Bahadır AYNA
Ekonomist Doç. Dr. Erdal Güryay KKTC hükümetinin döviz karşısında aldığı önlemlerin yetersiz olduğunu söyledi. Erdal Güryay, Türkiye hükümetinin 24 Haziran’da seçime gideceğini belirterek önlem alma konusunda geri durduğunu kaydetti. KKTC hükümetinin ise çaresiz olduğunun altını çizen Erdal Güryay TC seçimlerin ardından hem Türkiye’yi hem de KKTC’yi acı bir reçetenin beklediği söyledi.
Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP), Halkın Partisi (HP) Toplumcu Demokrasi Partisi (TDP) ve Demokrat Parti’nin (DP) oluşturduğu 4’lü koalisyon hükümetinin Türk Lirasının döviz karşısında değer kaybetmesini önlemek için aldığı tedbirlerin yetersiz olduğunu anlatan Ekonomist Doç. Dr. Erdal Güryay hükümetin önlem almak için gücü olmadığını savundu.
Türkiye hükümetinin KKTC bütçesinin yüzde 25’ini karşıladığını anımsatan Güryay, ancak TC’den gelen desteğin artırılması halinde geçici önlemler alınabileceğini belirtti. Erdal Güryay tüketici ve yatırımcının yükselen döviz karşısında planlarını askıya aldığından da söz etti.
“Türkiye seçime gitmeseydi önlem alabilirdi”
Türkiye’nin seçime gitmemiş olması durumunda para politikalarını daha rahat kullanabileceğinin altını çizen Ekonomist Erdal Güryay Türkiye Merkez Bankası’nın piyasaya döviz sürdüğünü ancak bunun günü birlik bir rahatlama sağladığını söyledi.
24 Haziran’da gerçekleştirilecek olan seçimin ardından kim hükümet olursa olsun acı bir reçete ile karşılaşacağını söyleyen Güryay bu durumun KKTC’yi de kötü etkileyeceğini söyledi.
Soru: Döviz TL karşısında sürekli değer kaybediyor. Bunun tek nedeni Türkiye’nin uyguladığı politika mıdır? Uluslararası etkenler nelerdir?
Güryay: Dövizin yükselmesinde sadece Türkiye’nin politikası etken değildir. Dövizin yükselişi sadece TL’nin değil birçok para biriminin de etkilenmesine neden oldu ancak en çok etki Türkiye’de görüldü.
TL’nin en fazla etkilenen paralardan birsi olmasın sebebi de Türkiye’nin uyguladığı politikalar ve ekonomideki bazı önemli göstergelerin son 1-2 yıl içerisinde kötüye gitmesidir. Etkileri başlıklar altında toplarsak bunlar; uluslararası ortamdaki değişimler, Türkiye’nin iç siyaset politikası ve bölgedeki jeo konjoktürel değişikliklerdir. Suriye’de ki savaş ve ABD’nin İran ile yaptığı anlaşmaları askıya alması bunlara örnek olabilir. Tüm bunların hepsi TL’nin değer kaybetmesinde ciddi etkenler olarak görülüyor.
Soru: Dolar, Euro ve Sterlin uzun bir aradan sonra bu kadar yükseldi. Bu sürecin sonunu görebiliyor musunuz?
Güryay: Gelecekte ne olacağı ile ilgili şuanda bir şey söylemek çok zor. Biz ekonomistlerin kullandığı bir terim vardır “Ceteris paribus” yani her şey böyle devam ederse TL değer kaybetmeye devam edecektir. Ancak TL’nin değer kaybetmekten kurtulması Türkiye’nin elinde. Dünyadaki konjonktür eğer aynen devam ederse Türkiye’de hiçbir önlem almaz ise gerek para politikası, gerek maliye politikası evet TL değer kaybetmeye devam edecek.
Soru: Yükselen döviz karşısında, tüketiciye ve yatırımcıya önerileriniz nelerdir?
