Çiğdem AYDIN
Turizm ve Çevre Bakanlığı eski müsteşarı Doç.Dr. İsmet Esenyel, turizmde en önemli ve mukayeseli avantaja sahip tek alternatifin casino sektörü olduğunu belirtti.
Esenyel, “Bunu Kuzey Kıbrıs ekonomisine koyduğu çarpan etkisini ortaya koyarak söylüyorum" dedi. Eesenyel, casino sektörünün dünyaya açıldığını, gerçekleştirdiği organizasyonlarla KKTC’nin tanıtımına katkı koyduğunu ifade etti.
“Sektörü vergisini, imtiyaz lisans ücretlerini devlete bir tamam ödeyen, insanların evlerine ekmek götürmesini sağlayan bir kapı olarak görmemiz gerektiğine inanıyorum” diyen Esenyel, “Rumlar böylesine büyük bir sektörün faydalarını gördükleri için casinolar açmaya başladılar” şeklinde konuştu.
Doç. Dr. Esenyel sözlerini şöyle sürdürdü:
“Tüm dünyada turizm gelişimini tamamlayamayan destinasyonlar kendilerine bu anlamda çareler ararken, bizler casino sektörünü ülke sınırları içerisinde kalmayıp dünyada saygı ile söz edilen marka haline getirdik.
Bunun tanıtım ve reklamını devlet kendi bütçesi doğrultusunda yapamazken, bu sektörün içerisinde olan yatırımcılar bunu yaptı. Bence sektörün oyuncuları fazlası ile övgüyü hak ediyor.”
Casino sektörü kuzeyin baş tacı
İsmet Esenyel, casinoların ekonomik ve ülke tanıtımı için yaptığı girişimlerin önemini anlattı. Esenyel şunları söyledi:
“Casino misafirlerinin yarıdan fazlası Türkiye'den gelirken, ikinci sırada yabancı kişiler ve son sırada da KKTC vatandaşları var.
Aktif olarak çalışan 34 casinonun yurt dışı ve yurt içinde yarattığı ekonomi inanılmaz bir boyutta. Havayollarındaki girilen koltuk anlaşmalarından tutun da, otellerdeki doluluk oranları sektörün faydalarından kaynaklanıyor. Transfer, ulaşım gibi etkenler adadaki turizmin dinamizminin ne boyutta olduğunu anlamamız için büyük bir etkendir.
Sunulan kalite yönetimi ile en lüks tüketim mallarının kullanıldığı casinolarda eğlencenin adeta sosyalleşmeye dönüştüğü ortamların oluştuğunu görüyoruz.
Gazeteler sayfalarını bu etkinliklerle süslüyor. Hafta sonları organizasyonları, misafirlere yönelik getirilen sanatçılar inanın ki Kuzey Kıbrıs Türk turizminin tanıtımını da yapıyorlar. Bunları küçümsememek gerekli… Ancak bu etkinliklerin gerçekleştirilmesi maddi ve manevi anlamda hem otel hem de casinolar için kolay yükler değildir.”
Üniversiteler ile işbirliği şart
Çalışanlar açısında casinoların önemini anlatan Esenyel, üniversiteler ile sektörün iş birliği yapması gerekliliğini söyledi. Esenyel, şunları kaydetti:
“Sektörde beş yıldızlı otellerde çalışan kişi sayısı yaklaşık 19 bin iken, bunun 8 bin 500’ü casinolarda aktif çalışan kişilerdir.
Kuzey Kıbrıs vatandaşları bu sayının yaklaşık yüzde 25’ini oluşturuyor.
Yurt dışından çalışma izni alarak getirilen kişilerin tuttukları evler, lojmanlar ve Kıbrıs'ta harcadıkları rakamları düşünecek olursak, yine ne kadar dinamik bir sektörden bahsettiğimiz ortaya çıkar. Bazı dezavantajlar da yok değil. Sektör özellikle canlı oyunda görev yapan kişilere büyük bir yatırım yapıyor ve eleman bulmakta bu alanlarda zorluk çekiyor. Eğitimin bu kadar yüksek, üniversitelerin bir o kadar çok olduğu bir adada bu alanda kalifiye eleman yetiştirilmesi anlamında mutlaka sektör ve üniversite işbirliğinin şart olduğunu düşünüyorum. Ülkedeki turizm bölümlerinden, gastronomi ve otelcilik de dahil yaklaşık 200 -250 civarında mezun bu sektörün kullanımına sunuluyor. Genelde böylesine dinamik bir sektöre çalışanların çoğu üniversite mezunu olmasına rağmen yetmiyor.”
