Özgül Gürkut MUTLUYAKALI
Onlar için bütün sesler susmuş!.. Ne insanların, ne kuşların, ne de doğanın sesi ulaşabiliyor kulaklarına... Seslerin yerini, elleri ve parmakları almış...
Bazıları doğuştan, bazıları sonradan sessiz dünyanın bireyleri olmuş. Yaşadıkları bu şanssızlığa rağmen hayata sımsıkı bağlanmayı, mücadele etmeyi öğrenmişler.
Hayatı olabildiğince kendine yeterek yaşamak isteyenlerin mücadelesi, bütün engelli gruplarında olduğu gibi işitme engellilerde de zorluklarla sürüyor. Toplumdaki tüm bireylerle iletişim kurabilmek, yaşamsal ihtiyaçlarını daha kolay gidermek için işaret dilinin yaygınlaşmasını istiyorlar.
Üç yıl önce kurulan Kıbrıs İşitme Konuşma Engelliler Vakfı (KİKEV) işte bu anlamda, camia için yeni bir şans ve umut...
KKTC'de Çalışma Dairesi'nin verilerine göre Kasım 2017 itibarıyla 417 kayıtlı işitme engelli var. Bu rakama ayda ortalama 2-3 kişi ekleniyor. Birçok işitme engellinin kayıt altında olmadığı da düşünülüyor ve rakamın 500'ü aştığı tahmin ediliyor.
Kamuda 9 yıldan beri engelli istihdamı yapılmaması yanında, engelli çalışanların baremlerinin yükselmemesi sorunlardan biri.
Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı'na bağlı özel eğitim merkezlerine kayıtlı işitme engelli öğrenci sayısı 7; okulların kaynak sınıflarında öğrenim gören işitme engelli öğrenci sayısı ise sadece 3.
Kıbrıs İşitme Konuşma Engelliler Vakfı Başkanı Bahire Coşkuner Doğru ile vakıf yöneticileri ve üyelerinin, işitme ve konuşma engelini yaşayan bireyler olarak bu zorlukla mücadele ederken en öncelikli talebi, işaret dilinin yaygınlaşması ve farkındalık. KİKEV, belli başlı devlet birimlerinde, poliste, mahkemelerde, eczanelerde işaret dili bilen görevliler bulunmasını istiyor.
KİKEV Başkanı Bahire Coşkuner Doğru, sonradan ve ani işitme kaybına uğramış ve şu anda yüzde 98 işitme kaybı olan bir matematik öğretmeni. Doğru, işitme kaybını cihazlarla gideriyor.
51 yaşında olan Doğru, bir yandan mesleğini en iyi şekilde yaparken bir yandan da sosyal sorumluluk çalışmaları, engelliler konusunda farkındalık aşılama ve geleceğin gençlerini bu konularda eğitmek adına okulunda da çalışmalar yürütüyor. Geçmişe oranla günümüzdeki bilinçlenmenin daha iyi olduğunu düşünüyor.
İleri yaşlarda aniden işitme kaybına uğrayan Bahire Coşkuner Doğru, zamanla ilerleyen işitme kaybı yüzünden toplumdan soyutlanıp uzaklaşmış ve sıkıntıları onu hep araştırmaya yöneltmiş.
"Sessiz dünyalara ulaşmam gerekiyordu"
Gerisini şöyle anlatıyor:
"Bu konuda birşeyler yapmam gerektiği düşüncesiyle yola çıktım. Bu toplumda yaşayan sessiz dünyalara ulaşmam gerekiyordu. Avrupa İnsan Haklarını ve BM Engelli Haklarını araştırmaya başladım. Kasım 2014'te Cyprus Community Media Centre'da insan hakları konusunda düzenlenen üç günlük eğitimlere katıldım. Ardından sosyal medyada açtığımız İşitme Konuşma Engellilerin Sesi grubu inisiyatifinden faydalanarak AB tarafından finanse edilen Youthopia küçük hibe projesine başvurdum. Projeyi kazanarak 2015 yılında 'Konuşan Eller' adını verdiğim projemi gerçekleştirdim. Araştırmalarım sonucunda işitme engelli kişiler için işaret dilinin önemini anlayarak ve bunun gerekli olduğuna inanarak proje başvurumu yapmış ve projeyle kendim de işaret diliyle tanışmıştım. Ülkemizde yaşayan işitme konuşma engelli bireyler işaret dili biliyor. Tabii ki eğitim için bu konuda uzman kişilere gerek vardı. Türkiye'den ülkemizde görevli bir hocamıza ulaşarak eğitimlere başlamıştık.
Proje çok ses getirerek tüm topluma ulaşmayı başardı ve yoğun katılımla üç ay boyunca sürdü. Bu süreçte birçok işitme konuşma engelli kişiye ulaşma imkanı da bulmuştum. Eğitime katılan işitme engelli kişilerin desteği, memnuniyeti ve mutluluğu da bir başka anlam katmıştı hepimize...
