Cemre AKAR
Genç Vizyon’a konuk olan Moleküler ve Hücresel Biyoloji ve Genetik Uzmanı
Eliz Konat, Covid-19 salgınına karşı korunabilmek için yapılması gerekenleri Diyalog’a anlattı. Sağlıklı beslenme, yeterli uyku düzeni ve 30 dakikalık egzersiz yapmanın önemine dikkat çeken Konat, stresin zararlarına dikkat çekti.
İşte sorular ve cevapları:
Soru: Eğitim süreci ve kariyerinizden bahseder misiniz?
Yanıt: 16 gibi erken bir yaşta üniversiteye başladığım için eğitim sürecim oldukça uzun ve eğlenceli geçti. İlgi alanım olan birçok dalda tecrübe edinme şansı buldum. Farklı alanlarda 2 lisans diplomam, iki de Master diplomam var.
4 yıllık üniversite eğitimimi Amerikada Johns Hopkins Üniversitesinde tıp öncesi hazırlık olarak Hücresel ve Moleküler Biyoloji üzerine BSc. diplomamı tamamladım. Yine Johns Hopkins Hastanesinde 6 yıl boyunca hem çalıştım hem de Johns Hopkins School of Medicine’da İnsan Genetiği üzerine doktoramı yapmaya başladım. 2 sene medikal stajlarımı ve teorik derslerimi tamamladıktan sonra beslenme üzerine eğitimime devam etme kararı aldım ve Genetik üzerine Master diplomamı alarak İngiltere’de Kings College of London’da beslenme üzerine Masterimi tamamladım. Özellikle fazla kilo ve obezite durumlarında beslenme ve fitness üzerine eğitimimi derinleştirdim ve halen bu alanda Uzman Diyetisyen olarak devam etmekteyim.
Soru: Covid-19 salgını sırasında şu anda halkımızın yapması gerekenler nelerdir?
• Evde izole kalmak, elzem olmadıkça kesinlikle dışarı çıkmamak,
• Ailede 60 yaş üstü kişilerle ve yine ailede risk grubunda olanlar ile minimum kontakta olmak, onların ihtiyaçlarını karşılamak, mümkünse online/whatsapp üzerinden market alışverişini minimum sıklıkta yapmak,
• Sık sık el yıkamak, genel hijyene çok önem vermek,
• Panik ve stres yapmamak,
• Ateş, öksürük veya nefes darlığı hissettiğiniz anda sağlık bakanlığının vermiş olduğu 1102 numaralı telefonu aramak. Fiziksel olarak kendi başımıza çıkıp hastaneye gitmemek!
• Sağlık bakanlığının geçirdiği kurallara eksiksiz uymak.
Bağışıklık sistemi güçlendirilmeli
Soru: Sağlığımız için bu süreçte nelere dikkat etmeliyiz? Bağışıklık sistemimizi güçlendirmek için önerileriniz nelerdir?
Yanıt: Bunları madde madde sıralayalım:
• Yeterli ve çeşitli beslenmek,
• Bol su içmek,
• Vitamin C içeren gıdalar tüketmek (Portakal, mandalina, greyfurt, kivi, kırmızı/yeşil biberler, brokoli, domates, karnabahar vs)
• Her gece yeterli ve kaliteli 7-8 saat uyumak, hergün aynı saat kalkıp aynı saat yatmak,
• Sedenter olmayıp hergün minimum 30 dk egzersiz yapmak,
• Güneşin dik olduğu saat balkona veya bahçeye çıkıp güneş ışığı almak,
• Stres ve panik yapmamak! biraz meditasyon yapmak ;)-Aşırı Kortizol, yani stres hormonu bağışıklığınızı düşürür!
• Saat 9 sonrası ışıkları azaltmak, gece en azından 10:30 sonrası telefon/laptop/televizyon ekranlarına bakmayı minimize etmek veya hiç yapmamak :) (biliyorum! söylemesi kolay ama çok doğru!) Aksi takdirde vücudumuzu yenileyen melatonin hormonu yeterli salgılanamaz!
• Vitamin D seviyemiz düşükse takviye ile mutlaka yükseltmek
• Bu aralar günlük ekstra çinko takviyesi almak iyi olabilir(günde 25-50mg) fakat bu konuda daha yeterince medikal yayının olmadığını belirtmek isterim.
Karantina sürecinde ne yapmalı?
Soru: Evde karantinada olan kişiler nasıl davranmalıdır, nelere dikkat etmelidir?
Yanıt: Bu konu çok önemli. Bu konuda yazdığım bir kılavuzu paylaşmak yararlı olacaktır diye düşünüyorum.