Güryay: Tüketici ve yatırımcı geleceği göremediği için kararını vermiş bir durumdadır. Herkes planlarını askıya almıştır çünkü ne olacağını bilmediğimiz bir dönemden geçiyoruz. Yarın ne olacağını bende bilmediğim için tüketici ve yatırımcıya ne yapmaları gerektiğini söylemekte sakınca görüyorum.
Soru: Türkiye hangi politikaları uygulayarak dövizi düşürülebilir?
Güryay: Yaklaşan seçimlerden ötürü Türkiye’deki hükümetin önlem alması çokta mümkün değildir. Ancak günü birlik Türkiye Merkez Bankası döviz satarak piyasaya döviz enjekte ediyor, piyasadaki bu döviz ihtiyacını yatıştırmaya çalışıyor yapabileceği en fazla budur. Merkez bankası dolar satışını arttırmış durumda ancak bununda bir sınırı vardır. Merkez banaksı seçime kadar tüm rezervlerini satamaz. Seçime kadar da bu yöntemlerle krizi erteleyeceklerini tahmin ediyorum.
Soru: KKTC hükümeti hayatı ucuzlatmak alım gücünü artırmak adına bazı önlemler aldı, bunlar yeterli midir? Değilse neler yapılabilir?
Güryay: KKTC hükümetinin aldığı önlemler yetersizdir ancak daha da fazlasını yapabilecek bir konumu yoktur. KKTC hükümetinin elinde kullanabileceği hiçbir araç yoktur çünkü biz TL kullanıyoruz ve TL üzerinden para politikası üretme şansımız yok. TL faizini artıramazsınız, bu mümkün değildir. Alınan önlemler tüketiciye bir nebze rahatlık getirebilir ancak bu önlemlerin dövizdeki yükselme sonucu doğacak hayat pahalılığını önlemesi mümkün değildir. Bütçemizin yüzde 25’ini Türkiye karşılıyor bu nedenle maliye politikası da oluşturamayız. Fiyat İstikrar Fonu ile ithal ürünlerden kesilen bir kısım para bu tür durumlarda müdahale yapılmasını sağlıyordu anca Fiyat İstikrar Fonu da bom boş. Hükümetin yapabileceği önlemler bu nedenle çok kısıtlıdır.
Soru: Türkiye’deki seçim süreci dövizdeki durumu nasıl etkileyecek? Türkiye’deki seçimin ardından dövizin düşüşe geçeceği beklentisi gerçekçi mi?
Güryay: Türkiye’nin seçime gitmeme olasılığı olsaydı belki de para politikalarını daha rahat kullanabilecekti. Yani şuanda TL’nin değer kaybetmesini önleyecek en önemli araç merkez bankasının faiz politikasıdır fakat onu da uygulayamıyor çünkü TC Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bu konuda net bir tavrı var. Faiz yükseltme konusunda çok tutucu. Türkiye Merkez Bankası çok uzun bir zamandır faiz yükseltemiyor çünkü siyasi baskı var. Seçime gidilmeseydi bu seçenek kullanılabilirdi. Seçim sonrası önlem alınırsa döviz düşecektir, seçim sonrası kim hükümet olursa bu acı reçeteyi uygulayacaktır, uygulaması da gerekir. İki finansal reyting kuruluşu Türkiye’nin notunu aşağıya çekti bu durum Türkiye’nin dışardan borç bulma ihtimalin azaltacaktır. Bu durumlar aynı şekilde KKTC’yi çok kötü etkileyecek. KKTC’nin tek çaresi Türkiye ile anlaşarak katkı alması halinde birtakım ciddi önlemler almasıdır.
Soru: Kredi çekmek isteyen vatandaş TL’nin faizi yüzünden dövize yöneliyor. Sizce neler yapılabilir?
Güryay: Bu durum için hiçbir şey yapılamaz. Piyasanın faiz oranları serbest piyasa da belirlenir. Kimse faiz belirleyemez ancak merkez bankası faiz belirlerse yani bankalara verdiği borçların faizini aşağıya çekerse bu durum piyasaya iyi yansıyabilir.