Çiğdem AYDIN
Maaş ödemekte zorlanan KKTC hükümeti, kayıt dışılıkla mücadele edemediği için gelirlerini de artıramıyor. Diyalog muhabirinin elde ettiği bilgilere göre; halen 278 bin 449 aracın dolaştığı KKTC’de yaklaşık 28 bin aracın seyrüsefer ruhsatı çıkarılmamış durumda.
Denetim olması halinde bu durumun düzelebileceğini belirten Motorlu Araç Satıcıları ve İthalatçıları Birliği (MASİB) Başkanı İbrahim Akın “Basit bir tüzük değişikliği ile bu tür sorunlar aşılabilir ve devlet buradan para kazanır” diyerek, önlem alınmamasından yakındı. Akın, ikinci el araba satışlarının da durma noktasına geldiğini söyledi.
İkinci el arabalardaki kaçak satışların önüne geçilemediğini belirten MASİB Başkanı, KKTC’de araba satışları ve diğer sorunlarla ilgili olarak Diyalog’un sorularını şöyle yanıtladı:
Soru: İkinci el araçlarda satış durumları nedir?
Cevap: Yapılan satışların araç kayıtta gerçekleşmemesi rakamsal olarak istatistiksel olarak verileri bize doğrulayamaz. Bu işte en büyük sorun şu: Siz aracınızı bana satarsanız biz sizden devir kâğıdını alırız üzerine satanı, alanı da altına doldururuz. İnsanlar ne yapar bu kez alıp satarken o evrakın altını doldurmadan araç bir başkasına satılır sonra bir başkasına ve durmadan kayda girmeden el değiştirir. Bu tür satışlarda araç el değiştirse de onlarca kez işin sonunda bu süreç devam ederken de sonuçta da araç sizin adınıza kalmaya devam eder. Bu araçla ilgili suç veya kriminal olay neticesinde polis size gelir.Ama siz arabayı kimin kullandığını bilemezseniz çünkü bu araç 10 defa el değişmiş olur.Bu her el değişiminde devlet devrilerden dolayı parayı kaybeder, hem de bir aracın kaç defa satıldığını tespit etmek mümkün olmaz. Bu durum ne yazık ki o kadar yaygınlaştı ki internetten öğrenciler, boyacılar, kaportacılar, memurlar aklınıza kim gelirse herkes gayri resmi araç satıcısı oldu. Örneğin gece çalışan bir kişi çıkar işten ve ikinci iş olarak bu iş yapar.
Soru: Peki yeni araçların satışları nasıldır?
Cevap: Yeni araçlar ve plakasız araçlarımız kayıt altındadır. Yeni araçlardaki satışlar bu yıl (2015) 9 bin 766 tane yeni araç satıldı. Yani 10 bin araç desek buna ki değil. Bu rakam nüfusa ve sokaktaki araç sayısına göre çok azdır. Geçmiş yıllarda 12 bin, 15 bin, 17 bin araç satılırdı. Bu kadar galeri varken bu ülkede 10 bin araca yakın satış çok azdır. Ama bu elden ele gezen araçların rakamlarını tespit etmek mümkün değil, kayıt dışı çünkü.
Soru: Neden bu kadar kolay kayıt dışı kalınıyor?
Cevap: Bunun tek sebebi, Yasa diyor ki bir plakalı, ikinci el araç satılırken, iki şekilde devir yapılır. Bir alanla satan araç kayıta gider ve ikisi de oradaki memur huzurunda kimliklerini ibraz ederler ve işlemi tamamlarlar. İki alan ve satan bölgedeki muhtara gidebilir ve oradaki muhtarın huzurunda kimliklerini gösterip imzalarını atarlar muhtar tasdiklediği anda araç kayıt da o tasdikli evrakı işleme koyar. Ama bu işlemi yaparken alan ve satan ispatı vücut yapmak zorunda değil. Kayıt dairesine gidip, evrakı kimin götürdüğü önemli değil sadece muhtar mührü var mı var yeterlidir. Ama öte yandan muhtarlar da bu evrakı 5 TL karşılığı imzalayıp boş kağıdı dağıtıyorlar. Dolayısıyla ne alanı görüyor ne de satanı. Eğer ki muhtar mührü bu tür satışlarda ortadan kalkarsa bu sorun 100 de 100 çözülür. Tıpkı emlakta olduğu gibi siz bir ev alırsınız ve tapu dairesine alan da satan da gitmediği sürece devir alamazsınız.
