancı Malların Tahsis ve Değerlendirilmesi Yasası kurallarına bakılmaksızın, Kıbrıs Türk Federe Devletinin ilan edildiği 13 Şubat 1975 tarihinde terkedilmiş bulunan veya söz konusu tarihten sonra terkedilmiş veya sahipsiz mal olarak nitelendirilen tüm taşınmaz mallar, İskan işlerinden sorumlu Bakanlığın kontrol ve yönetimindedir.
İlgili Yasa maddeleri incelendiği zaman Yabancı olarak tanımlanan kişiler tarafından ‘terkedilmiş’ bulunan veya sahipsiz olan taşınmaz mallar dağıtım konusu kaynak olarak değerlendirilebilir. Yine ayni madde incelendiği zaman Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti denetim ve yönetimindeki bölge dışında ikamet eden yabancı kişiler veya kimliği veya nerede olduğu bilinmeyen yabancılar tarafından ‘terkedilmiş’ bulunan taşınmaz malların değerlendirilebileceği belirtilmektedir.
Sayın Kasapi’nin taşınmaz malları için başka kişilere tahsis ve koçan verilmeden önce gerekli araştırmanın yapılarak bu taşınmaz malların ‘terkedilmiş’ olup olmadığı kararına varılması gerekmekte idi. KKTC Anayasasının ‘Devletin Mülkiyet Hakkı’ başlıklı 159. maddesi tahtında, Kıbrıs Türk Federe Devletinin ilan edildiği 13 Şubat 1975 tarihinde terkedilmiş bulunan veya sözkonusu tarihten sonra mezkur Yasanın terkedilmiş veya sahipsiz taşınmaz mal olarak nitelendirdiği veya hüküm veya tasarrufu kamuya ait olması gerekli olup da aidiyeti saptanamamış olan tüm taşınmaz malların Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinin mülkiyetindedir.
41/1977 sayılı Yasa tahtında Sayın Kasapi’nin söz konusu taşınmaz mallarını 13 Şubat 1975 tarihinde terketmediği hususu açıkca anlaşılmaktadır. Sayın Kasapi’ye Kuzey Kıbrıs’ta yaşadığı cihetle 074229 numaralı Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi Kimlik Kartı verildiği ve ilgili dönemde İdare’nin yetki alanı sınırları içerisinde yaşadığı sabittir. Bu nedenle Sayın Kasabi’nin kimliği veya nerede olduğu bilinmeyen yabancılar sınıfına girmediği de görülmektedir. Bu itibarla ilgili tarihte Yasa’nın aradığı koşullara göre Sayın Kasapi’nin taşınmaz mallarının KKTC Anayasası tahtında ve ilgili Yasada belirtilen ‘sahipsiz taşınmaz mal’ veya ‘terkedilmiş mal’ olarak nitelendirilmesi mümkün görülmemektedir. Sayın Kasapi’nin, 1974 yılından sonra 1988 yılına kadar evinde ikamet etmeye devam ettiği, KKTC Mavi Kimlik Kartı sahibi olduğu, Tapu ve Kadastro Dairesi Müdürlüğüne başvurarak zay koçanlarını aldığı ve daha sonraki yıllarda da KKTC’ye sıklıkla geçiş yaparak taşınmaz malları ile ilgili taleplerini ve/veya mağduriyetlerini gidermek için yetkili makamlara başvurarak haklarını aradığı, ancak evinin başkasına tahsis edilmesi neticesinde evini kullanamadığı ve/veya evinde kalamadığı hususu gözönünde bulundurulmadığı ve değerlendirilmediği saptanmıştır.
41/1977 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasının 48A maddesi uyarınca İskan Komitesi’nin görevleri arasında T Cetveli, kaynak dağıtımı ve/veya bu konudaki tazminat talepleri ile ilgili tüm itirazları değerlendirerek karara bağlamak görev ve yetkileri arasında idi. Dağıtım için işlem başlatılmadan önce İskan Komitesi Başkanlığı tarafından taşınmaz malın Yasadaki ilgili madde uyarınca dağıtım konusu kaynak olup olmadığının araştırılması gerekmekte idi.
Değiştirilmiş şekliyle 43/1989 sayılı İskan ve Rehabilitasyon Dairesi (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasasının 5’inci maddesine göre İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası kurallarına uygun olarak Komisyon çalışmalarının gerektirdiği her türlü bilgi ve belgeyi derlemek ve Komisyonlara sunmak İskan ve Rehabilitasyon Dairesinin görevleri arasındadır.
İlgili Yasalar uyarınca Sayın Kasapi’nin adına kayıtlı taşınmaz mallarla ilgili tahsis kararı verilmeden ve işlemleri yapılmadan önce İskan Komitesi Başkanlığı ile İskan ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü tarafından dağıtım konusu kaynak olup olmadığına yönelik araştırma ve/veya değerlendirme yapılması ve/veya yaptırılması gerekliydi. Tapu ve Kadastro Dairesi Şube Amiri’nin tahsis işlemlerinin başlatıldığı ilk günden itibaren defalarca söz konusu kişi ile ilgili gerekli uyarıları yaparak işlem başlatıldığını yazmış, bu konuda ciddi bir araştırma yapılması gerektiğini belirtmiş ve sürekli bir biçimde yıllarca İskan Dairesi’ni ve İskan Komitesi’ni ikaz ettiği tutanaklardan görülmektedir. Nitekim İskan ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü ve/veya İskan Komitesi dağıtıma tabi olmayan malları dağıtmıştır. Bunun neticesinde söz konusu Yasa’nın hükümlerine uygun olmayan bu işlemlerle söz konusu taşınmaz malların kayıtlı mal sahibi olan Sayın Kasapi’nin mağduriyetine sebebiyet verilmiştir. Sayın Kasapi’nin geriye kalan taşınmaz malları ile ilgili kararların ve işlemlerin İskan Komitesi tarafından yeniden değerlendirilmesi, mağduriyetinin giderilmesi veya üçüncü kişilere satılan malları ile ilgili tazmin edilmesi gerekmektedir.
KKTC İçişleri Bakanlığı Sayın Kasapi’ye dilekçesi ile ilgili herhangi bir yanıt vermemiştir. Sayın Dayıoğlu Dairemize gönderdiği yanıtta, Sayın Kasapi’nin dilekçesi hakkında bir kişinin Başkanlığa sözlü müracaatta bulunduğunu ancak vekaletnamesi olmadığından kendisine bilgi verilemediğini ifade etmiştir. İyi İdare Yasası’nın 15’inci maddesi tahtında İdare, istemle ilgili kararını, en geç otuz gün içinde, gerekçeli olarak, başvuran kişiye veya kişilere yazılı olarak bildirmesi gerekmektedir. İdare, bunu yapmayarak hatalı davranmıştır.
KKTC Polis Genel Müdürlüğü nezdinde yaptığımız soruşturmada Sayın Kasapi’nin Polis nezdinde tehdit edildiğine dair bir şikâyeti olmadığı saptanmıştır. Bu itibarla bu iddianın reddedilmesi gerekmektedir.