Diplomatik ilişkilerin canlı tutulması için ABD'ye giden 9 kişilik Türk heyeti ile ABD'li heyet arasındaki kritik görüşme sona erdi. Rahip Brunson hakkında ABD Dışişleri'nde yapılan ilk görüşme yaklaşık 1 saat sürdü. İran yaptırımları ve Halkbank davası konusunda ABD Hazine Bakanlığı'nda yapılacak ikinci görüşme ise ilk görüşmenin ardından başladı. Ankara ile Washington arasında çeşitli konularda yaşanan gerilim nedeniyle olağanüstü olarak ABD’ye giden 9 kişilik Türk heyeti, ABD’nin başkenti Washington’da ABD’li yetkililerle buluştu.
Toplantının yapılacağı ABD Dışişleri Bakanlığı girişinde çekilen bir fotoğrafta, Dışişleri Bakanı Yardımcısı Sedat Önal ve Türkiye’nin ABD Büyükelçisi Serdar Kılıç’ın, ABD Dışişleri Bakanlığı çalışanı tarafından karşılandığı görüldü. Başta evanjelik papaz Brunson olmak üzere Suriye ve benzeri konularda anlaşmazlıklar yaşayan iki NATO ülkesi arasında yükselen tansiyonun düşürülmesi amaçlanan toplantıların ilki tamamlandı.
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcü Heather Nauert’in belittiği gibi toplantıya ABD heyeti adına Dışişleri Sekreteri John Sullivan başkanlık etti. İlk toplantı sonrasında Türk Dışişleri Bakan Yardımcısı Sedat Önal ve ABD Dışişleri Sekreteri Sullivan toplantının yapıldığı ABD Dışişleri Bakanlığı binasından birlikte ayrıldı. Rahip Brunson ve terör örgütlerine karşı ortak çalışma başlıklarının konuşulduğu birinci toplantının ardından, İran yaptırımları ve Halkbank davası konuşulacak olan ikinci toplantı ABD’nin Hazine Bakanlığı’nda başladı.
Türkiye ile ABD arasında, Washington yönetiminin iki bakana yaptırım uygulamasına kadar varan krizi/krizleri çözmek üzere 9 kişilik bir Türk heyeti ABD'ye gitti. Dışişleri Bakan Yardımcısı Sedat Önal'ın başkanlığındaki heyette, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Adalet Bakanlığı'ndan da yetkililer bulunuyor. Ancak ABD ile ilişkilerde yaşanan kriz sayısı çok fazla olduğundan, Türk heyetini Washington'da çok zor bir müzakere süreci bekliyor.
Çözümü aranan sıkıntılı konular;
Papaz Brunson ve tutuklu ABD vatandaşları
15 Temmuz sonrasında ilan edilen OHAL kapsamında binlerce kişi terör örgütlerine üyelik ya da destek vermekten tutuklandı. Bunlar arasında ABD vatandaşları, çifte vatandaşlar ve ABD Konsolosluğu’nda çalışan iki Türk vatandaşı da bulunuyor. Kriz, yaklaşık iki buçuk yıldır tutuklu bulunan ABD Vatandaşı Evajelik Papaz Andrew Brunson’un son duruşmasında, Washington yönetiminin beklentilerinin aksine, tahliye edilmemesi ile tepe noktaya ulaştı. Brunson’un halen ev hapsinde olmasını “kabul edilemez” olarak nitelendiren ABD yönetimi, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nauert aracılığıyla tüm ABD vatandaşları ile Konsolosluk görevlilerinin de salıverilmesini masaya “şart” olarak koydu.
İki Türk bakana yaptırım kararı
Brunson meselesinin tepe noktaya çıkardığı kriz çerçevesinde ABD, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ve Adalet Bakanı Abdülhamit Gül’ü, “başında bulundukları kurumların yoğun insan hakları ihlallerini” gerekçe göstererek yaptırım listesine aldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan da buna karşılık ABD “İçişleri ve Adalet Bakanlarına Türkiye’nin yaptırım uygulaması için talimat verdiğini” açıkladı. Ancak henüz Türkiye’nin yaptırım uygulamasının başlayıp başlamadığı konusunda Ankara’dan herhangi bir resmi açıklama yapılmadı.