Rumlar kuzeye geçişi engellemek için casino açtı
Casino sektörünün Güney Kıbrıs’ta da başladığını anımsatan Esenyel, “Bizdeki olumsuz zihniyetlerin değişmesi şarttır” dedi. Esenyel, sözlerine şu şekilde sürdürdü:
“Casinolara eğer söylediğimiz açıdan bakarsak kontrollü gelişen, vergisini, imtiyaz lisans ücretlerini devlete bir tamam ödeyen, insanların evlerine ekmek götürmesini sağlayan bir kapı olarak görmemiz gerektiğine inanıyorum. Rumlar böylesine büyük bir sektörün faydalarını gördükleri için casinolar açmaya başladılar. Amaç global boyutta hem kuzeydeki pastayı daraltmak hem de lokal olarak Rumların kuzeye geçişlerini engellemek. Bizler mevzuatlarda iyileştirme yaparak bundan sonra yatırım yapılmasına ve bir birini taklit eden tesisler yerine mevzuatta yazılı 500 yatağı, en az Bin yatağa çekerek sektörü geliştirebiliriz.
Kitle turizmi yapan tesislerin yerine özellikle golf ve kongre, konferans, MİCE turizmine yönelik casinolu tesislerin yapılmasına olanak tanımalıyız. Devlet bu anlamda adaya ucuz ulaşım ve farklı ülkelerden gelen turistlere mutlaka teşvik edecek unsurları yaratmalıdır. Bölgesel planlamalar ile artık turizmin ve onun omurgasını oluşturan casino sektörüne yeni kanalların açılması kaçınılmaz olmuştur.”
Girne’yi 23 bin 500 yatak ile sınırlamak hata
Turizm ve Çevre Bakanlığı Müsteşarlığı yaptığı dönemde özellikle Girne İmar Planına karşı olduğunu ve dönemin Turizm Bakanına bunun altına imza atmaması gerektiğini ve buna engel olduğunu belirten Doç. Dr İsmet Esenyel, "Girne sadece sanki Girne merkez ,Çıkarma plajı ve Karakum sınırlarını kapsıyor diye düşünülüyor. Hâlbuki ülkeye yabancı sermaye yatırımlarının gireceği alanlar Tatlısu’dur. Tüm Akdeniz koyuna kadar uzanan sahil şeridini de kapsamaktadır.
Turizm Gelişim Planında bu alanların 23 bin 500 yatak ile sınırlandırılması son derece vahim bir hatadır” diye konuştu.
Son zamanlarda Adanın Turizm Gelişim Planı içerisinde Bafra bölgesinin gelişimini memnuniyet verici olarak gördüğünü ifade eden eski Müsteşar, “Bizim dönemimizde Bafra'da iki güzide tesis daha açıldı. Bu yeni dönemde bölgenin gelişimini tamamlaması anlamında yatırımların Kuzey Kıbrıs turizm sektörüne kazandırılması için şimdiki hükümetin bu konuda çok hassas olması ve yaptırım gücünü kullanması gerektiğini düşünüyorum" dedi.
“Neden Lapta, Karşıyaka, hatta kıyı ve dağ şeridi olan tüm yerlerde Golf tesisleri, dağ otelleri ve ileri yaş turizmine yönelik bütün üniteleri ile sağlık turizmine yönelik tesisler olmasın?” diye soran Esenyel, “Ülkemize çok mu yatırım geliyor ve biz bunları yatak sayısı olarak sınırlıyoruz? Girne bölgesinde artık 100 yataktan yani elli odadan büyük tesis olmaz diyorlar ve bunu yasa ile sınırlıyorlar. Bunu diyebilmek için ülkenin ekonomik gelişimini tamamlamış ve artık yatırıma doymuş olması gerekir” diyerek sözlerini noktaladı.