Pelin YÜKSELAY
Yüksek Mahkeme Başkanı Narin Şefik’in, yeni seçim yasasına ilişkin uyarıları üzerine görüşlerine başvurduğumuz siyasi parti yetkililerinin büyük bir çoğunluğu, seçime bu şekilde gidilmesi halinde sonuçların 2-3 günden önce ortaya çıkamayacağını söyledi.
Özellikle TKP Başkanı, Lefkoşa milletvekili Mehmet Çakıcı, ilgili komiteyi defalarca uyardığını belirterek “ Bu seçim yasası felaket getirecek. Yasanın şimdiki haliyle oyların sayılması mümkün değildir. Oyların en az yüzde 30’u yanlış sayılacak”dedi.
Ne dediler?
Afet Özcafer (DP Genel Sekreteri): Teknik düzenleme şart
Yasa komitede görüşülüyor. Yasayla ilgili teknik düzenlemelerin yapılması gerektiğini zaten söylemiştik, halen söylüyoruz. Halkta istediği için seçim sisteminde düzenlemeye gidildi. Muhakkak değiştirilmesi gereken şeyler var, Meclis açılır açılmaz bu düzenlemelerin yapılacağına inanıyorum. Köklü bir değişiklik istiyorsak, geçiş sürecine de saygı göstermemiz gerekir. Bu da bir geçiş süreci. Sistemde değişim isteyen halkımızın da bu süreçte anlayışlı olacağına inanıyorum. Bu sistemin değişmesi konusunda herkes hemfikir çünkü. Oy pusulalarının ülkemizde basılması konusunda sıkıntı olabilir belki ancak da bu da değişik yöntemlerle aşılabilecek bir sıkıntıdır. Ülke bölgecilik seçim sisteminin ortadan kalkması gerekiyordu ve kalkıyor. Bu noktada sonuca odaklanıp, yapılacak çalışmaları gözlemlemek en iyi yöntemdir.
UBP Milletvekili Ersin Tatar: Sistem yerine oturacak
Siyasi irade bu şekilde bir sistem önerdiyse yapılacak başka bir şey yok. Uzun zaman alacaksa sonuçların açıklanması daha fazla görevli görevlendirilecek ve zaman en kısa olanına indirgenecek demektir. Bölgeciliğin ortadan kalkması için bu sistem şarttı. Gerekli çalışmalar yapılacak ve sistem yerine oturacak.
TDP Başkanı Cemal Özyiğit: Pusulalara nasıl sığacaklar?
Yüksek Mahkeme Başkanı Sayın Narin Ferdi Şefik, yeni seçim sistemindeki sıkıntıları konuşmasında anlatmaya çalıştı. Konu da zaten gündemde ve tartışılıyor. 7-8 Siyasi partinin var olduğu ülkemizde en az 350-400 milletvekili adayı bulunuyor. Bunun yanında bağımsız adaylar da hesaba katıldığında bu rakam daha da yükseliyor. En basit soru şu, bu kadar isim bir seçim pusulasına nasıl sığdırılacak? Devlet matbaası dahi bu büyüklükte bir pusulayı basamaz. Matbaaya yeni makineler almak gerekiyor bu pusulanın basımı için. Bunun yanında karma oylar da kullanılacak ve çok büyük sıkıntılar yaşanacak. Komite tasarıyı görüşüyor. Biz parti olarak daha basitleştirilmiş bir seçim sistemi istiyoruz.
Yıllardır, tek bölge tek liste dendi. Seçim sisteminde bölgecilik ortadan kalksın istenildi. Bunu isteyenler olayın bu derece karmaşık olduğunu hesaba katmadılar. Doğrudan tartışılmadı çünkü bu sistem. Bu kadar partili bir ülkede, bu sistemle oy vermek çok da kolay değil.
Tek bölge oy pusulası hazırlanır ya da 3 bölgeye bölerlerse bence daha anlaşılır olur. Yine herkes istediği bölgeden vekiline oyunu versin. Ama bence bu işi basitleştirmenin yolu budur. Hem böyle olursa oy verme de kolaylaşır, sayımda! Yüksek Mahkeme Başkanı’nın uyarıları acil olarak dikkate alınmalı.
