Suna ERDEN
Kuzey Kıbrıs’ta hemen tüm tüketim maddelerinin fiyatları istikrarsız bir şekilde artış gösteriyor. En fazla da et fiyatlarının artması dikkat çekiyor. Son haftalarda bazı marketlerin kasap bölümünde dana eti ve kıyma fiyatının 350 liraya yükselmesi tüketicilerden sert tepki gördü.
Diyalog’un konuyla ilgili görüşlerine başvurduğu hayvan üreticileri iki konudan şikayet etti. Birincisi yem fiyatlarına gelen artışlar, diğeri kasapların tavrı. ““Biz yüzde 10 zam yapıyorsak, kasaplar yüzde 300 artış yapıyor” diyen hayvan üreticileri, hükümetin bu konuyu ele almasını ve ciddi bir araştırma yapmasını önerdi.
Ne dediler…?
Cemal Darbaz
“Hayvancılar girdi maliyetleri arttığı için mecburen zam yaptı. Ancak biz yüzde 10 yaptıysak kasaplar yüzde 300 zam ekledi.
Piyasada üç tür et satılıyor; tosun, kuzu, oğlak. Ancak kasaplar hayvancılardan kuzu, keçi, teke, koyun, koç, dana, düve, inek alıyor. Neredeyse 10 çeşit hayvan alıyor ama 3 çeşit satıyor. Danayı da ineği de aynı fiyata veriyor. Oysaki dana kıyması eğer 400 lira ise inek 200 lira olmalıdır. Vatandaş da bütçesine göre alma şansına olmalıdır. Denetim olmadığı için daha ucuz olan koyun, keçi, koç, kuzu eti diye satılıyor. Daha ucuz olan inek ve düve eti de dana diye veriliyor. Şu anda canlı kuzunun okkası 70 liradır. Oğlak ise 60 lira. Büyükbaş hayvanlar ise okka ile değil kilo ile satılır. Dana 70, inek 55, düve 60 liradır. Ancak bu fiyatlar kasaplarda astronomik rakamlara ulaşıyor. Ne denetim var ne de düzen. Bu gidişle et sadece zenginlerin yemeği olacak. Mangal orta halli kişiler için hayal haline gelecek.”
Adem Yarımsakallı
“Hayvancı kuzunun okkasını 70 liraya satıyor, kasap üstüne yüzde yüz kar koyup öyle veriyor. Elektrik, dükkan kirasını gerekçe gösteriyor. Ancak bizim de giderlerimiz var. Geçen sene 10 kilo arpayı 25 bin liraya alıyordum, bu yıl 50 bine çıktı. Bir torba yem 500 lirayı aşıyor. Hayvancı 10 lira zam yaptı diye kasaplar üzerine kat kat ekleyip zam yaptı. Çünkü bu ülkede denetim yok. Her kasapta her markette et fiyatları farklı. Ayrıca düve, tosun, inek, oğlak, kuzu etinin kilosu farklıdır. Oğlak kuzuya, düve tosuna göre daha ucuzdur. Kasap bizden kuzuyu 70, oğlağı 60 liraya alıyor. Ancak satmaya gelince her ikisini aynı fiyata yani kuzu etki diye veriyor. Güney Kıbrıs’ta böyle değildir. Güneyde etin türüne ve kalitesine göre fiyat belirlenir. İnek daha ucuzdur, oğlak daha ekonomiktir. Ona göre fiyatlandırma yaparak, parası az olan tosun yerine düve, kuzu yerine oğlak alır. Ama kuzeyde inek ve düve eti de tosun eti diye satılıyor. Türe göre fiyatlandırma yok. Burada da yine denetim sorunu ortaya çıkıyor. Herkes kafasına göre takılıyor. Halkı düşünen yok, halk da hayvancı da eziliyor. Bir hayvancı 10 kuzuya bakabilmek için yüklü masraf yapıyor ama satmaya gelince az bir karla verebiliyor. Kasap ise her hayvandan yüzde yüz kar yapıyor. Eziyeti de bize kalıyor. “
Namık Bayraktar
“Kasaplar ete yüzde 30 zam yaptı. Küçükbaş hayvancı kuzuları, oğlakları ağıla koydu, satışını durdurdu. Çünkü bizler de zam yapacağız. Biz canlı kuzunun okkasını 70 liradan satıyoruz. Kasap bir kilo kuzu etini 350 liradan veriyor. Tosun canlı kilosu 75 lira iken kasap 350-400’den satıyor. Kasap hayvancının iki katı para kazanıyor. Diyor ki; “benim dükkan kiram, elektrik masrafım” var. Peki hayvancının masrafı yok mu?. Hayvancı yem, arpa, ilaç parası ödemiyor mu? Elektrik gideri yok mu? Bizim de giderlerimiz çok fazla ama kasaplar yaptıkları zamlarla halka kazık atıyor. Kasap ile hayvancı arasındaki fiyat farkını denetleyen birileri yok. Tarım Bakanlığı devreye girmeli. En fazla hayvancı eziliyor ancak kazanan olmuyor. Hem biz hem halk kaybediyor bu nedenle de acil önlem alınmalı. Eğer alınmazsa 15 Aralık’tan sonra ette ikinci büyük bir zam olacak.”
Aydın Almastas
“Biz hayvan besicileri olarak iki hafta önce canlı hayvan kilosuna ortalama 10 lira artış yaptık. Kasaplar ise yüzde 30 zam ekledi. Öyle bir fiyat ortaya çıktı ki insanlar bu gidişle et alamayacak duruma gelecek. Ayrıca tek zam bu da değil, Aralık ortasında ve yeni yıldan sonra da iki ayrı zam bekleniyor. Bu gidişle etin kilosu 500 lirayı aşacak. O zaman artık sadece zenginler et yiyebilecek. Kasaplar maliyetlerinin yüksek olduğunu, bu nedenle yüzde 30 zam yaptıklarını söylüyorlar. Hayvancının masrafı yok mu?. Hayvanların yemi, aşıları, ilaçları var. Bunların maliyeti de çok yüksek.
Bu gidişle hayvancılıkta kalmayacak, çünkü kimse hayvan besleyemeyecek. Artık devletin buna bir el atması gerekiyor. Yoksak işler çığırından çıkacak.
Zaten tanıdığım bildiğim çoğu kişi güneyden et almaya başladı. Bu gidişle et alımı güneye kayacak. Sadece yasal alım değil kaçakçılık da artacak. “