Hazırlayanlar: Av. Orhan Arsal ve Av. Şengül Göksu
Emekli Yüksek Mahkeme Başkanı Taner Erginel ile Yargı Bağımsızlığı ve Adalet Bakanlığı ile ilgili söyleşi (8)
Yüksek Mahkeme Başkanının odasındaki yazıda “Amacımız KKTC Mahkemelerini dünyanın en adil Mahkemelerinden biri haline getirmektir” diye yazmaktadır.
Soru 1: Yüksek Adliye Kurulu Sisteminin iyi bir sistem olduğunu söylüyorsunuz. Ancak son zamanlarda Mahkemelere yönelik şikayetler gittikçe artmaktadır.
Cevap 1: Haklısınız. Bu şikayetler üzerinde durmak ve çözüm aramak gerekir. Şikayetlerin önemli bölümü icra sisteminin çalışmamasından kaynaklanmaktadır. Bu konuyu daha önceki söyleşimizde ele almıştık. Yaptığımız söyleşi gerek Diyalog gazetesinde gerekse Facebook ta yayınlandı. Orada önerilen yöntemlerle veya uygun başka bir yöntemle bu sorunun mutlaka çözülmesi gerekir. İcra sorunu tüm yargıyı olumsuz yönde etkilemektedir. Bu sorun çözülmeden KKTC yargısının kusursuz bir yargı haline gelmesi mümkün değildir. İcra sorununu en erken zamanda çözmeye çalışmalıyız.
Soru 2: Şikayetler sadece icra ile ilgili değil. Kararların adaletsiz olmasından ve davaların gecikmesinden de şikâyet edilmektedir.
Cevap 2: Yargıya yönelik her şikâyet önemlidir. Bu şikayetler üzerinde ciddiyetle durmamız gerekir.
Dünyada bir ülkede yargıya güvenilmesinin o ülkeye sayısız faydaları vardır. Bu faydalardan biri de halkın daha mutlu olmasıdır. Yani yargının standardı halkın mutluluğu dahil her şeyi etkilemektedir.
Yapılan şikayetlerin her biri ile ilgili ciddi bir araştırma yapmalıyız. İsterseniz diğer şikâyet konularını başka yazı dizilerinde ele alalım. Her bir şikâyet konusunu etraflı bir şekilde incelememizde yarar vardır. Yüzeysel bilgilerle hareket etmemiz doğru değildir.
Yargının durumu ile ilgili genelde şunları söylemek istiyorum. Doğru bir görüş sahibi olabilmek için önce Mahkemelerimizi dünyanın en adil mahkemelerinden biri haline getirme idealini benimsememiz gerekir. Bu ideali benimsediğimiz zaman tüm dünyayı tarama ve daha fazla bilgi edinme gereği duyarız. Bu sanıldığı kadar zor bir iş değildir. Yeterli emek harcadığımız ve bugünün teknolojik olanaklarından yararlandığımız zaman tüm dünya Mahkemeleri ile ilgili sağlıklı görüş sahibi olabiliriz.
Ben şahsen kendi imkanlarımla bu konuda araştırma yapmaya çalışıyorum. Yaptığım araştırma ve gözlemlerde vardığım sonuçları yazılarımda ve yazdığım kitaplarda meslektaşlarımla paylaşmaya çalışıyorum. Son olarak yazdığım “Kusursuz Yargı Oluşturma Çabaları” isimli kitapta bu konuları özetledim. Ancak hemen ekleyeyim yargıyı mükemmel hale getirmek için bulduğum ve oraya attığım görüşler kesinleşmiş görüşler değildir. Genç hukukçuların daha kapsamlı çalışmalar yapmalarını ve daha sağlıklı sonuçlara varmalarını teşvik etmek için yazıyorum. Çalışmalarına yardımcı olacak görüşler öne sürmek istiyorum.
Soru 3: Yaptığınız araştırma ve gözlemler sonunda dünya yargısının genel durumu ile ilgili nasıl bir sonuca vardınız?
Cevap 3: Dünyada Anglosakson (Common Law) sistem ve Kontinenetal sistem olmak zere iki farklı hukuk sistemi uygulanmaktadır. İncelediğimiz zaman Anglosakson sistemin daha adil olduğunu görürüz. Uygulandığı ülkelerde halk yargıya daha fazla güvenmekte ve yargıçlara daha fazla saygı duymaktadır.
Kıbrıs Türk Halkına geçmişten beri Anglosakson sistem uygulanmaktaydı. Geçmişi anımsayanlar veya araştırma yapanlar geçmişte Kıbrıs Türk Halkının da yargıya büyük saygı duyduğunu ve şikayetçi olmadığını görürler. Daha sonra şikayetler başladı ve gittikçe arttı. Bu bozulmanın nedenini doğru saptamamız gerekir.
Anglosakson sistem daha adil olmakla birlikte bu sistemin de sorunları vardır. Zamanla Anglosakson ülkelerin yargısında da bozulmalar olmaktadır.
Bu bozulmaların bir nedeni Anglosakson hukuk sisteminin temel ilkelerinden uzaklaşılmış olunmasıdır. Diğer nedeni ise AB de uygulanan Kontinental ilkelerin Anglosakson hukuku içine kabul edilmesidir. İngiltere gibi KKTC’de Kontinental hukuk sisteminden etkilenmiş ve sorunlar yaşamaya başlamıştır.