TKP Başkanı Mehmet Çakıcı: Felaket getirecek
Meclis komite toplantılarına katılıyorum defalardır ve uyarıyorum ne yazık ki uyarılarım dikkate alınmıyor. Bu seçim yasası felaket getirecek. Yasanın şimdiki haliyle oyların sayılması mümkün değildir. Oyların en az yüzde 30’u yanlış sayılacak. Karma kullanılan oyların hemen hemen hepsi yanacak. Öyle karışık bir sistemdir çünkü. Lefke’de 6. Bölge çıktıktan sonra iyice karışık oldu. İnsanlar sandığa girdiğinde nasıl oy kullanacağını hatırlamayacak. Vatandaşlar 15 dakikadan önce sandıktan çıkamayacak. Bu sefer sandıklarda kuyruklar oluşacak ve seçimin bir günde bitmesi mümkün olmayacak. Yaşlı insanlar nasıl oy verecek? Sistem o kadar karışık ki oylar yanacak. Uyarıyorum, söylüyorum. Uyarım dikkate alınmıyor. Bizi ilk seçimde kaos bekliyor, skandallar bekliyor.
Kişisel menfaatleri uğruna seçim sistemini bu şekilde değiştirdiler. Küçük bölgelerinde kendi menfaatlerini düşünerek hareket ediyorlar. Gaileleri, insanların oy kullanmasını kolaylaştırmak değildir. ‘Biz bundan nasıl menfaat elde edebiliriz’ gailesindedirler. UBP-DP ve CTP bu sisteme ne yazık ki karşı değildir. Ve ben onlara söylüyorum. İlk seçimde ortaya çıkacak olan kaosun, skandalın sorumlusu sizlersiniz.
Komite toplantılarına ben de katılıyorum. Bugüne kadar üç tane öneri yaptım konuyla ilgili. Tek bölge yapalım, bölgeleri kaldıralım dedim, kabul görmedi. Tek bölge yapmıyorsak 3 bölgeye düşürelim, insanların hatırlaması açısından, daha kolay oy vermeleri açısından daha iyi olur dedim, bu da kabul görmedi. Cezaların artırılmasını istedim. Sandık başkanları usulsüzlük yaptıkları halde para cezası değil, hapis cezası alsınlar dedim. Bu da kabul görmedi. Garip bir şekilde insan hayatını kolaylaştırmak adına sunduğum bu önerilerden tek bir tanesi bile kabul görmedi. İstemiyorlar, yapmıyorlar. Çok büyük bir skandal bekliyor bizi ilk seçimlerde.
HP Genel Sekreteri Tolga Atakan: Oy kullanma süresi uzayacak
Yüksek Mahkeme Başkanı'nın görüşlerine katılıyorum. Sadece sonuç belirlemek değil seçimi yapmak dahi sorunlu. Mevcut sistem ile bir vatandaşın oy kullanma süresi uzuyor. Bir iddiada bulunmak istiyorum bugün meclise sandık kurun deneme seçimi yapın bu tasarıya oy veren vekiller dahil toplamda 10 tane geçerli oy çıkmaz.
Seçime yönelik kaygısı, seçilmeme korkusu taşıyanların yapıp yapabileceği bu.
50 bölge değil KKTC vekilinin olacağı, her seçmenin istediği sayıda kişiye oy verebileceği (karma için), bölge kriterine takılı kalmayan, düzenleyen açısından sayması ve uygulaması kolay, oy veren açısından oy vermesi kolay ve sarih bir sistem önerimizdir. Bu yöndeki çalışmamızı da geçen sene ilgili komisyona iletmiştik.
YDP Başkanı Erhan Arıklı: Kara bir leke olacak
Yüksek Mahkeme Başkanı Sayın Narin Ferdi Şefik çok haklı. Seçim sonuçlarının açıklanmasının 2-3 güne uzaması demokrasimiz açısından kara bir leke olacak. Mevcut hükümet, milletvekillerinin tekrardan seçilmesini sağlayabilmek için seçim sistemiyle oynadı. Ucube bir seçim sistemi yarattılar. Bu sistemle oy kullanmak bir günde mümkün değil. Sandıklarda kuyruklar uzayacak, sıkılan vatandaş çekip gidecek. Vatandaşların sandığa gitme oranı düşecek, geçerli oy sayısında da düşüş görülecek. Yüksek Mahkeme Başkanı çok haklı! Meclisin bu konuda bir an evvel kararlı adımlar atması gerekiyor. Her bireyin anlayabileceği bir seçim sistemi talep ediyoruz. Yeni seçim sistemi henüz komiteden de geçmedi. Seçimlere 6 ay kaldı. Neyi bekliyorlar, anlamıyorum. Hala hangi sistemle seçime gideceğimizi bilmiyoruz.
