Reel efektif döviz kuru endeksi nedir?
Dövizin ucuzluk-pahalılık göstergesidir. Merkez Bankası tarafından hesaplanan “Reel Efektif Döviz Kuru Endeksi” iyi bir göstergedir. Endeks “100”ün üstünde ise döviz ucuz demektir. Endeks 100’ün altında ise pahalı demektir.
Türkiye’nin yapışkan “cari/döviz açığı” var. Türk ekonomisi, az döviz kazanıyor, çok döviz harcıyor. Siyasi istikrarsızlık yüzünden sıcak para (sermaye hareketleri) “girişten, çıkışa” dönünce döviz kıtlığı oluştu. İktisadın doğası gereği kıt olan malın/dövizin fiyatı arttı.
TL’nin değerini koruma, yani dövizi ucuzlatma kültürü var. Bunun gerekçesi de ucuz dövizin, refahı artırmasıdır. Herkes bunu istiyor. Bir malın fiyatı baskılanırsa, “arzı azalır-talebi artar”. Ortaya “açık” çıkar.
Peki...
Ucuz döviz, halkın refahını artırdığına göre, bu iyi bir şey. Niçin Merkez Bankası dövizi ucuzlatmıyor?
Bunu yapmıyor ve yapamıyor. Çünkü beş yıl önce, cari/döviz açığı balon yapmıştı. Balon patlarsa, ekonomi çok ciddi bir krize girecekti. Balon yavaş yavaş sönsün, yani cari açık daralsın diye döviz fiyatlarının artmasına izin verildi. Üstelik sıcak para da gökten yağmaz oldu.
Dövizin pahalanması kesinlikle döviz açığını daraltır. Hatta fazlaya bile dönüştürebilir.
Döviz fiyatlarının uzunca bir süre, enflasyondan yüksek artmasına ve eriştiği yüksek düzeyde kalmasına “pahalılaşma” denir.
Döviz pahalanınca, halkın refahı daha da düşer. Ama uzun vadede refah artışı pahalı dövizle sağlanır.
Soru şudur :
Bu durumda cari döviz açığının kök sebebi olan “ucuz döviz” ortadan kalkmış mı oluyor? Cari açık kapanacak mı? Ne zaman?
Henüz evet denemez. Bu düzeyin enflasyonla aşındırılmaması gerekir. Ayrıca “ucuz döviz” döneminin bittiğine herkesin inanması şarttır. İşte o zaman ekonomide yapısal dönüşüm başlar. Katma değeri yüksek mallar üretilip ihracatı yapılabilir hale gelir. Halkın refahı da artar.
Fiyat mekanizmaları ekonominin temelidir.