Soru: Araç satışlarında bir istatistik var mı son 5 yıl mesela satışlar nereden nereye geldi?
Cevap: Öyle bir veri tabanı yok. Çünkü kaçak çok. Doğru veri almak mümkün değil. Fakat son 3 yılda kayıtlı rakamlar 10 bin civarındadır. Bir de şöyle bir sıkıntı var her aklına gelen gider yurt dışına araba alır gelir yeni kayıt yapar dolayısıyla onlar da bireysel kayda girdiği için sağlıklı kayıt altına alınmaz.Bunların acilen düzelmesi lazım.”
Soru: Yurt dışından galeriler dışında kimse araba getirmesin mi demek istiyorsunuz?
Cevap: Hayır öyle demiyorum. Getirsin ama benim gibi o getiren de KDV sini ödesin. Neden ben satarken ödeyim da taşeroncu dediğimiz takım devamlı gidip ülkeye araba taşısınlar Girne Limanında devretsinler ve geri dönsünler? Yurt dışından araba getiren adam KDV’sini ödeyecek fonunu ödeyecek olup bitecek. Biz resmen burada bekliyoruz birisini yakalayalım da araba satalım. Bu trafik dışarıda sokakta işliyor ama galericilerin dışında kaldı.
Soru: Son dönemde seyrüseferi olmayan araç sayısında ciddi bir artış olduğu söyleniyor, bu konu doğru mu?
Cevap: 27 Kasım 2015 tarihine kadar 26 bin 90 araç seyrüsefer çıkarmadı. Belki de şu anda 28 bini geçti. Ama kayıttan düşen araç sayısı 102 bin civarındadır. Bu rakam 1974 yılından bugüne kadardır. Bunların bir kısmı kayıt iptalidir. Bunların 17 bini tamamen trafikten çıkmıştır. Şu anda en az 40-50 bin araç trafikte seyrüseferi olmadan geziyor. Çünkü Seyrüsefer miktarları o kadar uçtu ki insanlar artık çıkarmıyor. İnsanlar diyor ki 100 TL para cezası yazacak polis yazsın, 3 bin TL ödemekten iyidir
Soru: Çözüm için ne yapmak lazım ?
Cevap: Bakınız yıllık yakıt oranları 24 milyon litreye yakın. Toplam yakıt var, ithal edilen yıllık araç sayısı da belli. Diyoruz ki gelin bunu araç sayısına bölelim ve ekleyelim akaryakıta cüzi miktarlarda ödensin kuruş kuruş. Burada herkes zannediyor ki herkes aynı rakamı ödeyecek ama öyle değildir. 10 at bir araba 100 TL ye dolar bir deposu buradan Mağosa’ya 20 TL yaktığını düşünelim , 15 at araba 30 TL, 20 at araba daha fazla vs… Kim ne kadar çok yakıt kullanırsa litre bazında o kadar kuruş ödemiş olacak bu kadar basit. Bir mağduriyet yaşanmayacak. Dolayısıyla bu bir rahatlama getirecektir. Yakıtta fark yok motorin veya benzin fark etmez. Devletin hedefi araç kayıttan bu yıl 130 milyon TL toplamaktı. Kaç para toparlayabildi? Sadece 75 milyon toparladı yani yüzde 40’ını toparlayamadı demektir. Çünkü o kadar çok Seyrüsefer var ki çıkmamış toparlamayacak da. Şimdi siz bir araca sırf kilosu ağır diye Seyrüsefer fiyatını ona göre belirlerseniz o adam çıkarmaz.