Karşılıklı gümrük vergilerinin arttırılması
ABD’nin tüm dünyadan aldığı ithal çelik ve alüminyuma sırasıyla yüzde 25 ve yüzde 10 gümrük tarifesi uygulanması kararının ardından, Türkiye de ABD’den ithal ettiği 22 ürüne yaklaşık 260 milyon dolarlık gümrük vergisi koyacağını resmen Dünya Ticaret Örgütü’ne bildirmişti. ABD bunun üzerine, Türkiye’yi “tercihli ticaret sisteminden” çıkarabileceğinin işaretini verdi. ABD Ticaret Bakanlığı, Türkiye’den gümrüksüz gelen malların “incelemeye alındığını”, bunların yıllık gümrük vergisi değerinin 1.6 milyar dolar olduğunu resmen açıkladı. Washington’a giden heyetin bu konuyu da masaya yatırması bekleniyor.
Halkbank krizi
Halkbank eski Genel Müdür Yardımcısı Hakan Atilla’nın New York’ta yargılanıp hapis cezasına çarptırıldığı davanın ardından gözler, ABD Hazine Bakanlığı’nın Halkbank’a çıkaracağı, milyar dolarlarla anılan para cezasının ne zaman verileceğini ve tam rakamının ne olacağına kilitlenmiş durumda. ABD’ye giden heyet, bu para cezasının olabildiğince az olması için çaba harcayacak. Ayrıca Atilla’nın Türkiye’ye iadesinin de görüşme masasında olması bekleniyor. Ceza konusu, ABD hükümetinin uhdesinde, yani siyasi bir konu olduğu için üzerinde pazarlık yapmak mümkün.
F-35 Krizi
Ankara’nın itirazlarına rağmen ABD Kongresi’nden Türkiye’nin projenin başından beri içinde olduğu F-35 Savaş uçakları konusunda yaptırım kararı çıktı. Kongre kararında, hem ABD vatandaşlarının tutuklanmaları, hem de Rusya’dan alınacak S-400 füzeleri konusunda Trump yönetiminden rapor isteniyor. Raporlar tatmin edici oluncaya kadar da, F-35’lerin Türkiye’ye gönderilmesinin durdurulması kararda yer alıyor.
Uluslararası kuruluşlarda yaptırım
ABD Kongresi Türkiye’ye bir yaptırımı da, IMF, Dünya Bankası gibi uluslararası kuruluşlardaki ABD etkinliği üzerinden kurmaya çalışıyor. Bu çerçevede IMF, Dünya Bankası gibi kuruluşlardaki ABD etkinliğinin, Türkiye ile olan her türlü proje, eğitim, kredi işbirliğinin durdurulmasında kullanılması isteniyor.
İran’a yaptırım
Washington’a giden Türk heyetinin önündeki en çetrefilli müzakere konularından biri de ABD’nin İran’a yönelik tek taraflı yaptırım kararı olacak. ABD’nin İran’a yaptırımlarının ilk bölümü bu hafta başladı. Ancak Türkiye’yi asıl etkileyecek olan, ABD’nin İran’dan doğalgaz ve petrol alanında işbirliği yapan yabancı şirketlere de yaptırım uygulama kararı, Kasım ayında yürürlüğe girecek. ABD’nin İran’a daha önce uyguladığı petrol ve doğalgaz yaptırımlarında, “komşu ülke” sıfatıyla Türkiye’ye büyük oranda “ayrıcalık” uygulanmış, Türkiye’nin petrol ve doğalgaz alımına yeşil ışık yakılmıştı. Ancak Wasington yönetimi Kasım ayında başlayacak olan yaptırımlarda, Türkiye’ye “ayrıcalık vermeyeceğini” resmen açıkladı.
Suriye, PYD-YPG, Membiç
ABD’ye giden heyetin gündeminde, ABD ile ciddi sıkıntı yaratan bir başka konu, terör örgütü PKK’nın Suriye kolu PYD-YPG’nin durumu da olacak. ABD yönetimi, Türkiye’nin itirazlarını dikkate alarak PYD-YPG kontrolündeki Membiç’in dış sınırlarında TSK’nın devriye gezmesi konusunda yeşil ışık yakmıştı. Ancak henüz asıl sorun dolan Membiç şehir merkezindeki PYD-YPG kontrolü konusunda herhangi bir adım atılmadı.