Sessiz hayatlara parmakların sesi ile ses vermenin mutluluğunu yaşadım ve KİKEV yolculuğu benim için başlamış oldu."
Doğru, projenin sonunda, 23 Temmuz 2015'te Kıbrıs İşitme Konuşma Engelliler Vakfı'nın Lefkoşa Aile Mahkemesi’nin kararıyla kurularak çalışmalarına başladığını, ilk olarak proje sayesinde tanıştıkları iki arkadaşlarının vakfın da desteğiyle ve kendi yeteneklerini ortaya koyarak Ankara'da sınava girip belge aldığını vakfın işaret dili çevirmeni olduğunu anlattı.
Böylece birçok lisede, kurum ve kuruluşta, özel sektörde işaret dili eğitim kursları ve seminerleri düzenlediklerini, halen de birlikte çalışmayı sürdürdüklerini ifade eden KİKEV Başkanı Bahire Coşkuner Doğru, "KKTC’de işaret dilinin öncülüğünü yapmış olmanın gururu ile yolumuza devam ediyoruz" ifadelerini kullandı.
Sayının daha fazla olduğu tahmin ediliyor
Ülkede, Kasım 2017 itibarıyla Çalışma Dairesi istatistiklerine göre 417 işitme engelli bulunduğunu ancak sonradan işitme engelli olup kayıt olmayanları ve yeni doğanları da düşününce bu sayının daha fazla olduğuna inandığını kaydeden Doğru, "En büyük hedefimiz, işitme engellilerin eğitim, sağlık, istihdam, mesleki, kültürel, sportif, sanatsal hukuksal ve sosyal hakları konusunda engelsiz bir dünya, engelsiz bir toplum yaratmak adına çalışmaktır" diye konuştu.
Doğru, tüm engelli gruplarının farkı sorunları olmakla birlikte genelde ortak konuları da bulunduğunu ve her grubun kendi çalışmalarıyla toplumda farkındalık bilinci aşılamak için mücadele verdiğine işaret ederek yasal mevzuattaki eksikliklerin yarattığı sorunlara dikkat çekti.
"Engellilerle ilgili yasal mevzuatın eksikliği, engellilerin her konuda engellenmesi demektir" diyen Doğru, Meclis'te 2010'da BM Engelli Hakları Sözleşmesi'nin onaylandığını ve devletin yasal düzenlemeleri yapmakla yükümlü kılındığını söyledi.
"Çözüm odaklı yasalar çıkmalı"
Sosyal devlet anlayışıyla engellilerin sorunlarına çözüm odaklı yasaların artık çıkması gerektiğini vurgulayan KİKEV Başkanı Doğru, herkese eşit hizmet sunulmasını, Meclis'te tüm engelli gruplarından temsilcilerin de yer alacağı bir Engelli Komitesi kurulmasını istediklerini dile getirdi.
Birlik ve beraberlik içinde mücadele yolunun seçilmesiyle adım atılmış olacağını vurgulayan Doğru, "Güçlü bir toplum yaratmak adına engelliler devlet tarafından korunmalı ve eğitimine önem verilmelidir. Devlet engellilere artık sahip çıkmalı" dedi.
"Erken teşhis önemli"
KİKEV Başkanı Doğru, işitmenin, konuşmanın temel unsuru olduğunu, işitme sistemindeki aksaklıkların dil ve konuşma gelişimini ciddi şekilde etkilediğini, bunun için erken teşhisin, erken cihazlanmanın ve erken eğitimin önemli olduğunu söyledi.
Devlet hastanelerinde yeni doğanlara işitme taraması yapıldığını ancak yeterli olabilmesi için bunun hem devlet hem özel hastanelerde zorunlu olmasını istediklerini kaydeden Doğru, işitme engellilerin kullandığı cihazların büyük maddi külfet getirdiğini, bazı kişilerin cihaz alamadığı için işitme kaybının ilerlediğini anlattı.
Devlet hastanelerinde odyometrist sayısının artırılmasını, dil ve konuşma terapisi eğitim uzmanları bulunmasını istediklerini vurgulayan Doğru, "Maddi durumu yetersiz ailelerin çocukları bu eğitimleri alamamakta ve yaş ilerledikçe konuşma becerisini kaybetmektedirler" dedi.
Eğitimin her bireyin hakkı olduğuna dikkat çeken Doğru, "Eğitimde fırsat eşitliği yaratılmalıdır. BM Engelli Hakları Sözleşmesi'ne göre engelli bireylere eğitim hakkı tanınmalı ancak tanınan bu eğitim hakkı ayrıştırıcı olmamalı. Bu hakkın fırsat eşitliği temelinde ve ayrımcılık yapılmaksızın sağlanması ve devam etmesi gerekir" diye konuştu.
KİKEV Başkanı Doğru, özel eğitimin desteklenmesi, özel eğitime gereksinim duyan bireylerin tanılanması, sınıflandırılması ve her engel sınıfı için eğitim programlarının uzmanlar ve özel eğitim öğretmenleri eşliğinde verilmesi gerektiğini ifade etti.