Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Danışmanı Espen Barth Eide’nin, iki toplum liderine verdiği ‘Gizli belge’ ilk günden Rum gazetelerine sızdırıldı.
Politis gazetesi “60 Sistemini Değiştirmeye Gidiyoruz… Eide’nin Güvenlik ile İlgili 9 Sayfalık Belgesi” başlıklı haberinde, Eide’nin Güvenlik ve Garantiler başlığını oluşturan unsurların genel kaydını yaptığı ve dün taraflara (müzakerecileri aracılığıyla) ilettiği 9 sayfalık belgesinin aslında Crans-Montana’daki görüşmelerin “pusulası olacağını” yazdı.
Habere göre Eide, “1960 Garanti Sistemi’nin değişmesi gerektiği tezinin genel kabul gördüğü” belgede güvenliği; iç güvenlik (polis), dış güvenlik ve çözümün uygulanma garantisi olarak ayırdı ve Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Kocias’ın Türkiye-Yunanistan-Kıbrıs Dostluk Paktı ile ilgili önerisine de yer verdi ancak askerin çekilme zamanı ve boyutu, güvenlik mekanizmaları ve çözümün uygulanmasının güvenceye alınması konularını (Crans-Montana’da) görüşülmek üzere açık bıraktı.Gazete edindiği bilgilere dayandırdığı ve iç sayfasında “Yeni Çerçeve İsteniyor” başlığı altında detaylandırdığı haberinde, Rum yönetimi ve garantörler tarafından kabul edilen; mevcut 1960 Garanti Sistemi’nin felsefesinin eski (modası geçmiş) olduğu ve bugünkü olgulara uydurulması gerektiği tezinin de yer aldığına işaret etti.
Gazeteye göre taslak nitelikli belgede, bu başlıkta sağlanacak ilerlemenin önemine vurgu yapılarak kaydedilecek ilerlemenin, kapsamlı anlaşmaya varılmasını ve düzenlenecek ayrı referandumlarda kabul edilmesini önemli ölçüde etkileyeceğine işaret ediliyor.
Yine, güvenlik için yeni düzenlemelerin uluslararası hukuk tarafından kapsanması ve AB üyesi ülke sıfatına uygun olması gerektiği gibi bazı ortak ilkelerden söz ediyor.Belgede, müzakere çerçevesine atıf yapılsa da tarafların, Garantilerde ilerlemeden söz edilebilmesi için ortak cevaplar bulmaları gereken sorularının kaydedilmesi ve listelenmesi üzerinde duruluyor. Eide’nin (iç güvenlik, dış güvenlik, Anayasa’ya riayet edilmesi, çözümün uygulanmasının denetlenmesi) dört ayağa ayırdığı bu soruların, teknokratların Mont Pelerin 3’te yaptığı çalışmadan ortaya çıktığı kaydedildi. Tarafların her birinin sunduğu; Türk askerinin çekilme zamanı, boyutu ve çözümün uygulanmasını güvenceye alacak mekanizma gibi bir dizi konu da belgede ayrı bir ek olarak yer aldı.
Kocas’ın ‘Dostluk Paktı’ önerisi
Gazete belgede BM’den köprü kurucu öneri veya teklif bulunmadığını ancak taraflarca sunulan önerilerin kaydedildiğini ve Kocias’ın Türkiye-Yunanistan-Kıbrıs Dostluk Paktı önerisine somut atıf yapıldığını belirtti.
Rum tarafının, Eide’nin taslak belgesiyle ilgili yorumlarını bu sabaha kadar BM’ye iletmesi beklendiğine işaret edilen haberde (Rum tarafının) bu yorumların konferansın toplanmasını engelleyebilecek nitelikte olmadığı bilgisine yer verildi.
Alithia “Zürih Garantileri Gündem Dışı… Eide Belgesi Yeniden Birleşmiş Kıbrıs’ın Yeni Güvenlik Sisteminden Söz Ediyor… Güvenlik ve Garantiler Başlığında İlerlemenin Kapsamlı Çözüm Başarılmasının Anahtarı Olacağı BM Tarafından Açıkça Kabul Ediliyor” başlık ve spotlarını kullandı ve “Bizim adımıza Başpiskopos Makarios’un imzaladığı mevcut 1960 Güvenlik ve Garanti Antlaşması Eide belgesi temelinde tarih oldu” yorumunu yaptı.
Gazete Eide’nin taslak belgesinde, “mevcut 1960 sisteminin yerine birleşik Kıbrıs için yeni bir güvenlik sistemi inşa edilmesine atıf yapıldığına ve Güvenlik ve Garantiler başlığında ilerlemenin, Kıbrıs sorununa kapsamlı çözüm bulunmasının anahtarı olacağının açıkça kabul edildiğine” dikkat çekti.
Fileleftheros ise “Tuzaklı Belge… Eide Birçok İhtilaflı Nokta ve İngiliz Parmağı Bulunan 9 Sayfalık Metin Sundu… Çözümü Uygulama Antlaşması’na Üç Garantör ve Birleşik Kıbrıs İmza Atacak” başlıklı haberinde Eide’nin hazırlayıp dün taraflara sunduğu belgede “birçok tuzak gizlendiğini” savundu.