Her yıl Türkiye Cumhuriyeti Lefkoşa Büyükelçiliği Kalkınma ve Ekonomik İşbirliği Ofisi tarafından hazırlanan KKTC Ekonomik Durum Raporu yayınlandı. 2017 KKTC Ekonomik Durum Raporu’nda KKTC kamu maliyesine ilişkin önemli tespitler yapılıyor, ciddi bir sistemsizlik ve açık gözler önüne seriliyor.
Raporda 2009 yılında bütün mali ve ekonomik göstergelerin dibe vurduğu üzerinde durulurken, 2010 yılından itibaren mali disiplin açısından iç borç faiz ödemeleri hariç önemli ilerleme sağlandığının altı çiziliyor. Rapora göre 2009 yılında yerel gelirlerin yerel giderleri karşılama oranı % 72 düzeyinde iken bu oran 2017 yılında % 99 seviyesine yükseldiği görülüyor.
Nakit Açığı 111,2 milyon TL’ye düştü
KKTC hazinesinin en önemli sorunlarından biri olan nakit açığı, 2014 yılsonundaki 134 milyon TL seviyesinden 2015 yılsonunda 104 milyon TL’lik bütçe açığının da ilave edilmesiyle 239 milyon TL’ye yükselmişti. 2016 ve 2017 yılsonunda genel bütçe dengesi sırasıyla 20,8 milyon TL ve 106,8 milyon TL fazla verdiği için nakit açığı 111,2 milyon TL’ye gerilemiştir.
2017’de bütçenin %94’ü cari harcamalar için kullanıldı
2017 yılında yerel giderlerin; %39’u prim dahil personel giderlerinden, %48’i, içerisinde daha çok maaş benzeri giderler olan cari transferlerden oluşmaktadır. Bu orana kamunun tüketimi için yaptığı %7 oranındaki mal ve hizmet alımı harcamaları eklendiğinde oluşan cari harcamalar oranı %94’e ulaşmaktadır. Kalan kısım yerel yatırımlar başta olmak üzere diğer kalemler arasında dağılmaktadır. Bütçenin kalitesini ve esnekliğini göstermesi açısından değerlendirilen bu veriler, KKTC bütçesinin yatırım yapma kabiliyetinin olmadığını göstermektedir.
Personel giderleri yüksek
Fon ve Döner Sermaye giderleri hariç KKTC yerel bütçesinin 2015 yılında %43,1’i prim dahil personel giderlerinden oluşmakta iken bu oran 2016’da %40’4’e, 2017 yılında %38,9’a düşmüştür. Ülkelerin istihdam şekli ve ölçek durumuna göre değişmekle birlikte T.C. bütçesinde bu oran %23,9, GKRY bütçesinde ise %32’dir. Bu karşılaştırma KKTC personel giderinin bütçedeki ağırlığının oldukça fazla olduğunu göstermektedir. 2007 yılında 17.879 olan personel sayısı 2017 yılında 18.123’e, personel harcamaları ise aynı dönemde 757 milyon TL’den 1 milyar 570 milyon TL’ye ulaşmıştır.
Maaş ve maaş benzeri ödemelerin yerel gelirlere oranı %78
2017 yılında 4 milyar 171 milyon TL olarak gerçekleşen yerel gelirlerin %62’si (2016 %65) kişilere doğrudan, %16,6’sı (2016 %16) dolaylı olmak üzere, %78’i maaş ve maaş benzeri ödemeler için kullanılmıştır. Yerel gelir içinde maaş ve maaş benzeri ödemeler için kullanılan tutar 2010 yılından itibaren önemli bir azalma kaydetmiştir. Bu da bütçe imkânlarının başka alanlarda kullanılma imkânını artırmakta yani bütçenin esnekliğine katkı sağlamaktadır.
Kamu borçları Maastricht kriterlerinin çok üzerinde