Yıllardır görevde olan vekillerin tekrardan göreve gelebilmesi için seçim sisteminde değişikliğe gittiler. Milletvekilleri kendilerini düşünerek yasaya şekil verdiler. Vatandaşı düşünen olmadı ki. Eski seçim sistemimizde kötüydü. İyileştirmeye çalıştılar, daha da ucube bir şey yarattılar. İçinden çıkılamayacak bir durumla karşı karşıyayız şu an.
İlk etapta tek bölgeli çarşaf liste uygulanabilir. Partimiz göreve geldikten sonra teklif edeceğimiz daha değişik bir seçim sistemi önerimiz de olacak.
MDP Başkanı Buray Büsküvütçü: Sonuçlar bir haftada açıklanacak
Bu yeni sistemle sonuçların bir haftada açıklanacağını düşünüyoruz ve bu durumdan parti olarak oldukça rahatsızız. Vurguncu düzeni kendilerine rant kapısı eden siyasiler, sonuçlar istedikleri yönde çıkmadığı takdirde, müdahale edeceklerdir.
Şimdiki sistemle yanık oy diye tabir edilen geçersiz oy sayısı artacaktır. Bu da vatandaşın iradesinin sandığa tam olarak yansımaması demektir. Biz tek bölgeli ve çarşaf sistemi savunuyoruz. Çözüm bize göre bu sistemdedir. Böylelikle sonuçlarda seçimden 3-5 saat sonra net bir şekilde açıklanacaktır.
BKP Genel Başkanı İzzet İzcan: Çalışmalar eksik
Seçim sisteminin sağlıklı çalışacağına inanmıyorum. Yapılan yasa ve yapılan çalışmalar eksiktir. Karışık bir sisteme geçildi. Vatandaşın tepkisi söz konusu değildir burada. Parlamentodaki partiler kendi menfaatlerini korumak için bu sistemde ısrar ediyorlar.
Bizim önerimiz başından beri KKTC’nin 50 kişilik tek seçim bölgesi olmasıydı. Tek bir bölge olduğu zaman baraj dedikleri sistem düşecek, oylarının önemli bir kısmı yanmayacak ve sistem çok daha basit olacaktır. Partiler, aldığı oy oranına göre parlamentoda temsil edilecekti ama bunu yapmadılar. Aldıkları oydan fazla vekil çıkarmak istiyorlar.
YKP Dış İlişkiler Sekreteri Alpay Durduran: Saçma sapan bir sistem
Seçim sistemleriyle oynamak hiçbir zaman yararlı olmadı. Eğer seçim sistemiyle ilgili bir sorun varsa ve değişikliğe gidilecekse, kendileri için yapılacak seçimlerde değil, kendilerinden sonra gelecek olan kişiler için bu yeni sistemi uygulamalıdırlar. Bu kararlar sağlam kafayla verilmeli. Ne yazık ki bizde bu konuyu bile ciddiye almıyorlar. Saçma sapan bir sistem geliştirdiler.
Seçim sisteminin nasıl olacağına vatandaş karar vermeli. Ama bunlar alıyorlar, vatandaşın kararını da kendi menfaatlerine uygun hale getirip, onu uyguluyorlar. İstismar ediyorlar vatandaşların isteklerini.
Biz anayasaya göre vatandaşların seçme hakkının eşitliğine inanırız. Herkesin verdiği oy, birbiriyle aynı değerde olmalıdır. Lefkoşa’da bir oy verirsiniz, 16 oy olarak değerlendirilir, küçük bir ilçede oy veririsiniz 4 oy olarak kabul edilir. Bu kabul edilebilir değildir. Bağımsız milletvekillerinin ise hiç şansı yok. Partiler esasında seçim yapmayı artık bir kenara bırakmalıyız.