KKTC yargısını düzeltmek için icra sisteminde dünyada gerçekleşen reformları izlememiz gerekir. Yargının süratlenmesi ve daha adil hale gelmesi için ise hukuk sistemimizin temel ilkelerini öğrenmek ve titizlikle uygulamak zorundayız. Anglosakson sisteminin temel ilkeleri ile bağdaşmayan değişikliklerden ve Kontinental ilkelerinden kurtulmalıyız.
En büyük tehlike yargıdaki sorunları görenlerin yüzeysel bir bilgiden hareket ederek çözümü hatalı bir yönde aramalarıdır. Sorunların çözümünü hatalı yönde arayanlar sistemi düzeltme yerine bozacak önlemler alabilirler. Bu durumda yargımızın düzelmesi şöyle dursun daha da bozulması söz konusu olabilir.
Soru 4: KKTC yargısında Anglosakson sistemin temel ilkelerinden uzaklaşmanın bozulmalara neden olduğunu söylüyorsunuz. Bu temel ilkeler nelerdir. Bozulmanın nedeni nedir?
Cevap 4: Kanımca bozulmanın en sık rastlanan nedeni bir sorunla karşılaşıldığı zaman yeterince araştırma yapılmaması ve hatalı bir değişiklik ile sorunlara sorun katılmasıdır.
Yargıda bozulmanın en önemli nedenlerinden biri Kontinental hukuk sistemi kurallarının bilinçsizce Anglosakson sistem içine alınmasıdır. İki sistemin temel kuralları ve çalışma şekli birbirine ters olduğu için bu durum ortaya çıkmaktadır. Hatalı önlemlerle trafiğin bazen yolun solunda bazen ise sağında hareket etmesine benzer bir durum yaratılmaktadır. Bu tür hatalı çözümlerden sakınmak gerekir.
Kusursuz Yargı Oluşturma Çabaları isimli kitabımda bu sorunları anlatmaya çalıştım. Oxford Üniversitesi dahil İngiliz üniversiteleri bu kitapla ilgilenerek aldılar ve tercüme edip kütüphanelerine koyup yardımcı ders kitabı olarak hukuk öğrencilerine okutacaklarını söylediler.
Kitapta özetle İngiltere dahil geçmişte sistemin temel ilkelerinin doğru uygulanması nedeniyle yargının daha adil olduğu fakat daha sonra çeşitli nedenlerle bozulmalar başladığı ve Kıbrıs’ta da buna paralel olumsuz değişimler olduğu anlatılmaktadır.
Soru 5: Bu sorunları çözmek için Adalet Bakanlığı özlemleri dile getirilmektedir. Bu konuda ne diyeceksiniz?
Cevap 5: Kanımca Adalet Bakanlığına geri dönmek bugün şikayet edilen sorunların kat kat artmasına neden olacaktır. Bu şikayetleri önlemek için yapılması gereken en doğru iş Adalet Bakanlığına geri dönmek değil Yüksek Adliye Kurulu Sisteminde bulunan hataları düzeltmektir.
Yüksek Adliye Kurulu Sistemi yani Adalet Bakanlığının iptal edilerek yargı ile ilgili tüm kararları verme yetkisinin çoğunluğu Yüksek Mahkeme yargıçlarından oluşan bir kurula verilmesi dünyada ilktir. Başarılı olması KKTC ve tüm Türk Ulusu için kıvanç kaynağı olacaktır. Diğer devletler de bu hedefe ulaşmaya gayret edeceklerdir. Çünkü yargı bağımsızlığına erişmek tüm dünya devletlerinin idealidir.
Soru 6: Yüksek Adliye kurulunun hatalı kararları yok mu?
Cevap 6: Yüksek Adliye Kurulunda bazı kararların hatalı olduğunu ve eleştirilmesi gerektiğini kabul ediyorum. Ancak yıllarca bu kurulda görev yapmış birisi olarak siyasi bir etkilenme olmadığını söyleyebilirim. İleride Adalet Bakanlığına dönülmesi ile siyasi etkilenmeler başlayacak ve bugün meydana gelenlerden kat kat daha fazla adaletsizlikler olacaktır.
Soru 7: Adalet Bakanlığına dönülmesine karşısınız. Bu konuda kesin bir görüş sahibisiniz. Bu görüşünüzün hatalı olma olasılığı yok mu?
Cevap 7: Ülkemizdeki demokrasi uygulaması seçmenlerin verecekleri oy karşılığında siyasilerden hizmet beklemelerine dayanmaktadır. Bu nedenle siyasiler yargıya etki edebildikleri anda önemli davası olanlar tarafsız bir yargıcın kararını beklemeden siyasilere koşacaklar ve siyasilerin yargıçları etkilemesini isteyeceklerdir. Bu etkiyle davalarını kazanmaya çalışacaklardır. Bu koşullarda o siyasiye oy vereceklerini söyleyeceklerdir. Yargıç ise atanmasında söz sahibi olan ve terfisini dolayısıyla kaderini etkileyen siyasinin etkisinde kalacaktır. O zaman ülkemizde ne adalet kalacaktır ne de Yargı Bağımsızlığı.
Buna karşılık Yüksek Adliye Kurulu sisteminde bulunan hataların biraz özen gösterilerek giderilebileceği kanısındayım.
Geçmiş tecrübelerimizin yeni meslektaşlara yararlı olabileceğine inandığım için bu konudaki görüşlerimi anlatma gereği duydum. Sistemin geriye gitmesine izin vermeyeceklerini ümit ediyorum.