Evde karantina kılavuzu
• İçerde kalın;
• Havalandırması iyi ve kapısı kapalı ayrı bir odada kalın. Odadan çıkmanız gerekirse, çok kısa bir zaman dilimi için ağzınızı ve burnunuzu maske takarak kapatın.
• Yemek hazırlamadan önce, yemeden önce, tuvaletten önce ve sonra elleri su ve sabun ile yıkayın veya alkol bazlı bir ürünle temizleyin. (minimum %70 alkol oranı olmalı)
• Elleri tek kullanımlıklık olduğu için, kağıt peçete ile kurulamak tercih olmalı.
• Eğer mümkünse, ayrı bir tuvalet/banyo odası kullanın.
• Hapşırmak ve öksürük sırasında ağız ve burnunuzu kapatın, kağıt peçeteye veya dirsek içine öksürün veya hapşurun. Bu virüsün yayılımını engellemek içindir. Heman sonrasında ellerinizi su ve sabun ile yıkayın ve alkollü bir ürünle temizleyin. (minimum %70 alkol oranı olmalı)
• Emziriyorsanız, bebeğe dokunmadan önce ellerinizi yıkayın ve maske takın. Maske yoksa başka bez birşey kullanıp ağız ve burnunuzu kapatın. Süt pompalamadan ellerinizi yıkayın ve ondan sonra pompa aleti ve parçalarına dokunun. Eğer mümkünse pompalanan sütü bebeğe hasta olmayan biri vermeli.
• Eğer ateş veya nefes darlığınız veya başka semptomlarınız olursa mutlaka 1102’yi arayın.
Genel kılavuz:
• İzole kişinin odasına sadece bir kişi girip çıkmalıdır. Bu kişi risk grubunda olmayan ve hasta olmayan bir kişi olmalıdır.
• Eve ziyaretçi kesinlikle kabul edilmemelidir.
• Evde ortak kullanılan alanların havalandırması kontrol edilmelidir.
• İzole kişinin odasına girerken ağız ve burnu ya maske ya da başka bir kumaşla kapatın. Maske yüzünüzdeyken maskeye dokunmayın.
• İzole kişinin odasında kirli olabilecek yüzeylere, yatak çarşaflarına, kıyafetlere vs dokunurken tek kullanımlık eldivenler giyilebilir. Odadan çıkarken eldivenler mutlaka çöpe atılmalıdır.
• Oral sekresyonlar, vücut sıvıları, solunum yolu sekresyonları, idrar veya gaita ile direk temasa asla geçilmemelidir.
• İzole kişi veya eşyaları ile her temastan sonra elleri mutlaka sabun ve su ile veya alkollü bir ürünle temizleyin. (minimum %70 alkol oranı olmalı)
• Yüzeyler en az günde 1 kez dezenfekte edilmeli (kapı kolları, ışık açma/kapama düğmeleri, tuvalet, duş/banyolar, komodinler, yatak başlıkları ve hasta odasındaki diğer eşyalar. (ev dezenfekte ilaçları, sabun veya alkol bazlı-min %70 olarak kullanılabilir) Mümkünse 1000 ml klor solüsyonu (örnek: sodyum klorit içeren evde kullanılmak için olan çamaşır suyu, 40 ml çamaşır suyunu 1 L su ile karıştırabilirsiniz) Bu temizlik sırasında eldiven ve önlük kullanmayı unutmayın. İlaçları direk olarak solumaktan kaçının ve havalandırmanın tam olduğundan emin olun!
• Yatak çarşafları ve çamaşırlar en az haftada 2 kez değiştirilmelidir. İzole kişinin tüm çamaşırları ayrı tutulmalı ve ayrı yıkanmalıdır. Mümkünse yıkananlar en az 65 derecede yıkanmalıdır.
• İzole kişinin odasında kullanılan tüm tek kullanımlık ürünler (maske, eldiven, kayıt peçete vs) izole kişinin odasında ayrı bir çöpte toplanmalıdır. Dışarıya atarken çöp poşetinin ağzı sıkıca kapatılmalı ve düğümlenmelidir.
• Diş fırçası, tabak çanak, havlular, yatak çarşafları vs gibi eşyalar kesinlikle izole edilen kişi ile ortak kullanılmamalıdır. Kullanılan tabak çanak normal bulaşık deterjanı ile temizleebilir.
• Bulaşık makinesini en az 65 derecede çalıştırmak ideal olacaktır. Eğer bulaşık makinesi kullanılmıyorsa tabaklar sıcak su ve sabun ile temizlenir ve kurutma standında kurumaya bırakılır.
• Evdeki tüm diğer bireyler sıkça el yıkamalı ve genel hijyene çok önem göstermelidir.